از قانون امور گمرکی


مصوب 1350/3/30با اصلاحات و الحاقات بعدی

فصل اول کلیات

ماده 1 - مفاهیم اصطلاحات گمرکی به کار برده شده در مواد مختلف این قانون طبق تعریفی است که از طرف شورای همکاریهای گمرکی بروکسل به صورت مجموعه برای کشورهای عضو،منتشر شده یا میشود.
ماده 2 -
الف‌حقوق گمرکی وجوهی است که میزان آن به موجب جدول تعرفه گمرکی ضمیمه این قانون تعیین و دریافت میشود.
ب‌سود بازرگانی وجهی است که بر اساس قانون انحصار تجارت خارجی به موجب تصویبنامه هیأت وزیران برقرار میگردد.
ج‌هزینه‌های گمرکی وجوهی است که میزان و شرایط آن با تصویب هیأت وزیران برای تخلیه و باربری و بارگیری،انبارداری،آزمایش و تعرفه‌بندی،بدرقه کالا و خدمات فوق العاده تعیین میشود.ترتیب وصول و نحوه مصرف این وجوه طبق آیین‌نامه گمرکی تعیین میشود.
دعوارض دریافتی به وسیله گمرک وجوهی است که وصول آن طبق مقررات به عهده گمرک واگذار میشود.
همنظور از اظهار مندرج در این قانون ذکر اوصاف و مشخصات کامل کالا در اظهارنامه تسلیمی به گمرک است به شکلی که با توجه به آن اوصاف و مشخصات کالای اظهار شده مشخص و از غیر آن به نحو روشن متمایز گردد.
ماده 11 - در مورد کالایی که بدون ابراز سیاهه خرید به گمرک اظهار شود و یا ارزش مندرج در سیاهه خرید به نظر گمرک نامتناسب باشد گمرک باید ارزش کالا را بر اساس ارزش کالای صادراتی مثل یا مشابه در کشور مبداء همزمان با تاریخ خرید یا بر اساس فهرست قیمتهای فروش همان کالا در کشور مبداء منهای تخفیف یا جوایز صادراتی عادله تعیین کند.
در صورتی که به اطلاعات فوق دسترسی نباشد گمرک ارزش عمده‌فروشی همان نوع کالا یا مشابه آن را با توجه به کشور مبداء در بازار داخلی در زمان ترخیص منهای حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض و سایر هزینه‌های بعد از ورود و همچنین سود عادله تشخیص و آن را به عنوان ارزش کالا مأخذ احتساب حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض قرار خواهد داد.
تبصره- ضوابط این ماده در آیین‌نامه گمرکی تعیین خواهد شد.
ماده 12 - ارزش تعیین شده از طرف گمرک در صورتی که ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ کتبی نظر گمرک به صاحب کالا مورد اعتراض قرار نگیرد قطعی است و در صورت اعتراض رسیدگی به آن در صلاحیت کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی مذکور در ماده 51 خواهد بود.
ماده 13 - در صورتی که صاحب کالا ظرف سی روز از تاریخ قطعی شدن تشخیص گمرک یا از تاریخ ابلاغ رأی قطعی کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی کالا را با پرداخت وجوهی که به ورود قطعی آن تعلق میگیرد ترخیص نکند در این صورت پس از انقضای حداقل 4 ماه از تاریخ ورود کالا گمرک میتواند بدون رعایت اخطار و آگهی آن را طبق ضوابط ماده 25 به فروش رسانده و وجوهی را که به ورود قطعی آن کالا تعلق میگیرد بر اساس ارزش قطعی شده محسوب و برداشت کند.
ماده 14 - کالایی که ترخیص قطعی نشده است وثیقه پرداخت کلیه وجوهی که به ورود قطعی آن کالا تعلق میگیرد و سایر بدهیهای قطعی صاحب کالا بابت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض میباشد.
گمرک نمیتواند قبل از دریافت کلیه وجوه مزبور اجازه تحویل کالا را بدهد.
تبصره 1- صاحب کالا از نظر گمرک در مورد کالای بازرگانی کسی است که نسخ اصلی اسناد خرید یا حمل به نام او صادر و از طرف بانک مهر شده و حواله ترخیص نیز به نام او باشد و یا اسناد مهر شده مزبور به نام وی ظهرنویسی و صحت امضاء واگذارنده از طرف مقام صلاحیتدار گواهی شده باشد.
تبصره 2- گمرک میتواند با موافقت وزارت دارایی کالای متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت را با تعهد مسؤولان مالی سازمان مربوط با تعیین مهلت و کالای متعلق به اشخاص را با اخذ ضمانت‌نامه بانکی و علاوه کردن بهره به میزانی که هر سال از طرف وزارت دارایی اعلام خواهد شد و تعیین مهلتی که حداکثر بیش از یک سال نباشد به طور قطعی ترخیص کند.
ماده 15 - توقیف کالا از طرف مقامات صالح به هر عنوان که باشد به استثناء مواردی که مقامات قضائی به استناد ماده 5 قانون مجازات عمومی دستور توقیف کالا را بدهند مانع از متروکه شدن کالا یا اجرای مقررات مربوط به آن نخواهد بود و در صورت فروش کالا پس از کسر کلیه وجوهی که به ورود قطعی آن کالا تعلق میگیرد و سایر بدهیهای قطعی صاحب کالا به گمرک بابت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض مازاد در حدود دستورهای مقامات صالح در توقیف خواهد ماند.
تبصره- گمرک مجاز است هرگونه مطالبات گمرکی قطعی ناشی از اجرای این قانون را از اشخاص حقیقی یا حقوقی از طریق عملیات اجرائی طبق آیین‌نامه اجرای قانون مالیاتهای مستقیم وصول کند.
ماده 16 - (اصلاحی 1359/4/23 و 1387/11/6)- هرگاه بعد از ترخیص کالا از گمرک معلوم گردد وجوهی که وصول آن به عهده گمرک میباشد بیشتر یا کمتر از آن‌چه مقرر بوده دریافت گردیده یا اساسا دریافت نشده و یا اینکه اشتباهی دریافت گردیده است گمرک و صاحب کالا میتوانند ظرف چهار ماه از تاریخ صدور سند ترخیص کالای مورد بحث بر حسب مورد تمام یا مابه التفاوت را از یکدیگر مطالبه و دریافت کنند.
اضافه یا کسر دریافتی کمتر از یک میلیون(1/000/000)ریال قابل مطالبه و دریافت طرفین نخواهد بود.
رد اضافه دریافتها از درآمد جاری به عمل خواهد آمد.
تبصره 1- کسر دریافتهای ناشی از اظهار خلاف نسبت به نوع جنس توأم با تسلیم اسناد نادرست از شمول مقررات این ماده خارج و مشمول فصل چهارم این قانون خواهد بود.
تبصره 2- اشخاصی که کسر دریافتی از آنها مطالبه میشود هرگاه نسبت به مبلغ مورد مطالبه اعتراض داشته باشند میتوانند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ مطالبه‌نامه دلائل اعتراض خود را کتبا به گمرک اعلام دارند در این صورت اداره گمرک به اعتراض‌نامه واصله دقیقا رسیدگی میکند و در مواردی که اعتراض موجه شناخته شود از ادامه مطالبه خودداری خواهد کرد وگرنه دلیل رد اعتراض را به مؤدی ابلاغ و پرداخت وجه را مطالبه میکند.در صورتی که مؤدی ظرف سی روز از مطالبه اولیه،اعتراض نکرد یا ظرف یک هفته پس از ابلاغ ثانوی تقاضای ارجاع امر را به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی ننمود یا وجه مورد مطالبه را نپرداخت عملیات اجرائی شروع میشود و اگر بعد از انقضاء سی روز از تاریخ مطالبه اولیه،اعتراض خود را تسلیم کرد رسیدگی به موضوع موکول به پرداخت یا تأمین مبلغ مورد مطالبه خواهد بود.
تبصره 3(الحاقی 1358/9/17)- مهلت چهار ماه مقرر در این ماده در مواردی که مطالبه مابه‌التفاوت ناشی از اختلاف ارزش باشد 8 ماه خواهد بود.

