از قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری
مصوب 1350/3/30 با اصلاحات بعدی
بخش اول‌بیمه مرکزی ایران
قسمت اول‌تشکیل و موضوع
ماده 1 - به منظور تنظیم و تعمیم و هدایت امر بیمه در ایران و حمایت بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان و صاحبان حقوق آنها همچنین به منظور اعمال نظارت دولت بر این فعالیت مؤسسه‌ای به نام بیمه مرکزی ایران طبق مقررات این قانون به صورت شرکت سهامی تأسیس میگردد.
ماده 2 - سرمایه بیمه مرکزی ایران پانصد میلیون ریال است که به پنجاه سهم ده میلیون ریالی با نام تقسیم میشود و تمامی آن متعلق به دولت و غیرقابل انتقال است و افزایش آن با تصویب مجمع عمومی امکان‌پذیر است.مبلغ مزبور از محل اندوخته‌های شرکت سهامی بیمه ایران تأمین خواهد شد.
ماده 3 - مراکز اصلی بیمه مرکزی ایران تهران است و بیمه مرکزی ایران میتواند در هرجا که لازم بداند به شرکت سهامی بیمه ایران نمایندگی بدهد.
ماده 4 - بیمه مرکزی ایران تابع قوانین و مقررات عمومی مربوط به دولت و دستگاههایی که با سرمایه دولت تشکیل شده‌اند نمیباشد مگر آنکه در قانون مربوط صراحتا از بیمه مرکزی ایران نام برده شده باشد ولی نسبت به مواردی که این قانون پیش‌بینی نشده باشد بیمه مرکزی ایران تابع قانون تجارت است.
قسمت دوم‌وظائف و اختیارات
ماده 5 - بیمه مرکزی ایران دارای وظائف و اختیارات زیر است:
1-تهیه آیین‌نامه‌ها و مقرراتی که برای حسن اجراء امر بیمه در ایران لازم باشد با توجه به مفاد این قانون.
2-تهیه اطلاعات لازم از فعالیتهای کلیه مؤسسات بیمه که در ایران کار میکنند.
3-انجام بیمه‌های اتکایی اجباری.
4-قبول بیمه‌های اتکایی اختیاری از مؤسسات داخلی یا خارجی.
5-واگذاری بیمه‌های اتکایی به مؤسسات داخلی یا خارجی در هر مورد که مقتضی باشد.
6-اداره صندوق تأمین خسارتهای بدنی و تنظیم آیین‌نامه آن،موضوع ماده (10)قانون بیمه اجباری مسؤولیت مدنی دارندگان وسائل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب دیماه 1347.
7-ارشاد و هدایت و نظارت بر مؤسسات بیمه و حمایت از آنها در جهت حفظ سلامت بازار بیمه و تنظیم امور نمایندگی و دلالی بیمه و نظارت بر امور بیمه اتکایی و جلوگیری از رقابتهای مکارانه و ناسالم.
تبصره- بیمه مرکزی ایران ملزم به حفظ اسرار مؤسساتی است که به موجب این قانون حق نظارت بر آنها را دارا میباشد و به هیچ وجه نباید از اطلاعاتی که در جهت اجراء این قانون به دست میآورد جز در مواردی که قانون معیّن مینماید استفاده کند.
ماده 21 - رئیس کل بیمه مرکزی ایران بالاترین مقام اجرائی و اداری بیمه مرکزی ایران میباشد.
ماده 22 - وظائف و اختیارات رئیس کل بیمه مرکزی ایران به شرح زیر است:
الف‌نظارت در اجراء این قانون و آیین‌نامه‌های مربوط به آن.
ب‌نمایندگی بیمه مرکزی ایران در مقابل اشخاص و مؤسسات دولتی یا خصوصی و دادگاهها و سایر مراجع قضائی و غیرقضائی با حق توکیل و سازش اختیارات مندرج در ماده (62)قانون آیین دادرسی مدنی.
ج‌تفویض قسمتی از اختیارات خود و حق امضاء به قائم‌مقام و یا معاونان و یا رؤسا یا کارمندان و تعیین وظائف آنان.
دتقدیم گزارش وضع حسابها و امور بیمه مرکزی ایران به مجمع عمومی.
هتقدیم گزارش عملیات و فعالیتهای مؤسسات بیمه در ایران به شورای بیمه.
ماده 23 - در غیاب رئیس کل بیمه مرکزی ایران قائم‌مقام رئیس کل دارای کلیه اختیارات و وظائف قانونی او خواهد بود.
