آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی
مصوب 1384/3/18 هیأت وزیران با اصلاحات بعدی
فصل اول‌تعریف‌ها
ماده 1 - اصطلاحاتی که در این آیین‌نامه،دستورالعمل‌ها و پیوست‌های مربوط به کار رفته‌اند،دارای معانی مشروح زیر میباشند:
1-آزادراه:آزادراه به راهی گفته میشود که حداقل دارای دو خط اتومبیل‌رو و یک شانه حداقل به عرض سه متر برای هر طرف رفت‌وبرگشت بوده و دو طرف آن به نحوی محصور بوده و در تمام طول آزادراه از هم کاملا مجزا باشد و ارتباط آنها با هم تنها به وسیله راه‌های فرعی که از زیر یا بالای آزادراه عبور کند تأمین شود و هیچ راه دیگری آن را قطع نکند.
2-ابطال گواهینامه:سلب اعتبار قانونی گواهینامه رانندگی.
3-اتومبیل:هر نوع خودرو که لا اقل دارای دو چرخ در جلو و دو چرخ دیگر در عقب بوده و برای حمل بار یا انسان به کار رود.
4-اتومبیل آموزشی:خودرویی است که برای آموزش رانندگی اختصاص داده شده و باید دارای دو پدال کلاچ و دو پدال ترمز،دو آیینه،تابلوی ویژه روی سقف و علائم مشخص روی بدنه و متعلق و یا تحت پوشش یکی از آموزشگاههای مجاز آموزش رانندگی باشد.
5-اتومبیل مدارس:خودرویی جمعی است که برای رفت‌وآمد دانش‌آموزان مدارس اختصاص داده شده است و دارای رنگ و علائم مشخصکننده میباشد.
6-ارتفاع چراغ:فاصله مرکز چراغ خودرو بدون بار یا مسافر تا کف راه.
7-اعتبار برگ معاینه فنی:زمان درج شده در متن برگ معاینه فنی وسیله نقلیه است.
8-اوراق کردن وسیله نقلیه:عبارت است از جدا کردن قطعات اصلی وسیله نقلیه،امحاء شماره‌های شناسایی(در مورد شاسی به صورت برش)و بریدن سقف یا ستون‌های اتاق و یا پرس اتاق آن و فک و اخذ پلاکها و ابطال اسناد مربوط.
9-ایستادن:ایست وسیله نقلیه در زمان کوتاه.
10-ایستادن ممنوع(توقف مطلقا ممنوع):ایست وسیله نقلیه برای هر مدت ممنوع است.
11-بارکش:هر نوع خودرویی که برای حمل بار ساخته شده است و دارای انواع زیر است:
الفکامیون:وسیله نقلیه موتوری باری که قسمت بارگیر آن به صورت پیوسته به کشنده متصل است.کامیون‌ها به طور کلی با وضعیت حداقل دو محور وجود داشته و ظرفیت حمل 6 تن بار و بیشتر دارند.
الف-1-کامیون اتاق‌دار:کامیونی که حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اتاق بار آن از کف اتاق 1/5 متر باشد.
الف-2-کامیون لبه‌دار:کامیونی که حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اتاق بار آن از کف اتاق 80 سانتیمتر باشد.
الف-3-کامیون تیغه‌دار:کامیونی که قسمت بار آن به وسیله تیغه‌ای طولی به دو نیمه مساوی تقسیم شده باشد.
الف-4-کامیون کفی:کامیونی که قسمت بار آن دیواره نداشته باشد.
الف-5-کامیون سقف‌دار(مسقف):کامیونی که قسمت بار آن به صورت محفظه سرپوشیده ساخته شده است.
الف-6-کامیون یخچال‌دار:کامیون سقف‌داری که قسمت بار آن دارای تجهیزات سردکننده باشد.
الف-7-کامیون تانکر(باری مخزنی):کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع مایعات ساخته شده است.
الف-8-کامیون بونکر:کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع جامدات شکل‌پذیر(فله)ساخته شده است.