فصل دوم‌شرایط عمومی ترخیص

ماده 17 - مؤسسات حمل‌ونقل زمینی و دریایی و هوایی مکلفند هنگام ورود کالا یک نسخه رونوشت از بارنامه هر قلم از کالای وارداتی را به ضمیمه فهرست کل بار مانیفست )Manifeste( و اظهارنامه اجمالی به گمرک تسلیم کنند.
ماده 18 - تسلیم اظهارنامه و تشریفات گمرکی و ترخیص کالا و پرداخت کلیه وجوهی که به ورود قطعی آن کالا تعلق میگیرد در اولین گمرک مجاز،انجام میشود.اداره کل گمرک مکلف است برای رسیدگی به تشریفات گمرکی انواع اظهار مندرج در ماده 19،نام گمرکهای مجاز را منتشر کند.
تبصره 1- گمرک مکلف است کالایی را که در بارنامه آن،مقصد یکی از شهرهای داخلی ذکر شده است به شرط اینکه در شهر مزبور گمرک مجاز و مجهز برای انجام تشریفات گمرکی کالای تجاری وجود داشته باشد به تقاضای حملکننده یا صاحب کالا برای حمل یکسره به قصد پروانه ترانزیت داخلی«حمل کالا از یک گمرک به گمرک دیگر قبل از انجام تشریفات قطعی گمرکی»با شرایطی که در آیین‌نامه گمرکی تعیین میشود صادر کند.
تبصره 2- اداره کل گمرک میتواند دستور حمل کالای وارده را از یک گمرک به گمرک دیگر(ترانزیت داخلی اداری)صادر کند.
ماده 19 - کالای وارده به کشور را میتوان برای یکی از منظورهای زیر اظهار کرد:
1-ورود قطعی.
2-ورود موقت.
3-اعاده به خارج از کشور(مرجوعی).
4-ترانزیت خارجی.
5-ترانزیت داخلی.
تبصره 1- عملیاتی که از طرف گمرک نسبت به اظهارنامه و کالای مربوط به آن انجام و منتهی به صدور پروانه گمرکی در موارد بندهای یک تا چهار این ماده میگردد تشریفات قطعی گمرکی و در مورد بند پنجم تشریفات غیر قطعی گمرکی نامیده میشود.
تبصره 2- مقررات مربوط به بسته‌های پیک سیاسی و محمولات و مرسولات پست بین المللی در آیین‌نامه گمرکی تعیین خواهد شد.
تبصره 3- طرز عمل نسبت به ورود کالایی که منحصرا در فروشگاه آزاد فرودگاهها به مسافرین خروجی فروخته میشود در آیین‌نامه گمرکی تعیین میگردد.
ماده 20 - انجام تشریفات گمرکی اعم از قطعی و غیر قطعی جز در مواردی که در آیین‌نامه گمرکی تعیین میشود منوط به تسلیم اظهارنامه به گمرک میباشد.طرز تنظیم و تسلیم اظهارنامه و پیوستهای آن و ترتیب ممیزی و بازبینی کالا در آیین‌نامه گمرکی تعیین میشود.
ماده 21 - در مواردی که بین گمرک و اظهارکننده اختلاف حاصل شود(جز در مورد اختلاف از جهت غیر مجاز یا مجاز مشروط یا ممنوع بودن کالا)و ترخیص کالا مستلزم پرداخت مبلغی بیش از آن‌چه اظهار شده است باشد اظهارکننده میتواند حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض را بر اساس اظهار خود نقدا به طور قطع پرداخت و تفاوت و جریمه احتمالی را به طور سپرده نقدی یا ضمانت‌نامه بانکی تودیع و کالا را مرخص کند.در مواردی که صاحب کالا به انتظار اعلام نظر قطعی گمرک از ترخیص کالا خودداری کند میتواند کلیه وجوه پرداختی مربوط را مسترد دارد.در صورتی که نظر قطعی گمرک منطبق با اظهار صاحب کالا باشد صاحب کالا از پرداخت حق انبارداری از تاریخ اظهار تا تاریخ اعلام نظر قطعی و نهایی گمرک به نامبرده معاف است و همچنین کالای وارده به گمرک مدتی را که مقررات یا دستورهای دولتی با تشخیص گمرک من غیر حق مانع از ترخیص آن شده یا میشود با تصویب اداره کل گمرک در هر مورد از پرداخت حق انبارداری معاف خواهد بود.

