کنوانسیون حقوق کودک
مقدمه
کشورهای طرف کنوانسیون حاضر:
با توجه به اینکه طبق اصول اعلام شده در منشور سازمان ملل به رسمیت شناختن حقوق لاینفک،مساوی و منزلت تمام اعضاء خانواده بشری زیربنای آزادی،عدالت و صلح در جهان است.
با در نظر داشتن اینکه اعضاء سازمان ملل،در منشور سازمان،اعتقاد خود را به حقوق اساسی،مقام و ارزش انسان و عزم خود را برای افزایش پیشرفتهای اجتماعی و معیارهای بهتر زندگی در آزادیهای بیشتر اعلام کرده‌اند.
با تشخیص اینکه سازمان ملل در اعلامیه جهانی حقوق بشر و در کنوانسیونهای بین المللی حقوق بشر اعلام موافقت نموده که هریک از افراد بدون هرگونه تبعیض از نظر نژاد،رنگ،جنس، زبان،مذهب،عقاید سیاسی و غیره خاستگاه اجتماعی یا ملی،مال،تولد و یا سایر خصوصیات،در تمام حقوق و آزادیهایی که در آن کنوانسیونها و اعلامیه‌ها اعلام شده،ذیحق میباشد.
و نظر به اینکه سازمان ملل در اعلامیه جهانی حقوق بشر اعلام نموده است که دوران کودکی مستلزم مراقبت‌ها و مساعدتهای ویژه میباشد.
با اعتقاد به اینکه خانواده به عنوان جزء اصلی جامعه و محیط طبیعی برای رشد و رفاه تمام اعضاء خود خصوصا کودکان میبایست از حمایت‌ها و مساعدتهای لازمه برخوردار شود به نحوی که بتواند مسؤولیت‌های خود را در جامعه ایفاء کند.
با تشخیص اینکه کودک برای رشد کامل و متعادل شخصیتی خود میبایست در محیط خانواده و در فضائی(مملو)از خوشبختی،محبت و تفاهم بزرگ شود.
با توجه به اینکه کودک میبایست آمادگی کامل برای زندگی فردی در جامعه داشته باشد و در سایه ایده‌آل‌هایی که در منشور سازمان ملل اعلام شده خصوصا صلح،احترام،بردباری، آزادی،برابری و اتحاد بزرگ شود.
با در نظر داشتن اینکه لزوم انجام مراقبت‌های ویژه از کودک در اعلامیه حقوق کودک ژنو 1924 مطابق با 1303 بیان شده،در 20 نوامبر 1959 مطابق با 29 آبان‌ماه 1338 در اعلامیه حقوق کودک مجمع عمومی به تصویب رسیده،در اعلامیه جهانی حقوق بشر و در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی(خصوصا در مواد 23 و 24)،در کنوانسیون بین المللی حقوق اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی(خصوصا در ماده 10)و در اسناد و احکام سازمانهای تخصصی و سازمانهای بین المللی مربوط به رفاه کودکان به رسمیت شناخته شده است.
با توجه به اینکه در اعلامیه جهانی حقوق بشر تصریح شده است«کودک به خاطر نداشتن رشد کامل فیزیکی و ذهنی محتاج مراقبت‌ها و محافظت‌هایی از جمله حمایتهای مناسب حقوقی قبل و بعد از تولد میباشد».
با در نظر گرفتن مفاد اعلامیه اصول حقوقی و اجتماعی مربوط به حمایت و رفاه کودکان.
با اشاره ویژه به موضوع کفالت و فرزندخواندگی ملی و بین المللی،قانون حداقل استاندارد سازمان ملل در مورد اجرای عدالت برای افراد صغیر(قوانین پکن)و اعلامیه حمایت از زنان و کودکان در موقع اضطراری و جنگها.
با تشخیص اینکه در تمام کشورهای جهان کودکانی وجود دارند که تحت شرایط دشوار زندگی میکنند و اینگونه کودکان محتاج توجهات ویژه‌ای هستند.
با توجه به اهمیت ارزش‌های سنتی و فرهنگی هر ملت در حمایت و تعلیم و تربیت یکنواخت کودک.
و با عنایت به اهمیت همکاریهای بین المللی برای بهبود شرایط زندگی کودکان در تمام کشورها خصوصا کشورهای در حال توسعه.