الف-9-کامیون مخلوطکن(میکسر):کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و دارای دستگاه مخلوطکن باشد.
الف-10-کامیون کمپرسی:کامیون اتاق‌داری که تخلیه بار آن به وسیله دستگاه کمپرس انجام میشود.
الف-11-کامیونت:به دو صورت زیر وجود دارد:
11-1-خودروی ون باربری:وسیله نقلیه موتوری باری است که اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و مجموع وزن وسیله نقلیه و ظرفیت حمل بار آن از 3/5 تن تا کمتر از 5 تن است.
11-2-لوری:وسیله نقلیه موتوری باری است که اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و مجموع وزن وسیله نقلیه و ظرفیت حمل بار آن از 5 تن تا کمتر از 6 تن است.
الف-12-کشنده:وسیله نقلیه‌ایست که یدک و یا نیمه یدک را به دنبال خود کشیده و به حرکت در میآورد.
الف-13-وانت دو کابین:وسیله نقلیه موتوری دومنظوره که اتاق راننده و سرنشینان و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه باشد و برای حمل بار و اشخاص به کار میرود.
الف-14-وانت یک کابین:وسیله نقلیه موتوری که اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و برای حمل بار ساخته شده و مجموع وزن خودرو و ظرفیت حمل بار آن کمتر از 3/5 تن است.
ب‌تریلر(یدک):عبارت از وسیله نقلیه است که با یک وسیله نقلیه موتوری کشیده میشود.
پ‌نیمه تریلر(نیمه یدک):عبارت از یدکی است که به یک وسیله نقلیه دیگر به طوری متصل میگردد که بخشی از وزن بار آن به وسیله کامیون یا کامیون‌های کشنده حمل میشود.
12-برگ یا برچسب معاینه فنی:گواهی انجام معاینه فنی که از سوی ستادهای معاینه فنی خودرو یا مراکز فنی مجاز صادر و برگه به درخواستکننده تحویل و برچسب به سمت راست شیشه جلو الصاق میگردد.
13-بزرگراه:راهی است که حداقل دارای دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافیک دو طرف آن به وسیله موانع فیزیکی از هم جدا شده باشد و به طور معمول دارای تقاطع‌های غیر همسطح است.بزرگراه میتواند تعداد معدودی تقاطع همسطح کنترل شده داشته باشد.
14-پلاک:قطعه فلزی است با ابعاد،طرح و رنگ‌های زمینه مختلف که شماره روی آن حک میشود و انواع آن عبارتند از:شخصی،دولتی،عمومی،سیاسی،سرویس،کنسولی،نظامی -انتظامی،تعمیری،گذرموقت،بین المللی،ترانزیت،کشاورزیعمرانی و ویژه.
15-پلاک غیر مجاز:پلاکهای غیر مجاز عبارتند از:
الف‌پلاکی که به موجب آگهی قبلی معاونت راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران،که از این پس در این آیین‌نامه به اختصار راهنمایی و رانندگی گفته میشود،باید تجدید گردد.
ب‌پلاکی که در کشور خارجی روی وسیله نقلیه نصب شده و پس از ورود به ایران با وجود سپری شدن مدت اعتبار آن تعویض نشده باشد.
پ‌پلاک بین المللی که برای مسافرت با اتومبیل به خارج از کشور از سوی راهنمایی و رانندگی صادر و به اتومبیل‌های پلاک داخلی داده میشود و استفاده از آن در کشور ممنوع است.
ت‌پلاکی که اشخاص در ارقام و مشخصات اولیه آن تغییر ایجاد کنند و یا پلاک وسیله نقلیه دیگری به یک وسیله نقلیه الصاق گردد و یا برای آن پلاک تقلبی به کار برده شود.
ث‌پلاک دست‌ساز و دست‌نوشته‌ای که بدون مجوز راهنمایی و رانندگی به کار برده میشود.
ج‌پلاک خودرویی که با اعلام مراجع صلاحیتدار فرسوده اعلام میشود.