فصل سومکالای متروکه

ماده 22 - حداکثر توقف هر کالا از تاریخ تسلیم مانیفست یا اظهارنامه اجمالی برای یکی از منظورهای مندرج در بندهای 1 تا 4 ماده ماده 19 چهار ماه خواهد بود و در صورتی که ظرف مدت مزبور برای انجام تشریفات قطعی گمرکی و وظائفی که به عهده اظهارکننده است اقدام نشود کالا متروکه محسوب میگردد.
تبصره 1- کالای فاسدشدنی که ضوابط و طبقه‌بندی آنها در آیین‌نامه گمرکی تعیین خواهد شد و همچنین کالایی که نگهداری آن ایجاد خطر یا هزینه(غیر از انبارداری متعارفی)میکند از شمول مقررات این ماده خارج و مشمول مقرراتی است که در آیین‌نامه گمرکی تعیین خواهد شد.
تبصره 2(اصلاحی 1357/8/2)- در موارد استثنائی که به تشخیص گمرک ایران عدم اقدام به تحویل گرفتن کالا از گمرک ظرف مدت 4 ماه مذکور در این ماده معلول علل موجهی باشد گمرک میتواند مهلت مقرر در این ماده را به تقاضای کتبی صاحب مال حداکثر تا 4 ماه دیگر به شرط پرداخت حق انبارداری تمدید کند.
در این قبیل موارد بعد از انقضاء مهلت،گمرک میتواند کالا را طبق مقررات کالای متروکه به فروش برساند.
تبصره 3- مهلت توقف کالای مورد نیاز مؤسسات تولیدی که به انبارهای اختصاصی یا انبارهای عمومی رسمی انتقال داده شده محدود به مدت چهار ماه مقرر در این ماده نبوده و گمرک مجاز است با موافقت وزارت دارایی برای مدت متناسب که مقتضی بداند آن را تمدید کند.
تبصره 4- تا زمانی که کالا در گمرک موجود است صاحب کالا حق دارد اظهارنامه خود را که برای یکی از منظورهای پنجگانه مندرج در ماده 19 این قانون تسلیم کرده به اظهارنامه دیگر تبدیل کند مشروط بر اینکه اظهار اول با رعایت مفاد ماده 31 مستلزم ضبط کالا نباشد و در صورتی که اظهار اول مستلزم پرداخت جریمه باشد اجازه تبدیل عنوان وقتی داده میشود که اظهارکننده قبلا جریمه مقرر را بپردازد.در صورتی که حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض از بابت اظهار قبلی پرداخت شده باشد مسترد خواهد شد.
تبصره 5(الحاقی 1356/3/8)- حداکثر مدت توقف کالا در انبارها و اماکن گمرکی در فرودگاههای کشور(30)روز است و پس از آن کالا متروکه تلقی میشود.هزینه انبارداری در فرودگاهها از روز سوم تخلیه،محاسبه و دریافت خواهد شد.
هرگاه پس از انقضاء مدت هفت(7)روز،از تاریخ ابلاغ اخطار گمرک دائر به متروک شدن کالا نسبت به ترخیص و خروج آن از گمرک اقدام نشود کالای مزبور از طریق حراج به فروش خواهد رسید و در مورد وجوه حاصل از فروش طبق مقررات قانونی عمل خواهد شد.
تبصره 6(الحاقی 1356/3/8)- به گمرک ایران اجازه داده میشود کلیه مواد شیمیایی مذکور در قسمتهای ششم و هفتم جدول تعرفه گمرکی و مواد آتش‌زا که پس از انقضاء مدت بیست (20)روز از تاریخ اولین اخطار بعد از ورود کالا به صاحبان آن ترخیص نشود طبق آیین‌نامه‌ای که از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید اقدام به فروش نماید و در صورتی که امکان فروش نباشد معدوم خواهد شد.
در صورتی که نام بانک ذی نفع در اسناد ذکر شده باشد رونوشت اخطاری که برای صاحب کالا فرستاده میشود به بانک ذی نفع نیز ابلاغ میگردد.
تا زمانی که عدم ترخیص کالا ناشی از قصور صاحب کالا نبوده و مورد تأیید گمرک ایران باشد اقدام در فروش متوقف خواهد ماند.
ماده 23 - هرگاه تشریفات گمرکی کالای صادراتی اعم از قطعی و موقت و کابوتاژ )Cabotage(و انتقالی و همچنین از آب گرفته از تاریخ تحویل به گمرک ظرف مدت چهار ماه انجام نشود و کالایی که تشریفات گمرکی آن انجام شده یا به فروش رسیده از تاریخ صدور پروانه گمرکی یا سند فروش تا انقضاء چهار ماه از گمرک خارج نشود متروکه محسوب میگردد مگر آنکه بر اساس تبصره 2 ماده 22 برای آنها تقاضای تمدید مهلت شده باشد.
تبصره(الحاقی 1356/3/8)- در فرودگاههای کشور حداکثر توقف کالا پس از صدور سند ترخیص یا قبض فروش،سی(30)روز است و پس از آن کالا متروکه تلقی و با رعایت تبصره پنج ذیل ماده 22 این قانون به فروش خواهد رسید و در مورد وجوه حاصل از فروش طبق مقررات قانونی عمل خواهد شد.
ماده 24 - (اصلاحی 1357/8/2)- بیست روز پس از متروکه شدن کالا،گمرک مکلف است به ترتیب مقرر در آیین‌نامه اجرائی قانون امور گمرکی کالا را به فروش برساند.
تبصره 1(الحاقی 1357/8/2)- گمرک مکلف است در موقع تسلیم قبض انبار(رسید کالا)یا مبادله برگهای دیگری که حاکی از رسید کالا(تالی)باشد با درج متن مواد 22 و 24 قانون امور گمرکی در ظهر قبوض انبار یا برگهای دیگری که حاکی از رسید کالا(تالی)هستند تاریخ متروکه شدن کالا و نحوه فروش آن را جهت اطلاع به صاحب کالا و در صورت معلوم نبودن صاحب کالا به فرستنده اعلام دارد.
تبصره 2(الحاقی 1357/8/2)- شرکتهای حمل‌ونقل یا حامل کالا مکلفند تاریخ تحویل کالا به گمرک همچنین مفاد مواد 22 و 24 قانون امور گمرکی را حداکثر پنج روز بعد از تحویل کالا به گمرک به صاحب کالا و یا گیرنده و در صورتی که صاحب کالا یا گیرنده مشخص نباشد به فرستنده کالا یا بانک واسطه اطلاع دهند.در صورتی که شرکتهای حمل‌ونقل یا حامل کالا به تکلیف مقرر در این تبصره عمل ننمایند مطابق مقررات مسؤول جبران خساراتی هستند که از این راه به صاحب کالا وارد شده است.
ماده 25 - کالای متروکه به تشخیص گمرک به یکی از طرق زیر:
1-حراج.
2-مزایده کتبی.
3-خرده‌فروشی.
به ترتیبی که در آیین‌نامه گمرکی تعیین میگردد فروخته خواهد شد و از حاصل فروش کالا پس از وضع هزینه‌های مربوط از قبیل هزینه فروش و حمل و بیمه داخلی و کلیه وجوهی که به ورود قطعی آن کالا تعلق میگیرد و سایر بدهیهای قطعی صاحب کالا به گمرک برداشت و بقیه به حساب سپرده منظور خواهد شد و اگر صاحب کالا ظرف مدت دو سال از تاریخ فروش یا ارائه اسناد و مدارک به مطالبه سپرده اقدام نکند سپرده مزبور برای اقدام قانونی در اختیار دادستان شهرستانی که کالا در آن‌جا به فروش رفته گذارده میشود.
تبصره- هرگاه صاحب کالا بعد از نشر آگهی حراج و قبل از آنکه گمرک کالای متروکه را به فروش رسانده باشد کالای خود را برای ورود قطعی یا موقت صدور قطعی یا موقت،اعاده به خارج،ترانزیت خارجی و کابوتاژ )Cabotage( اظهار و بلافاصله کلیه وجوهی که با توجه به نوع اظهار آن کالا تعیین میشود و همچنین هزینه‌های حراج و سایر هزینه‌های مربوط به آن را بپردازد گمرک از فروش آن کالا خودداری خواهد کرد.