به توافقات ذیل نائل شدند.
بخش 1
1-کشورهای طرف کنوانسیون،حقوقی که در این کنوانسیون برای کودکانی که در حوزه قضائی آنها زندگی میکنند در نظر گرفته شده را بدون توجه به هرگونه تبعیض و بدون ملاحظه نژاد،رنگ،مذهب،زبان،عقاید سیاسی،ملیت خاستگاه‌های قومی و اجتماعی،مال،عدم توانایی، تولد و یا سایر احوال شخصیه والدین و یا قیم قانونی محترم شمرده و تضمین خواهند نمود.
2-کشورهای طرف کنوانسیون تمام اقدامات لازم را جهت تضمین حمایت از کودک در مقابل تمام اشکال تبعیض،مجازات بر اساس موقعیت،فعالیتها ابراز عقیده و یا عقاید والدین، قیم‌های قانونی و یا اعضاء خانواده کودک به عمل خواهند آورد.
1-در تمام اقدامات مربوط به کودکان که توسط مؤسسات رفاه اجتماعی عمومی و یا خصوصی، دادگاه‌ها،مقامات اجرائی،یا ارگانهای حقوقی انجام میشود،منافع کودک از اهم ملاحظات میباشد.
2-کشورهای طرف کنوانسیون متقبل میشوند که حمایت‌ها و مراقبت‌های لازمه را برای رفاه کودکان،با توجه به حقوق وظائف والدین آنها،قیم‌های قانونی و یا سایر افرادی که قانونا مسؤول آنان هستند،تضمین کنند و در این راستا اقدامات اجرائی و قانونی مناسب معمول خواهد گردید.
3-کشورهای طرف کنوانسیون تضمین خواهند نمود که مؤسسات،خدمات و وسائلی که مسؤول مراقبت و حمایت کودکان هستند مطابق با معیارهایی که توسط مقامات ذیصلاحیت خصوصا در زمینه‌های ایمنی،بهداشت و از نظر تعداد کارکنان(آن مؤسسات)و نیز نظارت مناسب گذاشته شده مطابق داشته باشند.
1-کشورهای طرف کنوانسیون حق ذاتی هر کودک را برای زندگی به رسمیت خواهند شناخت.
2-کشورهای طرف کنوانسیون(وجود)حداکثر امکانات را برای بقا و پیشرفت کودک تضمین خواهند نمود.
1-تولد کودک بلافاصله پس از به دنیا آمدن ثبت میشود و از حقوقی مانند حق داشتن نام،کسب تابعیت و در صورت امکان،شناسایی والدین و قرار گرفتن تحت سرپرستی آنها برخوردار میباشد.
2-کشورهای طرف کنوانسیون این حقوق را مطابق با قوانین ملی و تعهدات خود طبق اسناد بین المللی مربوطه در این زمینه خصوصا در مواردی که کودک در صورت عدم اجرای آنها آواره محسوب گردد،لازم‌الاجراء تلقی خواهند کرد.
1-کشورهای طرف کنوانسیون حق کودک برای حفظ هویت خود من جمله ملیت،نام و روابط خانوادگی را طبق قانون و بدون مداخله تضمین خواهند کرد.
2-در مواردی که کودک به طور غیر قانونی از مقام یا برخی از حقوق مربوط به هویت خود محروم شود،کشورهای عضو حمایت و مساعدتهای لازم را برای استیفاء سریع حقوق فوق به عمل خواهند آورد.
1-کشورهای طرف کنوانسیون تضمین مینمایند که کودکان علیرغم خواسته‌شان از والدین خود جدا نشوند،مگر در مواردی که مقامات ذیصلاح مطابق قوانین و مقررات و منوط به بررسیهای قضائی مصمم شوند که این جدایی به نفع کودک است.اینگونه تصمیمات ممکن است در موارد به خصوصی از قبیل سوء استفاده و یا بیتوجهی والدین از کودک و یا هنگام جدا شدن والدین ضرورت یابد و در این صورت باید در مورد محل اقامت کودک تصمیمی اتخاذ شود.
2-در هریک از مراحل دادرسی مربوط به پاراگراف اول ماده 9 باید به تمام طرفهای ذینفع فرصت داده شود در مراحل دادرسی شرکت کرده و نظرات خود را ابراز کنند.