16-پلیس‌راه:واحدهایی از راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران که نظارت و کنترل بر اجرای قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی در جاده‌های کشور دارند.
17-پلیس مدرسه:دانش‌آموز آموزش‌دیده‌ای که با لباس ویژه و تجهیزات تعیین شده از طرف مسؤولین مدرسه برای عبور ایمن دانش‌آموزان از عرض سواره‌رو راهها مأمور میگردد.
18-پیاده:شخصی غیر سوار که بدون استفاده از هیچ‌نوع وسیله نقلیه موتوری یا غیر موتوری حرکت مینماید و یا مبادرت به جابه‌جایی کالسکه،چرخ‌دستی،جامه‌دان،سبدهای چرخ‌دار و مانند آن مینماید.
19-پیاده‌رو:بخشی جداشده از خیابان که در امتداد آن واقع شده و برای عبورومرور پیادگان اختصاص یافته است.
20-پیچ(قوس افقی):انحراف مستقیم راه در سطح افق.
21-ترافیک(شد آمد):آمد و شد وسائل نقلیه و اشخاص و حیوانات در راهها.
22-تراموا(قطار خیابانی):قطاری شهری است که به طور معمول در خطوط ریلی واقع در سطح سواره‌رو وسائل نقلیه دیگر حرکت مینماید.
23-تقاطع:محدوده‌ای است که در آن دو یا چند مسیر به صورت همسطح یا غیر همسطح با یکدیگر تلاقی میکنند.
24-توقف:ایست وسیله نقلیه در زمان طولانی بدون حضور راننده.
25-توقف‌سنج(پارکومتر):دستگاهی است که با انداختن سکه یا پرداخت حق توقف، استفاده از کارت‌های اعتباری یا روش‌های دیگر،اجازه توقف را در زمان معین به خودرو میدهد.
26-توقف ممنوع(پارکینگ ممنوع):توقف وسیله نقلیه ممنوع است،جز برای سوار و پیاده کردن،مشروط به استقرار راننده در پشت فرمان.
27-توقیف گواهینامه رانندگی:اخذ و ضبط گواهینامه رانندگی و محروم نمودن موقت دارنده از مزایای قانونی آن.
28-جاده:راه خارج از شهر برای عبورومرور.
29-جاده اصلی:راهی است که در برخورد با راه دیگر به طور معمول عریض‌تر است و با نصب علائم راهنمایی و رانندگی،اصلی تلقی میگردد.
30-جاده خصوصی:راهی که اشخاص یا مؤسسات برای کاربرد شخصی ساخته‌اند و استفاده دیگران از آن منوط به اجازه مالک است.
31-جاده فرعی:راهی که از راه اصلی منشعب شده و یا به آن میپیوندد و به طور معمول کم‌عرض‌تر است و با نصب علائم راهنمایی و رانندگی،فرعی تلقی میشود.
32-چراغ توقف(چراغ ترمز):عبارت از چراغ‌هایی است که هنگام به کار بردن ترمز پایی برای کاهش سرعت یا توقف به کار میرود تا توجه لازم را به استفادهکنندگان از راه در پشت سر وسیله نقلیه بدهد.
33-چراغ جانبی جلو(چراغ‌های کوچک جلو):عبارت از چراغ‌هایی است که حضور وسیله نقلیه و عرض آن را از سمت جلو نشان میدهد.
34-چراغ جانبی عقب(چراغ‌های کوچک عقب):عبارت از چراغ‌هایی است که حضور وسیله نقلیه و عرض آن را از سمت عقب نشان میدهد.
35-چراغ جانبی وسائل نقلیه طویل:عبارت از چراغ‌هایی است که در امتداد طول وسائل نقلیه طویل به کار میرود تا رانندگان وسائل نقلیه دیگر قادر به تشخیص طول آن شوند.این چراغ‌ها برای هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ میباشند و در حدود هر 3 متر از طول وسیله نقلیه نصب میشوند.
