از قانون هواپیمایی کشوری
مصوب 1328/5/1(کمیسیونهای راه و دادگستری) با اصلاحات بعدی
ماده 1 - منظور از هواپیما که در این قانون ذکر میشود وسیله نقلیه‌ای است که بتواند در نتیجه عکس‌العمل هوا خود را در فضا نگاهدارد.
ماده 2 - این قانون مربوط به هواپیماهای کشوری است و شامل هواپیماهای نظامی نمیباشد.
ماده 3 - دولت حق حاکمیت مطلق و انحصاری در فضای بالای خاک کشور و بالای آبهای ساحلی آن را دارا میباشد.
ماده 14 - هیچکس نمیتواند هواپیمایی را براند یا به سمت عضو هیأت رانندگی در هواپیما به هر نوع عمل مربوط به راندن هواپیما اقدام یا کمک نماید یا تعلیم خلبانی دهد مگر اینکه گواهینامه فنی که مدت اعتبار آن منقضی نشده دارا باشد.
ماده 15 - مرجع صدور هرگونه اجازه‌نامه مربوط به امور هواپیمایی کشوری و گواهینامه مربوط به متخصصین فنی هواپیمایی کشوری و پروانه مربوط به بهره‌برداری هوایی اداره کل هواپیمایی کشوری میباشد.
ماده 16 - اداره کل هواپیمایی کشوری میتواند در موارد تخلف از مقررات این قانون و آیین‌نامه‌های اجرائی آن صرف‌نظر از تعقیبات جزائی هرگونه اجازه‌نامه یا گواهینامه متخلف را لغو یا موقتا توقیف نموده یا اختیارات مندرجه در آن را محدود سازد و همچنین پرواز هواپیمای متخلف را در صورتی که محتمل خطر برای سرنشینان هواپیما یا اشخاص یا حیوانات روی زمین یا حدوث خسارتی برای اموال اعم از منقول یا غیر منقول باشد ممنوع سازد.
ماده 18 - در صورتی که دارنده پروانه بهره‌برداری هوایی یا سایر پروانه‌های مربوط به امور هواپیمایی کشوری شرایطی را که برای تحصیل پروانه لازم بوده فاقد شود یا از انجام تعهداتی که به موجب مندرجات پروانه به عهده گرفته تخلف نماید اداره کل هواپیمایی کشوری میتواند طبق نظر شورای عالی هواپیمایی کشوری بر حسب درجه اهمیت تخلف و تکرار آن پروانه او را لغو یا موقتا توقیف نموده یا اختیارات مندرجه در آن را محدود سازد.
ماده 19 - هر وقت اداره کل هواپیمایی کشوری برای ایجاد فرودگاهها یا تأسیسات مربوط به هواپیمایی کشوری احتیاج به خریداری زمین یا ساختمان متعلق به دیگری پیدا کند میتواند طبق قانون راجع به احداث و توسعه معابر و خیابانها مصوب 23 آبان‌ماه 1312 شمسی اقدام نماید.
ماده 21 - دولت میتواند به پیشنهاد اداره کل هواپیمایی کشوری با صدور تصویبنامه ایجاد هرگونه ساختمان یا مانع دیگری را در فاصله معینی از حدود یک فرودگاه یا تأسیسات مربوط به تأمین بیخطری پرواز هواپیماها ممنوع یا محدود سازد مگر در صورتی که ساختمان یا مانع مزبور موجد خطری به پرواز هواپیماها نگردیده و مورد موافقت اداره کل هواپیمایی کشوری قرار گرفته باشد.چنانچه خسارتی مستقیما و منحصرا در نتیجه این ممنوعیت یا محدودیت به کسی وارد گردد باید از طرف اداره کل هواپیمایی کشوری جبران شود.
در صورتی که ساختمان یا مانع دیگری که مطابق این ماده ممنوع یا محدود شده باشد در اطراف یک فرودگاه کشوری یا تأسیسات مربوط به تأمین بیخطری پرواز هواپیماها قبل از اجرای این قانون موجود بوده دولت میتواند مطابق ماده 19 برای برداشتن یا محدود ساختن آن اقدام نماید.
