قانون کیفر بزه‌های مربوط به راه‌آهن
مصوب 1320/1/31 با اصلاحات و الحاقات بعدی
ماده 1 - هرکس خاکریز،خاکبر،پل،تونل،دیوار،سد،ابنیه بالاست تراورس،ریل،پیچ و مهره ریل،اتصالی ریل،علائم خطر،تیرهای تلفن و تلگراف و سیم‌های آن و وسائل نقلیه راه‌آهن را خراب کند و به‌طور کلی عملی نماید که موجب خروج قطار از خط یا تصادم یا حادثه مهم دیگری شود به حبس با اعمال شاقه از پنج تا 15 سال محکوم میشود و اگر در نتیجه حادثه یک یا چند نفر کشته شوند مرتکب محکوم به اعدام خواهد شد.
هرگاه عمل منتهی به یکی از حادثه‌های مذکور نگردد در غیر مورد خرابی پل،تونل و سد، مرتکب به دو سال تا هفت سال حبس مجرد و در مورد پل و تونل و سد از 4 سال تا ده سال حبس با اعمال شاقه محکوم میشود.
ماده 2 - هرکس در غیر مورد مذکور در ماده یک در متعلقات راه‌آهن عملی نماید که بیم خروج قطار از خط یا تصادم یا حادثه مهم دیگر برود مرتکب به حبس مجرد از دو تا پنج سال محکوم میشود و هرگاه عمل مذکور برای حرکت قطار فقط ایجاد مانعی نماید و به‌طور کلی اسباب اختلال حرکت قطار را فراهم کند مرتکب به حبس تأدیبی تا دو سال محکوم میشود.
ماده 3 - هرگاه بزه‌های مذکور در ماده یک و دو در اثر توطئه و تبانی دو نفر یا بیشتر انجام یابد یک ثلث از کیفری که قطع نظر از تبانی برای مرتکب منظور میشود به کیفر مرتکب افزوده خواهد شد جز در مورد اعدام که مرتکب به همان کیفر محکوم میشود.
ماده 4 - هرگاه برای ارتکاب بزه‌های مذکوره در ماده یک جمعیتی از سه تن به بالا تشکیل شود تشکیل‌دهندگان و محرکین فقط برای همین عمل به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم میشوند.
کسی که عضو این جمعیت شده باشد فقط برای همین عمل به حبس تأدیبی از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
هرگاه از جمعیت مزبور دست کم سه تن مسلح باشند محرکین و تشکیل‌دهندگان هریک به حبس با اعمال شاقه از سه سال تا پنج سال محکوم میشوند و کسیکه عضو این جمعیت شده باشد به دو سال تا سه سال حبس مجرد محکوم میگردد.
ماده 5 - هریک از شرکتکنندگان که جمعیت مذکور در مواد فوق را منحل یا موجبات انحلال آن را فراهم سازند یا از جزء توطئهکنندگان و عضویت جمعیت خارج شوند یا از وقوع بزه یا توطئه یا تشکیل جمعیت برای ارتکاب بزه مانع شوند یا وجود جمعیت و تصمیمات آن را به مأمورین دولت افشاء کنند از کیفر معاف خواهند بود مشروط بر اینکه پیش از تعقیب و پیش از وقوع بزه که جمعیت برای ارتکاب آن تشکیل شده اقدامات مزبور به عمل آمده باشد.
ماده 6 - هرکس اعمال مذکور در مواد 1 و 2 را از روی بیمبالاتی یا غفلت انجام دهد در مواردی که کیفر بزه عمدی اعدام یا حبس با اعمال شاقه است به حبس تأدیبی از یک سال تا سه سال و به تأدیه غرامت از دویست تا ده هزار ریال محکوم میشود و در مواردی که برای بزه عمدی حبس مجرد مقرر شده کیفر مرتکب حبس تأدیبی از سه ماه تا دو سال و تأدیه غرامت از صد تا هزار ریال میباشد.
ماده 7 - هرکس وسائل نقلیه راه‌آهن را ضایع یا خراب کند به‌طوری که از خاصیت بهره‌برداری بیندازد در صورتی که وسائط نقلیه از قبیل لوکوموتیو یا اتوموتوریس باشد به حبس مجرد از دو تا پنج سال محکوم میشود و در مورد سایر وسائط نقلیه راه‌آهن کیفر مرتکب حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال خواهد بود مگر اینکه عمل مشمول عنوان شدیدتری باشد که در آن صورت مرتکب به کیفر همان بزه محکوم میگردد.
ماده 8 - مسافری که بدون جهت علامات موجوده در واگونها را از قبیل ترمز خطر و غیره به کار برد و قطار بایستد به تأدیه غرامت دویست تا پانصد ریال ملزم خواهد شد.
ماده 9 - مسافری که به تجهیزات واگون از قبیل چراغ،توریهای پنجره،شیشه،پرده، جایگاه جامه‌دان،زیانی وارد آورد به پرداخت خسارت طبق تعرفه راه‌آهن مصوب وزارت راه ملزم خواهد شد.برای خسارتی که قابل پیش‌بینی در تعرفه نبوده با رعایت اینکه مقدار خسارت از یکصد ریال تجاوز نکند طبق تشخیص اداره راه‌آهن ملزم خواهد شد.در صورتی که عمل مشمول عناوین کیفری باشد به کیفر مقرر برای آن عمل نیز در مراجع صالحه محکوم میشود.