فصل چهارم تخلفات و قاچاق گمرکی

ماده 26 - وسائط نقلیه آبی اعم از خالی یا حامل کالا که از خارج وارد آبهای کشور میشود باید فقط در اسکله‌های مجاز پهلو بگیرد یا در لنگرگاههای مجاز لنگر بیندازد و قبل از انجام تشریفات گمرکی نباید کالایی تخلیه یا بارگیری یا از اسکله‌ها یا لنگرگاهها خارج شود.
هواپیمایی که از خارج وارد کشور میشود باید فقط در فرودگاه مجاز فرود آمده و تشریفات گمرکی مقرر درباره آن انجام شود و مقامات مسؤول فرودگاه‌ها حق ندارند قبل از انجام تشریفات گمرکی اجازه پرواز بدهند.
وسائط نقلیه زمینی باید از راههای مجاز وارد کشور شده و یکسره به اولین گمرک مرزی وارد و تشریفات گمرکی آن انجام شود.
تبصره 1- اسکله‌ها و لنگرگاهها و فرودگاهها و راههای مجاز گمرکی از طرف اداره کل گمرک اعلام میشود.
تبصره 2- تخلف از مقررات این ماده جز در مواردی که قبلا از گمرک کسب اجازه شده باشد و یا در موارد قهری یا اضطراری که باید ثابت شود،در مورد وسائط نقلیه خالی مستوجب پرداخت جریمه از یک هزار تا پنج هزار ریال طبق آیین‌نامه گمرکی خواهد بود(تعلق این جریمه مانع اجرای سایر مجازاتهای قانونی نخواهد بود)و در مورد وسائط نقلیه حامل کالا طبق ماده 29 رفتار میشود.
ماده 27 - تخلفات گمرکی ناشی از اظهار خلاف واقع و یا تسلیم اسناد یا سیاهه نادرست به گمرک(به استثنای اسناد یا سیاهه جعلی که مشمول قوانین مربوط به خود خواهد بود)که منجر به عدم وصول حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و و عوارض به میزان واقعی بشود علاوه از وصول ما به التفاوت موجب پرداخت جریمه‌ای است که میزان آن در آیین‌نامه گمرکی تعیین میگردد و در هر حال نباید از یک برابر ما به التفاوت مبلغ اظهار شده با آن‌چه واقعا باید پرداخت شود تجاوز کند و همچنین موارد تعلق جریمه به تخلفات ناشی از اجرای سایر مقررات گمرکی و میزان آن در آیین‌نامه گمرکی تعیین خواهد شد.
تبصره- در صورتی که تخلفات مذکور در این ماده مربوط به نوع جنس بوده و توأم با تسلیم اسناد یا سیاهه نادرست باشد تا یک سال بعد از خروج کالا از گمرک کشف شود ترتیب مطالبه ما به التفاوت و جریمه و وصول آن و صدور اجرائیه و نحوه اعتراض و انجام عملیات اجرائی طبق تبصره 2 ماده 16 خواهد بود.
ماده 28 - هرگاه در ضمن کالایی که منظما به گمرک وارد گردیده کالایی مشاهده شود که در اظهارنامه اجمالی و فهرست کل بار(مانیفست Manifeste )یا بارنامه وسیله نقلیه ذکری از آن نشده و یا برعکس کالایی در اظهارنامه اجمالی و فهرست کل بار(مانیفست Manifeste )یا بارنامه ذکر شود که به گمرک تحویل نگردیده و برای توضیح علت اختلاف ظرف شش ماه اسناد و مدارک مورد قبول گمرک از طرف مؤسسه حامل کالا ارائه نشود حسب مورد به شرح زیر رفتار خواهد شد:
در مورد اضافه تخلیه به ضبط جنس اضافی اکتفاء خواهد شد.در مورد کسر تخلیه مبلغ جریمه برای کالای مجاز عبارت خواهد بود از یک برابر و نیم وجوهی که به ترخیص قطعی کالا تعلق میگیرد مشروط بر اینکه از یک برابر بهای سیف تجاوز نکند و در مورد کالای ممنوع الورود یا غیر مجاز جریمه معادل دوبرابر بهای سیف کالا خواهد بود.
اگر ظرف مهلت مقرر با توجه به اوضاع و احوال یا ارائه اسناد و مدارک مورد قبول گمرک ثابت گردد که نسبت به اختلاف،سوء نیتی نبوده گمرک میتواند در مورد اضافه برای هر عدل یا بسته ده ریال که حداکثر از 5 هزار ریال تجاوز نکند و نسبت به کسری برای هر عدل یا بسته 50 ریال که حداکثر از 20 هزار ریال تجاوز نکند جریمه اخذ و اجازه اصلاح اظهارنامه اجمالی را بدهد.