36-چراغ دنده عقب:عبارت از چراغی است که راننده وسیله نقلیه به کار میبرد تا راه را به طرف عقب وسیله نقلیه روشن کرده و به این ترتیب به دیگر استفادهکنندگان از راه اخطار نماید که وسیله نقلیه در حال راندن به عقب بوده و یا میخواهد به عقب براند.
37-چراغ رانندگی(نوربالا):عبارت است از چراغ‌هایی که جلوی وسیله نقلیه را تا فاصله دور روشن میکند.
38-چراغ‌راهنما:عبا
فصل دوم‌شماره‌گذاری
ماده 2 - هر وسیله نقلیه موتوری و غیر موتوری و یدک متصل که در راهها حرکت میکند و همچنین وسائل نقلیه موتوری ویژه کشاورزی،صنعتی و عمرانی باید دارای شماره باشند. رانندگی با وسائل نقلیه‌ای که شماره یا پلاک نداشته یا دارای شماره و یا پلاک غیر مجاز باشند، ممنوع است،مگر اینکه پیشتر مجوز حرکت از راهنمایی و رانندگی دریافت کرده و همراه داشته باشند.مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه از تردد خودروهای متخلف از این ماده ، تا انجام شماره‌گذاری جلوگیری به عمل خواهند آورد.
تبصره 1- تا زمانی که انجام عملیات شماره‌گذاری وسائل نقلیه کشاورزی،صنعتی و عمرانی به طور کامل از سوی راهنمایی و رانندگی صورت نپذیرفته است و پس از آن،تردد این وسائل بر اساس دستورالعملی که به تأیید وزارتخانه‌های کشور و راه‌وترابری میرسد،انجام خواهد شد.
تبصره 2- خودروها و موتورسیکلت‌ها و دوچرخه‌های ساخت داخل و وارداتی از نظر ایمنی و کیفیت باید استانداردهای مصوب مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران را دارا باشند و به علاوه از نظر آلودگیهای زیست‌محیطی،استانداردهای مصوب شورای عالی حفاظت محیط زیست را رعایت نموده باشند.
تبصره 3- تشخیص انواع وسائل نقلیه غیر موتوری که باید شماره‌گذاری شوند با راهنمایی و رانندگی است،مگر در مواردی که قانون خاصی وجود داشته باشد.
ماده 3 - مالک وسیله نقلیه موضوع ماده قبل مکلف است خود و یا به وسیله نماینده قانونی خود،با مراجعه به نزدیکترین واحد شماره‌گذاری یا مرکزی که به همین منظور تعیین و « اعلام میگردد،مدارک لازم را ارائه نماید.واحد شماره‌گذاری پس از بررسی آنها،اقدام به تخصیص پلاک به شخص و تحویل آن مینماید.نصب پلاک با نظارت نماینده راهنمایی و رانندگی صورت میپذیرد.چگونگی انجام شماره‌گذاری شامل مدارک مورد نیاز و خدمات پس از شماره‌گذاری و عوارض و مالیات مصوب و مانند آنها در دستورالعمل مربوط از سوی راهنمایی و رانندگی مشخص و اعلام خواهد شد.
تبصره 1- انواع پلاکها و ابعاد و رنگ‌های آنها برای وسائل نقلیه مختلف در دستورالعمل یاد شده مشخص میگردد.
تبصره 2- هرگاه اشخاص دیگری در مالکیت وسیله نقلیه شریک بوده و یا نسبت به آن حق عینی داشته باشند،نام و نشانی دقیق آنان نیز باید در درخواست قید شود.
ماده 4 - در موارد زیر راهنمایی و رانندگی از انجام عمل شماره‌گذاری خودداری مینمایند:
الف‌در صورتی که مفاد تبصره(2)ماده (2)رعایت نشده باشد و یا اصالت وسیله نقلیه هنگام بازدید به وسیله مأموران مربوط تأیید نگردد.
ب‌چنانچه مشخصات وسیله نقلیه با آنچه در اسناد مربوط ذکر شده مطابقت نداشته باشد.
پ‌اگر تخصیص شماره به نام مالک به دلائل قانونی ممنوع باشد.