ماده 10 - وجوه مذکور در ماده 8 به تشخیص رئیس قطار و وجوه مذکور ماده 9 مطابق تعرفه با تشخیص راه‌آهن به حسب مورد در مقابل قبض رسمی اداری دریافت میگردد.
در صورتی که واردکننده خسارت اعتراضی داشته باشد میتواند پس از پرداخت وجه تا مدت شش ماه به یکی از دادگاه‌های شهرستان خط سیر مراجعه نماید.
هرگاه واردکننده خسارت از پرداخت این وجوه امتناع نماید چنانچه مالی همراه داشته باشد رئیس قطار حق دارد به میزان خسارت مورد مطالبه از مال او بازداشت نموده و طبق آیین‌نامه مصوب وزارت راه و وزارت دادگستری خسارت راه‌آهن را از آن استیفاء نماید.نسبت به بازداشت مال نیز واردکننده خسارت از تاریخ بازداشت آن به شرح بالا حق شکایت خواهد داشت.
هرگاه دارایی ممتنع کفایت خسارت وارده را ندهد یا دارایی نداشته و نتواند تضمین کافی بدهد چنانچه راه‌آهن مقتضی بداند میتواند صورتمجلس تنظیم و با خود او تحت مراقبت مأمورین به نزدیکترین دادگاه مقصد ممتنع بفرستد.دادگاه در این قبیل موارد خارج از نوبت رسیدگی خواهد کرد.
ماده 11 - حمل مواد زود اشتعال و قابل احتراق و انفجار بدون اطلاع اداره راه‌آهن ممنوع است و مسافری که بدون اطلاع راه‌آهن مواد مزبور را در جامه‌دانها و اثاثیه خود در واگونها حمل کند یا آنها را جزو اثاثیه خود به قسمت حمل‌ونقل اثاثیه(توشه)بسپارد و همچنین هر کس بدون استحضار راه‌آهن مواد مزبور را برای حمل به وسیله واگونهای باری تحویل نماید محکوم به تأدیه غرامت از دویست تا دو هزار ریال خواهد گردید.
در صورتی که عمل مزبور منجر به حریق یا حادثه دیگری گردد که جرم شدیدتری شناخته شده باشد مرتکب به کیفر آن بزه محکوم خواهد شد.
ماده 12 - هرگاه کسی باعث تضییع یا تلف مالی بشود که برای حمل به راه‌آهن سپرده شده است در قبال بنگاه راه‌آهن مسؤول خساراتی است که از این جهت به راه‌آهن وارد شده باشد.
ماده 13 - (اصلاحی 1349/4/7)- هرکس در حریم راه‌آهن بدون اجازه کتبی بنگاه راه‌آهن ساختمان یا حفریات و به‌طور کلی هر دخل و تصرفی نماید علاوه بر اجبار به اعاده محل به‌صورت اولیه محکوم به تأدیه غرامت از پانصد تا پنج هزار ریال خواهد شد.آنچه پیش از اجرای این قانون داخل در حریم بوده در صورتی که راه‌آهن اجازه ابقاء آن را ندهد مالک آن ملزم است که آن را از حریم راه‌آهن بردارد و اگر امتناع نماید راه‌آهن آن را برخواهد داشت و یا در صورت موافقت راه‌آهن به بهای عادلانه به راه‌آهن واگذار میشود.حریم راه‌آهن عبارت از 17 متر فاصله به هریک از دو طرف محور خط میباشد و تجاوز به محدوده ایستگاه‌ها در حکم تجاوز به حریم خط آهن میباشد.
تبصره(الحاقی 1349/4/7)- حدود ایستگاه راه‌آهن عبارت است از محوطه‌ای که مورد نیاز راه‌آهن بوده و بر اساس نقشه‌های مصوب راه‌آهن قانونا به تصرف و تملک راه‌آهن درآمده باشد و به‌وسیله علائم مخصوص از طرف راه‌آهن مشخص میشود.
ماده 14 - نگاهداری و چراندن دام در حریم راه‌آهن ممنوع است و راه‌آهن مسؤول خسارات وارده که از تلف آنها حاصل میشود نخواهد بود.
اگر از این راه خساراتی به راه‌آهن وارد شود مالکین دام‌ها در قبال راه‌آهن مسؤول خواهند بود.
ماده 15 - تا مسافت کمتر از پنجاه متر از خط آهن ساختن بناهایی که دارای سقف پوشالی باشد و خرمن نمودن کاه و علف و انبار نمودن مواد زوداحتراق و زوداشتعال ممنوع است و متخلفین محکوم به تأدیه غرامت از دویست تا دو هزار ریال خواهند شد.