ماده 22 - آیین‌نامه‌های اجرائی این قانون شامل مقررات مربوط به پرواز هواپیماهای کشوری ایرانی و خارجی،تأمین بیخطری پرواز هواپیماها،فرودگاهها،ثبت و تابعیت هواپیماها، قابلیت پرواز هواپیماها،گواهینامه‌های متخصصین فنی هواپیمایی،مؤسسات مربوط به تعلیم و تربیت متخصصین فنی هواپیمایی،کارخانه‌ها و تعمیرگاههای مربوط به هواپیمایی،حمل‌ونقل هوایی،سوانح هواپیمایی،مخابرات هواپیمایی و موارد توقیف موقت یا لغو هرگونه اجازه‌نامه یا گواهینامه یا پروانه صادره یا توقیف هواپیمای متخلف به وسیله اداره کل هواپیمایی کشوری تنظیم و پس از تصویب هیأت وزیران به موقع اجراء گذاشته خواهد شد.
ماده 23 - هرکس به قصد ایجاد خطر برای هواپیما یا سرنشینان آن علامت هواپیمایی تقلبی به کار برد به نحوی که بتوان آن را علامت حقیقی مخصوص هواپیمایی تلقی نمود یا علامت هواپیمایی موجود را غیر قابل استفاده سازد یا مانعی در مقابل هواپیما ایجاد یا اطلاع غلط دهد یا هرگونه عملی به منظور ایجاد خطر برای هواپیما یا سرنشینان آن انجام بدهد به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد و در صورتی که از عمل او قتل یا جرح واقع شود مرتکب به مجازاتی که برای نفس جرم مزبور مقرر است نیز محکوم خواهد گردید و مجازات اشد قابل اجراء است.
ماده 24 - هرکس عالما هواپیمایی را که دارای علائم ثبت و تابعیت مجعول باشد براند و همچنین هرکس عالما هواپیمایی را که بدون حق علامت تابعیت ایران به آن نصب شده در خارج از ایران براند به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
ماده 25 - هرکس عالما هواپیمایی را که فاقد علائم ثبت و تابعیت بوده براند به حبس تأدیبی از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
ماده 26 - در مواردی که پرواز هواپیما بر فراز ایران مشروط به تحصیل اجازه قبلی از دولت است هرکس عمدا بدون داشتن اجازه هواپیمایی را بر فراز ایران براند و همچنین در مواردی که مطابق مقررات این قانون پرواز هواپیما بر فراز قسمتی از خاک کشور ممنوع یا محدود یا مقید به شرایط خاصی باشد عمدا هواپیما را بر فراز مناطق ممنوعه براند یا بدون رعایت محدودیت‌ها یا شرایط مقرره پرواز کند به جزای نقدی از دو هزار تا بیست هزار ریال یا به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک سال یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد و اگر به موجب قوانین دیگری مجازات شدیدتری برای این عمل مقرر شده باشد مجازات اشد قابل اجراء است.
ماده 27 - هرکس با هواپیمای خارجی به قصد حمل‌ونقل بازرگانی از یک نقطه کشور به یک نقطه دیگر آن مسافر و بار و محمولات پستی یا یکی از آنها را حمل کند به جزای نقدی از دو هزار تا بیست هزار ریال یا به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک سال یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
ماده 28 - اشخاص زیر به جزای نقدی از یک هزار تا ده هزار ریال یا به حبس تأدیبی از دو ماه تا شش ماه یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد:
الف‌هرکس بدون داشتن پروانه بهره‌برداری هوایی به تصدی حمل‌ونقل بازرگانی هوایی اشخاص یا اشیاء مبادرت ورزد.
ب‌هرکس بدون داشتن اجازه‌نامه از اداره کل هواپیمایی کشوری به هر نوع پرواز بازرگانی دیگر یا تأسیس و دائر نمودن آموزشگاه به منظور تعلیم و تربیت متخصصین فنی هواپیمایی عمل نماید.
ج‌هرکس بدون داشتن گواهینامه فنی هواپیمایی را براند یا به سمت عضو هیأت رانندگی در هواپیما به هر نوع عمل مربوط به راندن هواپیما اقدام یا کمک نماید یا تعلیم خلبانی دهد.
دهرکس هواپیمایی را براند که فاقد گواهینامه قابلیت پرواز بوده یا مدت اعتبار گواهینامه مزبور منقضی شده باشد.