قسمت چهارم‌مقررات مختلف
ماده 26 - رئیس کل و سایر اعضاء هیأت عامل در مدت تصدی خود نمیتوانند عضویت شرکتها و مؤسسات بازرگانی را قبول نمایند و یا در سایر دستگاههای دولتی یا ملی سمتی داشته باشند.
تبصره- تدریس در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و قبول سمتهای غیرموظف در مؤسسات خیریه و اجتماعی و آموزشی بلا مانع است.
ماده 28 - (اصلاحی 1353/3/28)- بیمه مرکزی ایران مجاز خواهد بود که موجودیهای نقدی خود را به صورت حساب جاری و یا سپرده نزد بانک بیمه ایران نگاهداری نماید.یا بر اساس بودجه مصوب از محل سرمایه و ذخائر و اندوخته‌های خود و صندوق تأمین خسارتهای بدنی تا مبلغ یکصد میلیون ریال در هر سال با تصویب هیأت عامل و مازاد بر آن با تصویب مجمع عمومی به هر نوع عملیات دیگر از جمله خرید سهام و مشارکت در بانکها و شرکتهای دیگر با حق فروش و انتقال آنها که برای توسعه و پیشرفت وظائف بیمه مرکزی ضروری یا مفید باشد مبادرت نماید.
ماده 30 - شرکت سهامی بیمه ایران عملیات خود را جز آنچه به موجب بندهای«1،2،6 و 7»ماده (5)این قانون جزء وظائف و اختیارات بیمه مرکزی ایران قرار داده شده است بر طبق اساسنامه خود ادامه خواهد داد.
وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و شهرداریها و هر مؤسسه دیگری که اکثریت سرمایه آن متعلق به دولت یا سازمانهای مزبور میباشد و یا تحت نظر دولت و یا سازمانهای مزبور اداره میشوند موظفند بیمه‌های خود را منحصرا در شرکت سهامی بیمه ایران انجام دهند.
این حکم شامل شرکت ملی نفت ایران،شرکت ملی ذوب‌آهن ایران،شرکت هواپیمایی ملی ایران ،بانک مرکزی ایران،بانک ملی ایران،سازمان مرکزی گسترش و نوسازی صنایع ایران و صندوق توسعه کشاورزی خواهد بود مگر آنکه مجمع عمومی هریک از این مؤسسات نسبت به بیمه آنها تصمیم دیگری اتخاذ نماید.
تبصره- دولت مکلّف است ظرف چهار ماه از تاریخ تصویب این قانون اساسنامه جدید شرکت مزبور را برای تصویب کمیسیونهای دارایی و استخدام مجلسین تقدیم کند.
بخش دوم‌بیمه‌گری
قسمت اول‌مؤسسات بیمه
فصل اول کلیات
ماده 31 - عملیات بیمه در ایران به وسیله شرکتهای سهامی عام ایرانی که کلیه سهام آنها با نام بوده و با رعایت این قانون و طبق قانون تجارت به ثبت رسیده باشند انجام خواهد گرفت.
تبصره 1- فعالیت مؤسسات بیمه خارجی مشمول مقررات فصل چهارم این قانون خواهد بود.
تبصره 2- تشخیص فعالیتهایی که به آن عملیات بیمه اطلاق میشود با شورای عالی بیمه خواهد بود.
ماده 32 - تعداد سهامداران یک مؤسسه بیمه ایرانی نباید کمتر از ده شخص حقیقی یا حقوقی باشد.
ماده 33 - هر شخص حقیقی یا حقوقی نمیتواند بیش از 20%سهام یک مؤسسه بیمه ایرانی را دارا باشد.نصاب 20%شامل اقارب نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول صاحب سهم نیز خواهد بود.
فصل سوم‌ابطال پروانه
ماده 40 - پروانه بیمه برای تمام رشته‌ها و یا رشته‌های معینی در موارد زیر پس از موافقت شورای عالی بیمه با تصویب مجمع عمومی بیمه مرکزی ایران ابطال خواهد شد.
1-در صورت تقاضای دارنده پروانه.
2-در صورتی که مؤسسه بیمه تا یک سال پس از صدور پروانه عملیات خود را شروع نکرده باشد.
3-در مواردی که به تشخیص بیمه مرکزی ایران وضع مالی مؤسسه بیمه طوری باشد که نتواند به تعهدات خود عمل نماید یا بر بیمه مرکزی ایران ثابت گردد که ادامه فعالیت مؤسسه به زیان بیمه‌شدگان و بیمه‌گذاران و یا صاحبان حقوق آنهاست.