ماده 16 - هریک از کارمندان راه‌آهن که متصدی راندن یا وظیفه‌دار تشکیل یا حرکت قطار میباشد لوکوموتیو واگون در زین یا هرگونه وسیله نقلیه‌ای را که میداند معیوب است و در صورت سیر موجب مخاطره خواهد شد به راه اندازد و یا به مناسبت وظیفه مانع تشکیل قطار و حرکت آن نشود به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم میشود.
همین کیفر درباره کارمندانی که از معیوب بودن وسائل نقلیه مطلع و بر حسب وظیفه مکلف به آگاه ساختن مقامات مربوطه بوده و آن مقامات را مسبوق نساخته‌اند اعمال میگردد.
ماده 17 - رئیس قطار،راننده،ترمزبانان و سوزن‌بانان که بر خلاف مقررات در موقع حرکت قطار تا رسیدن آن به مقصد یا در موقع حرکت و ورود قطار به ایستگاه محل خدمت خود را ترک و یا وظیفه خود را انجام ندهند به حبس تأدیبی از شش ماه تا دو سال محکوم میشوند.
ماده 18 - متصدیان حفظ ساختمان و بناهای مربوطه به راه‌آهن یا آلات فنی آنکه مسؤول نگاهداری خط و نظارت ساختمانها و به‌طور کلی مأمور حفظ اموال راه‌آهن اعم از فنی و غیرفنی میباشند اگر وظیفه خود را ترک کنند محکوم به حبس تأدیبی از یک ماه تا شش ماه خواهند شد.
هرگاه بزه‌های مذکور در این ماده و دو ماده پیش منتهی به تصادم یا خروج قطار از خط و یا حادثه مهم دیگری بشود مرتکب به دو تا سه سال حبس مجرد محکوم خواهد شد و اگر در نتیجه حادثه کسی کشته شود به حبس با اعمال شاقه از سه تا ده سال محکوم میگردد.
در مورد این ماده و ماده 17 در قسمتی که کیفر مرتکب،حبس تأدیبی مقرر شده است تعقیب بزه منوط به درخواست بنگاه راه‌آهن میباشد.
ماده 19 - اگر مأمورین راه‌آهن از امر مافوق خود که برای احتراز از خطر و حادثه راه‌آهن صادر شده تخلف کنند به حبس تأدیبی از یک ماه تا شش ماه محکوم خواهند شد.و چنانچه این تخلف منجر به حادثه راه‌آهن شود مرتکب به دو تا سه سال حبس مجرد محکوم میشود.و اگر در نتیجه حادثه کسی کشته شود کیفر مرتکب حبس با اعمال شاقه از سه تا ده سال است.
ماده 20 - هرگاه کارمند راه‌آهن از ساختمانها،تجهیزات،کارخانجات،تأسیسات ثابت و وسائط نقلیه و غیر آن،نقشه،عکس یا اطلاعاتی که جنبه سری دارند و افشاء آن بر خلاف مصالح راه‌آهن و یا مصالح عمومی کشور باشد به کسی بدهد و یا کسی را برای به دست آوردن چنین اسناد و مدارک کمک نماید در صورتی که عمل،بزه شدیدتری نباشد به حبس مجرد از دو تا پنج سال محکوم میشود.
ماده 21 - چنانچه کارکنان لوکوموتیو اعم از راننده یا آتشکار و همچنین سایر کارمندان راه‌آهن که مسؤول تأمین آمدوشد قطار هستند در غیر مورد مذکور در ماده 6 مرتکب بیمبالاتی یا غفلت بشوند که منجر به زیان دولت بشود علاوه بر جبران خسارت،به حبس تأدیبی از یک ماه تا یک سال محکوم میشوند.
تبصره(الحاقی 1349/4/7)- تعقیب متهم در دادگستری موکول به شکایت راه‌آهن خواهد بود.
ماده 22 - کدخدایان و دهبانانی که به امر مقامات مربوطه مواظبت قسمتی از راه‌آهن به عهده آنها واگذار شده هرگاه در انجام مأموریت خود بیمبالاتی و یا غفلتی بنمایند که موجب شود کسی به راه‌آهن خرابی وارد نماید به سه ماه تا سه سال حبس تأدیبی محکوم میشوند.
ماده 23 - هرگاه اعمال مذکور در این قانون منتهی به نتایج قابل کیفری گردد که در این قانون پیش‌بینی نشده است مقررات سایر قوانین کیفری مجری خواهد بود.
ماده 24 - وزارت راه‌آهن میتواند ضمن آیین‌نامه‌ای که به موجب ماده 4 قانون سازمان بنگاه راه‌آهن دولتی ایران مصوب 12 مرداد 1314 اختیار تنظیم آن داده شده از نظر انتظام و انضباط کارهای راه‌آهن برای تخلف کارمندان راه‌آهن از مقررات یا دستورهای رؤسای مافوق در موارد لزوم از یک روز تا بیست روز حبس انضباطی پیش‌بینی نموده و آن آیین‌نامه را پس از تصویب هیأت وزیران به موقع اجراء گذارد.
طرز رسیدگی و مرجع شایسته نیز در آیین‌نامه مذکور معین خواهد شد.
2(1)