تبصره 1- در مورد کسری اگر کالا در مدت مقرر به یکی از گمرکات کشور تحویل شود و یا معلوم گردد که کسری در اثر عدم امکان تخلیه ناشی از پارگی عدلها و یا شکستگی صندوق و لفاف و نظائر آن و یا فاسد بودن کالا بوده است از اخذ جریمه صرف نظر میشود.
تبصره 2- مسؤول پرداخت جرائم مقرره فوق در مورد مؤسسات حمل‌ونقل که دارای نمایندگی در ایران هستند نمایندگیهای مزبور خواهند بود و در مورد وسائل نقلیه که نمایندگی رسمی ندارند اداره گمرک میتواند به منظور وصول جرائم احتمالی تأمین لازم اخذ کند.
ماده 29 - موارد مشروحه زیر قاچاق گمرکی محسوب میشود:
1(1382/12/17)-وارد کردن کالا به کشور یا خارج کردن کالا از کشور به ترتیب غیر مجاز.
2-خارج نکردن وسائط نقلیه و یا کالایی که به عنوان ورود موقت یا ترانزیت خارجی وارد کشور شده به استناد اسناد خلاف واقع مبنی بر خروج وسائط نقلیه و کالا.
3-بیرون بردن کالای تجارتی از گمرک بدون تسلیم اظهارنامه و پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض،خواه عمل در حین خروج از گمرک یا بعد از خروج کشف شود.
هرگاه خارجکننده غیر از صاحب مال یا نماینده قانونی او باشد گمرک عین کالا و در صورت نبودن کالا بهای آن را که از مرتکب گرفته میشود پس از دریافت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مقرره به صاحب کالا مسترد میدارد و مرتکب طبق مقررات کیفری تعقیب خواهد شد.
4-تعویض کالای ترانزیت خارجی یا برداشتن از آن.
5-اظهار کردن کالای ممنوع الورود یا غیر مجاز تحت عنوان کالای مجاز یا مجاز مشروط با نام دیگر.
6-وجود کالای اظهار نشده ضمن کالای اظهار شده به استثناء مواردی که کالای مزبور از نوع مجاز بوده و مأخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض آن بیشتر از مأخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض کالای اظهار شده نباشد.
کالای اظهار نشده ضمن کالای ترانزیتی اعم از اینکه کالای مزبور مجاز یا مشروط و یا ممنوع باشد مشمول این بند خواهد بود.
7-خارج نکردن یا وارد نکردن کالایی که ورود یا صدور قطعی آن ممنوع یا مشروط باشد ظرف مهلت مقرر از کشور یا به کشور که به عنوان ترانزیت خارجی یا ورود موقت یا کابوتاژ)Cabotage( یا خروج موقت یا مرجوعی اظهار شده باشد جز در مواردی که ثابت شود در عدم خروج یا ورود کالا سوء نیتی نبوده است.
8-واگذاری کالای معاف مندرج در ماده 37 به هر عنوان بر خلاف مقررات این قانون و یا بدون پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مربوط.
9-اظهار کردن کالای مجاز تحت عنوان کالای مجاز دیگری که حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض آن کمتر است با نام دیگر و با استفاده از اسناد خلاف واقع.
10-بیرون بردن کالا از گمرک با استفاده از شمول معافیت با تسلیم اظهارنامه خلاف یا اسناد خلاف واقع.
بند 11(الحاقی مصوب 1358/10/22)-به موجب قانون راجع به کاهش جریمه متخلفین در صادرات فرش و لغو لایحه قانونی اصلاح قانون راجع به الحاق یک تبصره به بند 11 ماده 29 قانون امور گمرکی مصوب 1359/4/23 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران مصوب 1360/11/18 لغو شده است.