ماده 29 - روابط حقوقی بین اشخاصی که در داخل یک هواپیمایی که بر فراز ایران پرواز مینماید قرار دارند در اموری که از لحاظ حق حاکمیت ارضی اصولا مشمول قوانین محلی است تابع قانون کشور متبوع آن هواپیما میباشد.
ماده 30 - مقررات جزائی ایران نسبت به جرائمی که داخل یک هواپیمای ایرانی در خارج از ایران ارتکاب شود وقتی اجرا میشود که متهم در ایران دستگیر شده باشد و متهم تبعه خارجی برای تعقیب به کشور خارجی رد نشده یا در موردی که متهم به علت ارتکاب آن جرم به ایران مسترد شده باشد.
ماده 31 - به جنحه و جنایاتی که در داخل هواپیمای خارجی حین پرواز ارتکاب شود در صورت وجود یکی از شرایط ذیل محاکم ایران رسیدگی خواهند کرد:
الف‌جرم مخل انتظامات یا امنیت عمومی ایران باشد.
ب‌متهم یا مجنی علیه تبعه ایران باشد.
ج‌هواپیما بعد از وقوع جرم در ایران فرود آید.
در هریک از موارد بالا رسیدگی در دادگاه محلی که هواپیما در آن محل فرود آمده یا دادگاه محلی که متهم در آن دستگیر شود به عمل خواهد آمد.
ماده 32 - در موردی که جنحه یا جنایتی داخل یک هواپیما که بر فراز ایران پرواز میکند یا داخل یک هواپیمای ایرانی در خارج از ایران ارتکاب شود فرمانده هواپیما مکلف است تا زمانی که مداخله مأمورین صلاحیتدار میسر باشد طبق مقررات قانون اصول محاکمات جزائی تفتیشات و تحقیقات مقدماتی را به عمل آورده دلائل و مدارک جرم را جمع‌آوری و تأمین نماید و در صورت لزوم میتواند موقتا مظنونین به ارتکاب جرم را توقیف کند.مسافرین و اعضاء هیأت رانندگی را تفتیش و اشیائی را که ممکن است دلیل جرم باشد توقیف نماید.
در مورد این ماده ،فرمانده هواپیما برای تفتیش جرم و تحقیقات مقدماتی از ضابطین دادگستری محسوب میشود و کلیه وظائفی را که به موجب فصل دوم قانون اصول محاکمات جزائی برای کمیسرهای شهربانی مقرر است عهده‌دار میباشد.
ماده 33 - در مورد ماده 32 پس از فرود آمدن هواپیما فرمانده هواپیما باید گزارش کتبی راجع به موضوع جرم و اقدامات مقدماتی که به عمل آورده است تنظیم و به اداره کل هواپیمایی کشوری ارسال دارد.به علاوه در صورتی که هواپیما در ایران فرود آید فرمانده هواپیما مکلف است فورا وقوع جرم و نتیجه تفتیشات و تحقیقات و اقداماتی را که به عمل آورده به دادستان محل فرود آمدن هواپیما یا قائم‌مقام او اطلاع داده متهم یا مظنون را با دلائل و مدارک جرم به دادستان یا بازپرس تسلیم و از مداخله خودداری کند و در موردی که هواپیمای ایرانی بعد از وقوع جرم در خارج از ایران فرود آید فرمانده هواپیما باید مراتب را به اطلاع کنسول ایران که در حوزه او هواپیما فرود آمده رسانیده و از او کسب تکلیف کند.
ماده 34 - تخلف از مقررات آیین‌نامه‌های اجرای احکام این قانون موجب کیفرهایی است که حداکثر آن نباید از ده هزار ریال جزای نقدی و دو ماه حبس تأدیبی تجاوز نماید.میزان مجازات هریک از انواع تخلفات در آیین‌نامه‌ای که به پیشنهاد وزارتین دادگستری و راه به تصویب هیأت وزیران رسیده باشد تعیین خواهد شد.
ماده 35 - رسیدگی به جرائم مذکور در این قانون در مراحل کیفری و دادگاه‌های صلاحیتدار فورا و خارج از نوبت به عمل خواهد آمد.
2(1)