ماده 41 - در مواردی که مؤسسه بر خلاف اساسنامه خود یا قوانین و مقررات بیمه رفتار کند به پیشنهاد بیمه مرکزی ایران و تصویب شورای عالی بیمه به طور موقت از قبول بیمه در رشته‌های معیّن ممنوع خواهد شد.
ماده 42 - در صورتی که پروانه مؤسسه بیمه‌ای طبق ماده (40)باطل گردد مؤسسه مزبور میتواند ظرف سی روز به هیأت وزیران مراجعه و لغو تصمیم متخذه را درخواست کند.نظر هیأت وزیران قطعی است.
ماده 43 - صدور یا لغو پروانه مؤسسه بیمه و اطلاعاتی که از لحاظ حفظ منافع بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان و صاحبان حقوق آنها لازم باشد به هزینه خود مؤسسه بیمه توسط بیمه مرکزی ایران در روزنامه رسمی کشور و یکی از روزنامه‌های کثیر الانتشار تهران و در صورتی که مؤسسه بیمه در شهر یا شهرهای دیگر شعبه یا نمایندگی داشته باشد در یکی از روزنامه‌های آن شهرها نیز در دو نوبت به فاصله یک ماه آگهی خواهد شد.
ماده 44 - در صورتی که پروانه مؤسسه بیمه‌ای برای یک یا چند رشته به طور دائم لغو شود بیمه مرکزی ایران با تصویب شورای عالی بیمه کلیه سوابق و اسناد مربوط به حقوق و تعهدات(پرتفوی Portefeuille )مؤسسه مزبور را به شرکت سهامی بیمه ایران انتقال خواهد داد و یا ترتیب خاص دیگری را که متضمن منافع بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان و صاحبان حقوق آنها باشد خواهد داد.
فصل چهارم‌مقررات مربوط به مؤسسه بیمه خارجی
ماده 45 - از تاریخ تصویب این قانون شروع فعالیت مؤسسات بیمه خارجی در ایران موکول به پیشنهاد بیمه مرکزی ایران و تأیید شورای عالی بیمه و تصویب هیأت وزیران خواهد بود.
ماده 48 - مؤسسات بیمه خارجی که در ایران کار میکنند باید نماینده‌ای که در ایران مقیم و دارای اختیارات لازم برای اداره کردن تمام کارهای مؤسسه در ایران و انجام تعهدات از طرف مؤسسه بیمه اصلی باشد معرفی نمایند.نماینده مذکور مسؤول کلیه عملیات مؤسسه بیمه اصلی در ایران خواهد بود و باید دارای اختیارنامه‌ای باشد که ضمن آن حدود اختیارات او مشخص گردیده و حق انتخاب نماینده مجاز یا قائم‌مقام به جای خود به او داده شده باشد.
نماینده مزبور موظف است کلیه بیمه‌های منعقد شده در ایران را شخصا یا به وسیله قائم‌مقام یا نماینده مجاز خود بدون اینکه تصویب مؤسسه بیمه اصلی لازم باشد امضاء نماید و بتواند در دعاوی خوانده یا خواهان قرار گیرد و حق توکیل و سازش داشته باشد.
قسمت دوم‌انحلال و ورشکستگی
ماده 51 - در صورتی که ورشکستگی یک مؤسسه بیمه اعلام بشود دادگاه مکلّف است قبل از اتخاذ هرگونه تصمیم،نظر بیمه مرکزی ایران را جلب نماید.بیمه مرکزی ایران از تاریخ وصول استعلام دادگاه باید ظرف 15 روز نظریّه خود را کتبا به دادگاه اعلام دارد.دادگاه با توجه به نظریّه بیمه مرکزی ایران تصمیم مقتضی اتخاذ خواهد کرد.
ماده 52 - ابطال پروانه یک مؤسسه بیمه برای کلیه عملیات بیمه‌ای از موارد انحلال مؤسسه است و در این صورت مفاد ماده (44)این قانون اجراء خواهد شد.
ماده 53 - تصفیه مؤسسه بیمه ورشکسته طبق قانون تجارت به عمل میآید.
در نقاطی که اداره تصفیه امور ورشکستگی وجود ندارد و دادگاه بیمه مرکزی ایران را به عنوان قائم‌مقام اداره تصفیه تعیین مینماید و در حوزه دادگاه‌های شهرستانی که اداره تصفیه در آنجا تأسیس گردیده است اداره تصفیه با معاونت بیمه مرکزی ایران امر تصفیه را انجام خواهد داد.