ماده 30 - اشخاصی که مرتکب قاچاق شوند اگر دارای کارت بازرگانی باشند در صورت محکومیت علاوه بر مجازاتهای مربوط از عضویت اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و یا شعب آن در شهرستانها به طور موقت یا دائم محروم شده و کارت بازرگانی آنان نیز باطل میشود و در صورتی که موضوع به دادگاه ارجاع نشده باشد بنا به پیشنهاد گمرک و تشخیص کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت اقتصاد و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اداره کل گمرک ممکن است به طور موقت یا دائم از عضویت اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران محروم گردند.در هر حال این اقدام مانع از تعقیب مرتکب در مراجع قانونی نخواهد بود.
تبصره- محرومیت از عضویت اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران مانع از ترخیص کالایی که طبق مقررات قبل از محرومیت برای آن گشایش اعتبار شده یا حمل گردیده نخواهد بود.
ماده 31 - کالایی که ورود آن قانونا ممنوع یا طبق مقررات صادرات و واردات سالانه غیر مجاز باشد هرگاه برای ورود قطعی یا ترانزیت داخلی با نام و مشخصات کامل و صحیح اظهار شود،گمرک باید از ترخیص آن خودداری و به صاحب کالا یا نماینده وی کتبا اخطار کند که حداکثر ظرف سه ماه با انجام کلیه تشریفات،آن کالا را از کشور خارج کند.در صورتی که کالا را ظرف مدت مزبور از کشور خارج نکند گمرک کالا را ضبط و مراتب را به صاحب آن یا نماینده او ابلاغ خواهد کرد.
صاحب کالا حق دارد از تاریخ ابلاغ ضبط،تا دو ماه به دادگاه شهرستان مراجعه کند در غیر این صورت کالا به ملکیت قطعی دولت درخواهد آمد.
تبصره 1- کالایی که ورود آن قانونا جرم شناخته شده از شمول این ماه مستثنی و طبق قوانین و مقررات مربوط نسبت به آن عمل خواهد شد.
تبصره 2- کالایی که طبق مقررات عمومی صادرات و واردات،ورود آن غیر مجاز و برای ترانزیت خارجی یا ورود موقت در اظهارنامه ترانزیت داخلی و اسناد ضمیمه آن قید شده باشد مشمول این ماده نخواهد بود.