3-کشورهای طرف کنوانسیون حق کودکی که از یکی یا هر دو والدین جدا شده را مبنی بر حفظ روابط شخصی و تماس مستقیم با والدین به طور منظم رعایت خواهند نمود،مگر در مواردی که این امر مغایر منافع کودک باشد.
4-هنگامی که جدایی ناشی از اقدامات دولت از قبیل بازداشت،زندانی کردن،تبعید، اخراج یا مرگ(من جمله مرگی که در حین توقیف بودن شخص صادر شود)یکی یا هر دو والدین و یا کودک باشد،کشور طرف کنوانسیون بنا به درخواست،والدین یا کودک یا در صورت اقتضاء یکی از اعضاء خانواده را در جریان اطلاعات ضروری در مورد اموال فرد غائب خانواده قرار خواهد داد،مگر در مواردی که دادن اینگونه اطلاعات مضر به حال کودک باشد.کشورهای طرف کنوانسیون همچنین تضمین خواهند نمود که تسلیم این درخواست فی نفسه عواقبی برای افراد مربوطه در پی نداشته باشد.
1-مطابق با تعهدات کشورهای طرف کنوانسیون در پاراگراف 1 ماده 9 درخواست کودک یا والدین وی را برای ورود یا ترک کشور برای به هم پیوستن محدود خانواده از سوی کشور طرف کنوانسیون با نظر مثبت و به روشی انسانی و سریع بررسی خواهد شد.
کشورهای طرف کنوانسیون همچنین تضمین خواهند نمود که تسلیم اینگونه درخواستها عواقبی برای درخواستکننده و اعضاء خانواده آنها در پی نخواهد داشت.
2-کودکی که والدینش در کشورهای جداگانه زندگی میکنند حق دارد گذشته از شرایط استثنایی به طور منظم روابط شخصی و تماس مستقیم با والدین خود داشته باشد.بدین منظور و مطابق با تعهدات کشورهای طرف کنوانسیون تحت پاراگراف 2 ماده 9،کشورهای طرف کنوانسیون حق والدین و کودک برای ترک هر کشور من جمله کشور خودشان و ورود به کشورشان را محترم خواهند شمرد.حق ترک هر کشوری فقط مشمول محدودیتهایی است که در قانون تصریح شده و برای حفظ امنیت ملی،نظم عمومی،سلامت عمومی یا اخلاقیات یا حقوق یا آزادیهای دیگران یا سایر حقوقی که در این کنوانسیون به رسمیت شناخته شده‌اند،ضروری است.
1-کشورهای طرف کنوانسیون اقداماتی را در جهت مبارزه با انتقال قاچاق و عدم بازگشت کودکان(مقیم)خارج معمول خواهند داشت.
2-در این راستا،کشورهای طرف کنوانسیون انعقاد توافقنامه‌های دو جانبه و چند جانبه یا پذیرش توافقنامه‌های موجود را تشویق خواهند نمود.
1-کشورهای طرف کنوانسیون تضمین خواهد کرد کودکی که قادر به شکل دادن به عقاید خود میباشد بتواند این عقاید را آزادانه درباره تمام موضوعاتی که مربوط به وی میشود ابراز کند،به نظرات کودک مطابق با سن و بلوغ وی بها داده میشود.
2-بدین منظور،خصوصا برای کودک فرصتهایی فراهم آورده میشود تا بتواند در هریک از مراحل دادرسیهای اجرائی و قضائی مربوط به وی به طور مستقیم یا از طریق نماینده یا شخصی مناسب به طریقی که مطابق با مقررات اجرائی قوانین ملی باشد،ابراز عقیده نماید.
1-در امور خصوصی،خانوادگی،یا مکاتبات هیچ کودکی نمیتوان دلخواه یا غیر قانونی دخالت کرد یا هتک حرمت نمود.
2-کودک در برابر اینگونه دخالتها و یا هتک حرمتها مورد حمایت قانون قرار دارد.
1-کشورهای طرف کنوانسیون تمام اقدامات قانونی،اجرائی،اجتماعی و آموزشی را در جهت حمایت از کودک در برابر تمام اشکال خشونت‌های جسمی و روحی،آسیب‌رسانی یا سوء استفاده،بیتوجهی یا رفتار سهل‌انگارانه،بدرفتاری یا استثمار من جمله سوء استفاده‌های جنسی در حینی که کودک تحت مراقبت والدین یا قیم‌های قانونی یا هر شخص دیگری قرار دارد،به عمل خواهند آورد.