قسمت چهارم‌مقررات مختلف
ماده 60 - اموال مؤسسات بیمه همچنین ودایع مذکور در مواد(36 و 46)تضمین حقوق و مطالبات بیمه‌گذاران،بیمه‌شدگان و صاحبان حقوق آنان است و در صورت انحلال یا ورشکستگی مؤسسه بیمه،بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان و صاحبان حقوق آنان نسبت به سایر بستانکاران حق تقدم دارند.در میان رشته‌های مختلف بیمه حق تقدم با بیمه عمر است.
مؤسسات بیمه نمیتوانند بدون موافقت قبلی بیمه مرکزی ایران اموال خود را صلح حقوق نمایند و یا به رهن واگذار کنند و یا موضوع هر نوع معامله با حق استرداد قرار دهند.
دفاتر اسناد رسمی موظفند هنگام انجام این قبیل معاملات موافقتنامه بیمه مرکزی ایران را مطالبه و مفاد آن را در سند منعکس کنند.
ماده 64 - اشخاصی که در ایران یا در خارجه به علت ارتکاب جنایت یا دزدی یا خیانت در امانت یا کلاهبرداری یا صدور چک بیمحل یا اختلاس یا معاونت در یکی از جرائم فوق محکوم شده باشند و ورشکستگان به تقصیر نمیتوانند جزو مؤسسین یا مدیران مؤسسات بیمه باشند. همچنین واگذاری نمایندگی به این اشخاص و اشتغال به دلالی از طرف آنان ممنوع است.
ماده 65 - در صورتی که به حکم دادگاه مسلم شود که ورشکستگی مؤسسه بیمه به علت تقصیر و تقلب مدیر یا مدیران بوده است در صورت عدم تکافوی دارایی مؤسسه مدیران متضامنا مسؤول پرداخت طلب بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان و صاحبان حقوق آنان خواهند بود.
ماده 66 - عرضه بیمه جز به وسیله اشخاص زیر ممنوع است:
1-مؤسسات بیمه.
2-نمایندگان بیمه.
3-دلالان رسمی بیمه.
تبصره- هر کارمند یا نماینده بیمه که اقدام به عرضه بیمه نماید باید دارای کارت شناسایی از طرف مؤسسه بیمه مربوط باشد.نام دلال رسمی یا نماینده بیمه که بیمه‌نامه وسیله او عرضه شده است باید در بیمه‌نامه ذکر شود.
ماده 67 - مؤسسات بیمه و نمایندگان و دلالان رسمی بیمه مسؤول جبران خساراتی میباشند که در اجراء وظایفشان به سبب تقصیر و یا مسامحه آنها یا کارکنانشان به دیگران وارد آید.
ماده 68 - پروانه دلالی رسمی بیمه به وسیله بیمه مرکزی ایران صادرخواهد شد و آیین‌نامه دلالان رسمی بیمه به پیشنهاد بیمه مرکزی ایران به تصویب شورای عالی بیمه خواهد رسید.
ماده 69 - هر مؤسسه بیمه در رشته یا رشته‌های معینی که پروانه بیمه ندارد رأسا و یا به وسیله نمایندگان خود قبول بیمه نماید مکلّف به جبران خسارت زیان‌دیده خواهد بود.
تبصره هر شخص حقیقی یا حقوقی که بدون داشتن پروانه از مؤسسه بیمه تحت عنوان نمایندگی بیمه برای هریک از رشته‌ها قبول بیمه نماید به مجازات مقرر در ماده (238)قانون مجازات عمومی محکوم خواهد شد.
ماده 70 - بیمه‌های زیر باید منحصرا به وسیله مؤسسات بیمه‌ای که بر اساس این قانون اجازه فعالیت دارند انجام گیرد:
الف‌بیمه اموال منقول یا غیرمنقول موجود در ایران.
ب‌بیمه حمل‌ونقل کالای وارداتی که قرارداد خرید آن در ایران منعقد میشود یا اعتبار اسنادی آن در ایران باز شده است.
ج‌بیمه مربوط به کارگران و مستخدمین خارجی به استثناء بیمه عمر و حوادث شخصی در مدت اقامت در ایران.
دبیمه مربوط به ایرانیان مقیم ایران.
تبصره(الحاقی 1380/2/3)- تجهیزات نظامی مورد نیاز وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح که فاقد امکان ساخت در داخل کشور بوده و فروشندگان آن تجهیزات حمل‌ونقل کالاهای مورد معامله را انحصارا توسط بیمه‌های کشور فروشنده بیمه مینمایند،با پیشنهاد وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و تأیید بیمه مرکزی ایران و موافقت وزیر امور اقتصادی و دارایی از شمول بند«ب»این ماده مستثنی میباشد.
2(1)