ماده 32 - در مورد کالای موضوع ماده 31 که اشتباها به جای کالای مجاز ولی بدون استفاده از اسناد خلاف واقع از گمرک مرخص شده و از تاریخ ترخیص بیش از شش ماه نگذشته باشد به شرح زیر رفتار خواهد شد:
1-در صورتی که تمام یا قسمتی از کالای ترخیص شده در اختیار صاحب کالا باشد کالا فوری توقیف و پس از رد حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض دریافتی طبق مقررات ماده 31 رفتار خواهد شد.
2-در صورتی که تمام یا قسمتی از کالای ترخیص شده در اختیار صاحب کالا نباشد مابه‌التفاوت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مقدار به دست نیامده(در صورت تعلق) دریافت میشود.
ماده 33 - گمرک میتواند در موارد مخصوصی که در آیین‌نامه گمرکی تعیین میشود کالایی را که ضبط شده و به ملکیت قطعی دولت درآمده است معدوم نماید و یا بر اساس مقررات مربوط به فروش کالای متروکه،به فروش برساند و یا با تشخیص وزیر دارایی به طور رایگان به مؤسسات عام المنفعه و خیریه تحویل نماید.
ماده 34 - در مورد کالای فاسدشدنی و همچنین کالایی که نگهداری آن ایجاد هزینه (غیر از هزینه متعارف انبارداری)میکند و همچنین کالایی که از تاریخ ضبط آن 18 ماه گذشته ولی تکلیف نهایی آن از طرف مراجع صلاحیتدار معلوم نشده باشد گمرک میتواند آن را طبق ماده 25 این قانون به فروش رسانیده حاصل فروش آن را تا تعیین تکلیف نهایی به عنوان سپرده نگاهداری کند مگر آنکه مرجع صلاحیتدار ادامه نگاهداری عین کالا را تا تعیین تکلیف نهایی لازم بداند.
ماده 35 - اشتغال کارکنان گمرک به امر تجارت یا حق العمل کاری و هر نوع حرفه دیگر که با انجام وظیفه آنها در گمرک ارتباط داشته باشد ممنوع است.متخلفین به حکم دادگاه اداری محکوم به اخراج از خدمت گمرک خواهند شد.
ماده 36 - به تخلفات حق العملکاران گمرک در مورد مقررات این قانون و آیین‌نامه آن در کمیسیون مذکور در ماده 30 رسیدگی و در صورت ثبوت تخلف کمیسیون رأی به ابطال موقت یا دائم پروانه حق العملکاری متخلف خواهد داد.
تصمیم کمیسیون مانع تعقیب مرتکب در مراجع قانونی صلاحیتدار نخواهد بود.

معافیتها و ممنوعیتها

ماده 38 - (اصلاحی 1358/11/6)- کالایی که به موجب قوانین مخصوص یا به موجب بندهای 1 و 2 و 3 و 9 و 10 و 11 و 12 و 13 و 14 ماده 37 با معافیت مرخص میشود در صورتی که قبل از انقضاء ده سال از تاریخ ترخیص آن به دیگری که حق معافیت با همان شرایط را ندارد به هر عنوان واگذار شود باید حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض آن با کسر مبلغی که به تناسب فرسودگی و استهلاک در نظر گرفته خواهد شد پرداخت شود.
هرگاه کالای مورد معافیت بدون پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض به دیگری انتقال داده شود و انتقال‌گیرنده قبل از اخذ مدارک مربوط به حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض،آن را تصرف کند آن کالا قاچاق محسوب و انتقال‌دهنده و انتقال‌گیرنده باید جریمه متعلق را متضامنا پرداخت کنند.
در مورد اتومبیلهای سواری که توسط نمایندگان سیاسی خارجی مقیم ایران با معافیت وارد و به دیگری واگذار شود به شرط رعایت معامله متقابل این مدت سه سال خواهد بود.
ماده 39 - حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض قطعات و لوازم و موادی که برای مصرف در ساخت یا مونتاژ یا بسته‌بندی اشیاء یا مواد یا دستگاهها وارد میگردد در مواردی که مشمول ردیفی از جدول تعرفه شود که مأخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض آن بیشتر از مأخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض شیء یا ماده یا دستگاه آماده باشد به تشخیص و نظارت وزارت اقتصاد به مأخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض شیء یا ماده یا دستگاه آماده مربوط وصول خواهد شد.
در صورتی که این قبیل کالا به مصرف دیگر غیر از مصرف تعیین شده از طرف وزارت اقتصاد برسد عمل قاچاق محسوب میشود.
تبصره- به منظور حمایت از صنایع داخلی دولت میتواند به پیشنهاد وزارت اقتصاد در حقوق گمرکی مربوط به مواد اولیه و قطعات ماشین‌آلات صنعتی و کشاورزی و دستگاههای الکتریک و الکترونیک و وسائل حمل‌ونقل که کارخانه‌های داخلی به کشور وارد و در آن کارخانه‌ها تکمیل و یا سوار و یا ساخته میشود به میزان لازم تخفیف داده و یا به کلی معاف کند.
ماده 40 - کالای مشروحه زیر ممنوع الورود میباشد:
1-کالایی که به موجب جدول تعرفه گمرکی یا قوانین خاص،ممنوع الورود شناخته شده یا بشود.
2-کالایی که به موجب تصویب‌نامه‌های متکی به قانون غیر مجاز شناخته شده یا بشود در مدت اعتبار آن تصویب‌نامه‌ها.
3-اسلحه جنگی و شکاری از هر قبیل،باروت،چاشنی،فشنگ،گلوله و سایر مهمات جنگی،دینامیت و مواد محترقه و منفجره مگر با موافقت وزارت جنگ در هر مورد.
4-مواد مخدر از هر قبیل مگر با موافقت وزارت بهداری در هر مورد.
5-دستگاه مخصوص عکاسی و فیلمبرداری هوایی مگر با موافقت وزارت جنگ در هر مورد.
6-دستگاههای فرستنده از هر نوع و قطعات متعلق به آنها مگر با موافقت وزارت پست و تلگراف و تلفن در هر مورد.
7-صفحه گرامافون و نوار پر شده فیلم و کتاب که به تشخیص وزارت فرهنگ و هنر مخالف نظم عمومی یا شؤون ملی یا عفت عمومی یا مذهب رسمی کشور باشد.
8-مجله،روزنامه،صور،علامات و هر نوع نوشته که به تشخیص وزارت اطلاعات مخالف نظم عمومی یا شؤون ملی یا عفت و یا مذهب رسمی کشور باشد.
9-کالایی که روی خود آنها یا روی لفاف آنها و یا در بارنامه و اسناد مربوط عبارت یا علامتی مخالف نظم عمومی یا شؤون ملی یا عفت عمومی و یا مذهب رسمی کشور وجود داشته باشد.
10-اسکناسهای خارجی که در کشور مبداء از جریان قانونی خارج شده است.همچنین اسکناس و تمبر و نوار چسب(باندرول)تقلبی و ساختگی.
11-بلیط بخت‌آزمایی.
12-کالایی که روی خود آنها و یا روی لفاف آنها نشانی یا نام بنگاه یا علامت یا مشخصات دیگری باشد که موجبات اغفال خریدار و مصرفکننده را نسبت به سازنده یا محل ساخت یا خواص یا مشخصات اصلی اجناس نامبرده فراهم کند.
تبصره- ورود موقت‌ترانزیت داخلیترانزیت خارجی و عمل انتقال(ترانسبوردمان)Transbordement در مورد اشیاء مذکور در بند 3 بدون موافقت وزارت جنگ و در مورد اشیاء مذکور در بند 4 بدون موافقت وزارت بهداری در هر مورد ممنوع است.
ماده 44 - صدور اشیاء عتیقه و باستانی از کشور ممنوع است مگر با اجازه وزارت فرهنگ و هنر.