2-اینگونه اقدامات حمایتی در موارد مقتضی باید شامل اقدامات مؤثر برای ایجاد برنامه‌های اجتماعی در جهت فراهم آوردن حمایتهای لازمه از کودک و کسانی که مسؤول مراقبت از وی میباشند و نیز حمایت در برابر سایر اشکال محدودیت‌ها و نیز برای شناسایی گزارش،رجوع،تحقیق،رفتار و پیگیری موارد بدرفتاریهایی که قبلا ذکر شد و نیز برای درگیریهای قضائی باشد.
الف‌تشویق و یا وارد نمودن کودکان برای درگیری در هرگونه فعالیتهای غیر قانونی جنسی.
ب‌استفاده استثماری از کودکان در فاحشه‌گری و سایر اعمال غیر قانونی جنسی.
ج‌استفاده استثماری از کودکان در اعمال و مطالب پرونوگرافیک.
الف‌هیچ کودکی نباید تحت شکنجه یا سایر رفتارهای بیرحمانه و غیر انسانی یا مغایر شؤون انسان قرار گیرد.مجازات اعدام و یا حبس ابد را بدون امکان آزادی نمیتوان در مورد کودکان زیر 18 سال اعمال کرد.
ب‌هیچ کودکی نباید به طور غیر قانونی و یا اختیاری زندانی شود.دستگیری،بازداشت و یا زندانی کردن یک کودک میبایست مطابق با قانون باشد و به تنها آخرین راه چاره و برای کوتاهترین مدت ممکن باید بدان متوسل شد.
ج‌با کودک زندانی باید به خاطر مقام ذاتی انسان،رفتاری انسانی و توأم با احترام داشت به نحوی که نیازهای به خصوص سنی وی در نظر گرفته شود.کودکان زندانی خصوصا باید از افراد بزرگسال جدا شوند مگر اینکه این امر مغایر مصالح کودک باشد.کودک حق داشتن تماس با خانواده خود را از طریق نامه و ملاقات دارد به غیر از شرایط استثنائی.
دهر کودک زندانی میبایست از حق دسترسی سریع به مشاوره حقوقی و یا سایر مساعدتهای ضروری و نیز حق اعتراض نسبت به مشروعیت زندانی شدن خود در برابر دادگاه یا سایر مقامات ذیصلاح،مستقل و بیطرف و تصمیم‌گیری سریع در اینگونه موارد برخوردار باشد.
بشردوستی در زمان جنگ‌های مسلحانه که مربوط به کودکان میشود احترام بگذارند.
2-کشورهای طرف کنوانسیون هرگونه اقدام عملی را جهت تضمین اینکه افراد کمتر از 15 سال در مخاصمات مستقیما شرکت نمیکنند،متقبل میشوند.
3-کشورهای طرف کنوانسیون از استخدام افراد کمتر از 15 سال در نیروهای مسلح خود خودداری خواهند کرد.این کشورها برای استخدام افرادی که بالای 15 سال و زیر 18 سال سن دارند،اولویت را به بزرگترها خواهند داد.
4-کشورهای طرف کنوانسیون،مطابق با تعهدات خود نسبت به قانون بین المللی بشردوستی در جهت حمایت از افراد غیر نظامی به هنگام جنگ‌های مسلحانه،تمام اقدامات عملی را برای تضمین حمایت و مراقبت از کودکانی که تحت تأثیر(عواقب)جنگ قرار گرفته‌اند به عمل خواهند آورد.
1-کشورهای عضو در مورد کودکان متهم یا مجرم به نقض قانون کیفری این حق را به رسمیت میشناسند،با آنان مطابق با شؤونات و ارزش کودک رفتار گردد که این امر موجب افزایش احترام کودک نسبت به حقوق بشر و آزادیهای اساسی دیگران شده و سن کودک را در نظر گرفته و باعث افزایش خواست وی برای سازش وی با جامعه و به عهده گرفتن نقشی سازنده میگردد.
2-بدین منظور و با توجه به مفاد مربوطه اسناد بین المللی،کشورهای عضو خصوصا موارد ذیل را تضمین مینمایند:
الف)هیچ کودکی نباید به خاطر اعمالی که در زمان ارتکاب توسط قانون ملی یا بین المللی منع نشده،متهم یا مجرم به نقض قانون کیفری شناخته شود.
