قانون ایمنی راهها و راه‌آهن
مصوب 1349/4/7 با اصلاحات بعدی
هرگاه به جهات مذکور حادثه‌ای واقع شود که منجر به ضرب یا جرح یا قتل یا خسارت مالی شود راننده مجاز که وسیله نقلیه او مجاز به حرکت در آزادراه باشد نسبت به موارد فوق مسؤولیتی نخواهد داشت.ولی در هر حال مکلف است در صورت بروز حادثه وسیله نقلیه را در شانه سمت راست متوقف نموده و مصدوم را با وسیله نقلیه خود یا وسیله دیگر بلافاصله به اولین درمانگاه یا بیمارستان برساند و مراتب را به مأمورین انتظامی اطلاع دهد.عدم مسؤولیت راننده مذکور مانع استفاده شخص ثالث از مقررات بیمه نخواهد بود.
تبصره 1(اصلاحی 1367/10/7 و 1379/2/11)- وزارت راه‌وترابری مکلف است محلهای توقف ضروری مجاز وسائط نقلیه در طول آزادراه‌ها را ایجاد کند.
تبصره 2(الحاقی 1367/10/7)- وسائل نقلیه غیر مجازی که به‌طور موقت و به سبب ضرورت و مأموریت‌های ضروری میبایست در بزرگراه تردد نمایند،فقط با اجازه وزیر راه و ترابری و یا معاونین راهداری و حمل‌ونقل وی و یا بالاترین مقام اجرائی ادارات کل راه و ترابری استانها در حوزه استحفاظی خود و با نصب تابلو«عبور آزاد از بزرگراه»در پشت وسیله نقلیه که به‌وسیله پلیس‌راه به راننده تحویل و اخذ خواهد شد،میتوانند وارد بزرگراه شوند. تابلو فوق الذکر به تعداد لازم توسط وزارت راه‌وترابری تهیه و تحویل پلیس‌راه میگردد.
تعیین حداقل و حداکثر سرعت اینگونه وسائل طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب وزارت راه‌وترابری میرسد.
تبصره 3(الحاقی 1367/10/7)- مأمورین سازمان‌های دولتی و انتظامی و یا افرادی که به سبب ضرورت جهت انجام مأموریت و ارائه خدمات در سطح یا حاشیه بزرگراهها به‌صورت پیاده تردد یا توقف مینمایند با رعایت ضوابط ایمنی در صورت بروز حادثه از شمول حکم ماده 4 مستثنی میباشند و مسؤولیت راننده مقصر وسیله نقلیه مجاز که منجر به تصادف شده است، به قوت خود باقی است.
تبصره 4(الحاقی 1367/10/7)- وسائل نقلیه غیرمجاز به عبور از آزادراه‌ها که طبق این ماده واحده مجوز عبور میگیرند،موظف هستند از خطوط مجاز در آزادراه‌ها عبورومرور نمایند.
تبصره 1- وزارت راه،مکلف است با حضور نماینده دادسرا و در نقاطی که دادسرا نباشد با حضور نماینده دادگاه بخش،این قبیل مستحدثات یا درختکاری و یا زراعت و حفریات را ضمن تنظیم صورت‌مجلس رأسا قلع و آثار تجاوز را محو کند.
تبصره 2- اشخاص ذینفع میتوانند به مراجع دادگستری مراجعه کنند.دادگاه خارج از نوبت به اینگونه پرونده‌ها رسیدگی نموده و حکم لازم را صادر میکند.
تبصره 3(الحاقی 1379/2/11)- دادگاه با درخواست وزارت راه‌وترابری در خصوص میزان خسارت و هزینه‌ها،خارج از نوبت به موضوع رسیدگی و رأی مقتضی صادرخواهد نمود.
تبصره 4(الحاقی 1379/2/11)- مأموران مربوط در وزارت راه‌وترابری و راه‌آهن و مأموران نیروی انتظامی موظفند ضمن مراقبت به محض مشاهده وقوع تجاوز به راهها و راه‌آهن و حریم آنها مراتب را به مراجع صالح جهت اقدام لازم اطلاع دهند.مأمور یا مسؤول یاد شده در صورت تسامح به مجازات مربوط محکوم خواهد شد.
تبصره 5(الحاقی 1379/2/11)- برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه حداقل تا شعاع پانصد(500)متر از بالادست و یک کیلومتر از پایین‌دست پلها ممنوع است و متخلفان به مجازات مربوط محکوم خواهند شد.
تبصره 1- مرتکبان جرائم بالا علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از سه ماه تا دو سال محکوم و چنانچه تخریبی صورت نگرفته باشد مرتکب یا مرتکبین،حسب مورد ضمن رفع موانع و رفع تجاوز و جبران خسارت وارده به یک ماه تا شش ماه حبس و یا پرداخت جزای نقدی از پانصد هزار(500/000)تا پنج میلیون(5/000/000)ریال محکوم خواهند شد.در مورد اخیر با جبران خسارت تعقیب موقوف خواهد شد.
تبصره 2- ایجاد راه دسترسی به حریم و گذرگاه مناسب،درختکاری و عبور دادن تأسیسات از عرض راه و راه‌آهن و نصب تابلو در حریم آنها با اجازه وزارت راه‌وترابری مجاز است.در موارد اضطراری به منظور ترمیم تأسیسات عمومی که از عرض راه عبور نموده است دستگاه مربوط با کسب موافقت وزارت راه‌وترابری و ضمن رعایت کلیه نکات ایمنی اقدام خواهد نمود.