مراجع رسیدگی به اختلافات گمرکی

ماده 51 - (اصلاحی 1358/11/3،1371/10/23 و 1374/10/10)- مرجع رسیدگی به اختلاف در تشخیص نوع کالا و تطبیق مشخصات آن با مندرجات تعرفه گمرکی و سایر اختلافات ناشی از اجرای مقررات گمرکی و مقررات صادرات و واردات،کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی است.این کمیسیون از پنج نفر کارمند بصیر و مطلع به امور گمرکی به انتخاب رئیس کل گمرک و یک نفر از کارمندان بصیر و مطلع وزارت امور اقتصادی و دارایی و یک نفر از کارمندان بصیر و مطلع وزارت بازرگانی به انتخاب وزراء مربوط تشکیل میشود.
در صورت بروز اختلاف بین گمرک و صاحب کالا در طبقه‌بندی کالا یک نفر نماینده از وزارتخانه ذی ربط(بر حسب نوع کالا)به معرفی وزیر مربوط به اعضاء کمیسیون اضافه میشود.
رأی کمیسیون در مواردی که مابه‌الاختلاف بین مبلغ رأی و مبلغ مورد قبول مؤدی یا مورد مطالبه گمرک ایران پنج میلیون(5/000/000)ریال یا کمتر باشد،برای طرفین قطعی و لازم‌الاجراء است و زائد بر پنج میلیون(5/000/000)ریال،همچنین در سایر موارد مذکور در این ماده رأی کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی قابل تجدیدنظر است و طرفین میتوانند ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ رأی کمیسیون تقاضای تجدید نظر نمایند.
ماده 52 - (الحاقی 1359/1/20)- کمیسیون تجدید نظر از یکی از صاحب‌منصبان عالیرتبه وزارت امور اقتصادی و دارایی به انتخاب وزیر متبوعه و یکی از قضات عالیرتبه وزارت دادگستری به انتخاب وزیر متبوعه و یک نفر از صاحب‌منصبان وزارت بازرگانی به انتخاب وزیر متبوعه و یک نفر از اعضاء هیأت رئیسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به انتخاب اتاق و رئیس کل گمرک ایران یا نماینده منتخب وی تشکیل میشود.
نماینده وزارت دارایی،ریاست کمیسیون تجدید نظر را به عهده خواهد داشت.رأی کمیسیون تجدید نظر قطعی و لازم‌الاجراء است.
تبصره 1(الحاقی 1359/1/20)- کسانی که به عنوان عضو کمیسیون رسیدگی به اختلاف گمرکی در مورد پرونده‌ای رأی داده باشند حق شرکت در کمیسیون تجدید نظر و رأی دادن در خصوص همان پرونده را ندارند.
تبصره 2(الحاقی 1359/1/20)- ترتیب انتخاب و مدت عضویت اعضاء کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی و طرز تشکیل و اداره جلسات کمیسیون مزبور و تجدید نظر و همچنین نحوه رسیدگی به اختلافات و صدور آراء همان است که در آیین‌نامه اجرائی قانون امور گمرکی تعیین شده است.حداقل تشکیل جلسات کمیسیون تجدید نظر در هفته 4 جلسه خواهد بود.
تبصره 3(الحاقی 1359/1/20)- آرای کمیسیون بدوی و تجدید نظر فقط در خصوص امر رسیدگی شده قابل اجراء است.
2(1)