ب)هر کودکی که متهم یا محکوم به نقض قانون کیفری شود حداقل دارای تأمین‌های زیر خواهد بود:
1)بیگناه شناخته شدن تا زمانی که جرم طبق قانون ثابت نشده.
2-اطلاع مستقیم و سریع از اتهامات وارده بر علیه وی،در صورت لزوم از طریق والدین و یا قیم‌های قانونی،و(حق)داشتن مشاوره حقوقی و یا سایر کمکها در تهیه و ارائه دفاعیه.
3)روشن شدن موضوع در اسرع وقت توسط مقام یا ارگان قضائی بیطرف و مستقل و طی یک دادرسی عادلانه در حضور وکیل یا سایر کمکهای حقوقی،مگر اینکه این امر در جهت منافع کودک تشخیص داده نشود خصوصا با در نظر گرفتن سن،موقعیت و یا والدین و یا قیم‌های قانونی کودک.
4)مجبور نبودن به دادن شهادت و یا اظهار تقصیر،بررسی شاهدان مختلف و یا کسب اجازه شرکت و یا بررسی شاهدان وی در شرایط مساوی.
5)دسترسی به مقام و یا ارگان قضائی ذیصلاح،بیطرف و مستقل بالاتر بر طبق قانون در صورت مجرم شناخته شدن.
6)حق استفاده رایگان از مترجم در صورتی که کودک قادر به درک زبان مورد استفاده(در دادگاه)نباشد.
7)محرمانه بودن کامل موضوع در طول تمام مراحل دادرسی.
3-کشورهای عضو در جهت افزایش وضع قوانین،مقررات،مقامات و مؤسساتی که خصوصا مربوط به کودکان متهم،یا مجرم به نقض قانون کیفری تلاش خواهند کرد و خصوصا اقدامات ذیل را معمول خواهند داشت:
الف)قائل شدن حداقل سن برای نقض قانون کیفری به نحوی که زیر این سن،کودک دارای قدرت نقض قانون تلقی نشود.
ب)در صورت تناسب و تمایل(وضع)مقرراتی در جهت رفتار با اینگونه کودکان بدون توسل به دادرسیهای قضائی،به شرطی که حقوق بشر و ضمانت‌های حقوقی کاملا»رعایت شود.
4-تأمین مسائل از قبیل نگهداری،راهنمایی،نظارت،مشاوره،تأدیب،فرزندخواندگی، تعلیم و تربیت و برنامه‌های آموزشی و حرفه‌ای و سایر اقدامات دیگر در جهت تضمین اینکه با کودکان رفتاری متناسب با رفاه و شرایط و جرم آنها خواهد شد.
1-کشورهای عضو متقبل میشوند که از طریق دبیر کل سازمان ملل گزارشاتی را در مورد اقداماتی که برای تحقق حقوق شناخته شده در این کنوانسیون به عمل آورده‌اند و پیشرفتهای حاصله را به کمیته تسلیم کنند:
الف)ظرف 2 سال پس از به اجراء درآمدن کنوانسیون در مورد کشور مربوطه.
ب)و پس از آن هر 5 سال یک بار.
2-گزارشاتی که طبق ماده حاضر تهیه میشوند میبایست نشان دهنده عوامل و مشکلاتی که احتمالا در سر راه انجام تعهدات وجود دارد باشد.این گزارشات همچنین باید شامل اطلاعات کافی در جهت دادن تصویری جامع از اجرای کنوانسیون در کشور مربوطه باشد.
3-کشوری که یک گزارش اولیه جامع به کمیته ارائه کرده است،میتواند از ارائه اطلاعات اساسی که قبلا طبق پاراگراف 1(الف)ماده حاضر فراهم کرده،خودداری کند.
4-کمیته میتواند از کشورهای عضو خواهان اطلاعات بیشتری در مورد نحوه اجرای کنوانسیون شود.
5-کمیته هر دو سال یک بار از طریق شورای اجتماعی و اقتصادی گزارشاتی را در مورد فعالیتهای خود به مجمع عمومی ارائه خواهد کرد.
6-کشورهای عضو میبایست گزارشات خود را در کشورهایشان به طور گسترده در اختیار همه بگذارند.
2(4)