تبصره 3- وزارت راه‌وترابری مکلف است نسبت به برآورد هزینه و خسارت وارده به راهها و حریم آنها و ابنیه فنی و علائم و تأسیسات و تجهیزات ایمنی که در اثر برخورد وسائط نقلیه و یا عبور بارهای ترافیکی و لوله‌های آب،گاز،فاضلاب و کابل برق و مخابرات و غیره و هر گونه عملیاتی که منجر به بروز هزینه و خسارت گردد،اقدام و مبالغ دریافتی را به حساب خزانه واریز و صد درصد(100%)آن را به منظور ایمن‌سازی راهها به مصرف برساند.
مأمورین پلیس انتظامی راه‌آهن موظفند آثار و علائم موجود را در محل حادثه حفظ کرده و مراتب را در صورت وقوع قتل فورا به مقامات قضائی برای حضور و انجام تشریفات قانونی گزارش دهند.
تبصره 1(الحاقی 1354/3/5)- تخلف از مقررات این ماده مستوجب پانصد ریال جزای نقدی است.ترتیب رسیدگی به تخلف مزبور به نحوی است که در قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگی مصوب 1350 مقرر گردیده و تا تشکیل گارد ترابری موضوع ماده (16)قانون تغییر نام وزارت راه‌وترابری افسران یا درجه‌داران دیپلمه پلیس انتظامی راه‌آهن و در نقاطی که پلیس انتظامی راه‌آهن نباشد افسران یا درجه‌داران دیپلمه پلیس‌راه ژاندارمری کشور وظائف مذکور در آن قانون را انجام خواهند داد و پس از تشکیل گارد ترابری حق رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم با افراد دیپلمه گارد مذکور خواهد بود.
تبصره 2(الحاقی 1354/3/5)- هرگاه عبور وسائط نقلیه موجب خرابی یا انحراف قسمتی از ریل و همچنین خاکریز و سایر تأسیسات مربوط به راه‌آهن گردد،راننده وسیله نقلیه به پرداخت جزای نقدی از 1000 ریال تا 5000 ریال و جبران خسارت وارده محکوم میشود.
تبصره 3(الحاقی 1354/3/5)- وجوه حاصل از اجرای تبصره یک به حساب خزانه‌داری کل منظور خواهد گردید.
تبصره 1- حدود ایستگاه راه‌آهن عبارت است از محوطه‌ای که مورد نیاز راه‌آهن بوده و بر اساس نقشه‌های مصوب راه‌آهن قانونا به تصرف و تملک راه‌آهن در آمده باشد و به‌وسیله علائم مخصوص از طرف راه‌آهن مشخص میشود.
تبصره 2(الحاقی 1379/2/11)- حسب درخواست شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران،مرجع قضائی صالح دستور لازم را مبنی بر همکاری و نظارت مأموران نیروی انتظامی با آن شرکت جهت ایجاد نظم به منظور انسداد محلهای تردد غیرمجاز صادر میکند.
تبصره 1- تعقیب متهم در دادگستری موکول به شکایت راه‌آهن خواهد بود.
تبصره 2(الحاقی 1379/2/11)- حسب درخواست شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران،مرجع قضائی صالح دستور لازم را مبنی بر همکاری و نظارت مأموران نیروی انتظامی با آن شرکت جهت ایجاد نظم به منظور انسداد محلهای تردد غیر مجاز صادر میکند.
با متخلفین حسب مقررات تبصره‌های یک و دو ماده (6)این قانون رفتار خواهد شد.
تبصره(الحاقی 1351/11/2)- به موجب ماده 17 الحاقی 1379/2/11 لغو شده است.
تبصره 1- وزارت راه‌وترابری مکلف است نوع کاربری زمینهای اطراف راهها و راه‌آهن‌های کشور به عمق صد(100)متر را بعد از حریم قانونی آنها تهیه و به تصویب هیأت وزیران برساند و از متقاضیانی که بر حسب ضرورت وفق ماده (15)همین قانون نیاز به احداث مستحدثاتی در حد فاصل فوق را داشته باشند وجوهی را بر اساس آیین‌نامه‌ای که به تأیید هیأت وزیران میرسد اخذ و به حساب خزانه واریز و صد درصد(100%)آن را به منظور ایمن‌سازی راهها به مصرف برساند.
تبصره 2- نظارت بر امر ساخت‌وساز در حاشیه راهها و راه‌آهن‌ها تا شعاع صد(100) متر از منتهی الیه حریم قانونی آنها توسط وزارت مذکور اعمال میشود.
به وزارت یاد شده اجازه داده میشود به منظور ایجاد هماهنگی بر اساس موارد موضوع تبصره(1)همین ماده نسبت به صدور مجوز ایجاد مستحدثات به متقاضیان اقدام نماید.بدیهی است متقاضیان باید سایر مجوزهای لازم را از مراجع مربوط اخذ نمایند.
تبصره 3- ایجاد تأسیسات عمومی نظیر خطوط آب،برق،فاضلاب،نفت،گاز،مخابرات و نظائر آنها با رعایت مسائل فنی و ایمنی مربوط به هریک،تابع آیین‌نامه‌ای است که ظرف سه ماه از تصویب این قانون به پیشنهاد وزیر راه‌وترابری به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
تبصره- وزارتخانه‌های مذکور مکلفند برای انجام عملیات احداث و مرمت و یا نگهداری راههای مربوط علائم ایمنی لازم را نصب نمایند.چنانچه بر اثر کوتاهی در به کار بردن علائم یاد شده خسارتی به اشخاص(حقیقی یا حقوقی)وارد شود هریک از وزارتخانه‌های یاد شده حسب مورد موظف است از مطالبات پیمانکار یا اعتبارات جاری و عمرانی وزارتخانه،خسارت وارده را پرداخت نماید و چنانچه مأموران دولت یا پیمانکاران مرتکب تقصیر شده باشند،دولت خسارت پرداخت شده را از آنها استیفاء خواهد نمود.
2(1)