ت‌چنانچه وسیله نقلیه،علائم و تجهیزات پیش‌بینی شده در این آیین‌نامه را نداشته باشد.
ث‌هرگاه حقوق دولتی و عوارضی که به طور قانونی به وسیله نقلیه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد.
ج‌در صورت نداشتن برگ معاینه فنی به استثناء وسائل نقلیه‌ای که از تاریخ ساخت آنها دو سال سپری نشده است.
ماده 5 - به هنگام نقل و انتقال مالکیت،اوراق شدن و یا از بین رفتن وسیله نقلیه،پلاکها در واحد شماره‌گذاری یا مراکز مجاز از روی وسیله نقلیه فک و نزد راهنمایی و رانندگی نگهداری میشود.
تبصره- در صورت خرید خودرو،صاحب پلاکها یا نماینده قانونی وی باید برای دریافت مجوز نصب پلاک بر روی وسیله نقلیه خریداری شده به واحد شماره‌گذاری یا مراکز مجاز مراجعه نماید.
ماده 6 - اشخاص حقیقی یا حقوقی دارنده پلاک،مکلفند پس از گذشت حداکثر ده روز از زمان تغییر محل اقامت یا فعالیت،نشانی و کدپستی خود را به طور کتبی به نزدیکترین واحد شماره‌گذاری اعلام نمایند.مسؤولیت‌های قانونی مربوط به اطلاع ندادن تغییر محل اقامت یا مرکز فعالیت به عهده مالک یا نماینده قانونی وی خواهد بود.
ماده 7 - در صورتی که وسیله نقلیه از سوی مراجع صلاحیتدار توقیف،تملیک،ضبط یا مصادره شود،باید مراتب حداکثر ظرف پانزده روز از سوی مرجع مربوط و یا منتقل الیه یا نماینده قانونی وی به واحد شماره‌گذاری محل اعلام گردد.
ماده 8 - چنانچه پلاک به نام شخص حقوقی باشد،مدیر مربوط مکلف است حداکثر ظرف 48 ساعت پس از تاریخ درج آگهی انحلال در روزنامه،مراتب را به نزدیکترین واحد شماره‌گذاری به طور کتبی اعلام نماید.
ماده 9 - در صورت فوت یا محجور شدن مالک وسیله نقلیه،بر حسب مورد،نماینده قانونی وارث با ارائه گواهی تسلیم دادخواست حصر وراثت به دادگاه،و یا وصی و یا قیم مکلف است حداکثر ظرف مدت دو ماه از تاریخ فوت یا حجر به نزدیکترین واحد شماره‌گذاری برای اعلام استفادهکننده مجاز از وسیله نقلیه مراجعه نماید.
ماده 10 - اشخاص مندرج در مواد(8 و 9)فوق مکلفند حداکثر ظرف مدت شش ماه،برای معرفی مالک و یا متصرف قانونی جدید وسیله نقلیه،به منظور تغییر مالکیت و ثبت آن،به راهنمایی و رانندگی مراجعه نمایند.مراجعه نکردن در مهلت مقرر و سپری شدن مدت یاد شده موجب خواهد شد پلاکهای وسیله نقلیه از درجه اعتبار ساقط و غیر مجاز تلقی شود.
ماده 11 - سازمان ثبت احوال کشور موظف است از طریق شبکه رایانه‌ای،اطلاعات فوت‌شدگان را حداکثر ظرف مدت یک هفته از تاریخ فوت در اختیار راهنمایی و رانندگی محل قرار دهد.
ماده 12 - نصب پلاک بر روی وسیله نقلیه به طریق زیر انجام میگیرد:
الف‌برای وسائل نقلیه سه چرخ یا بیشتر با وزن خالی بیش از 400 کیلوگرم،یک پلاک در جلو و پلاک دیگر در عقب آن نصب میشود.
ب‌بر روی وسائل نقلیه دو چرخ تنها یک پلاک،آن هم در عقب وسیله نقلیه نصب میگردد.
پ‌بر روی یدکها و نیمه یدکها یک پلاک در عقب نصب میگردد.
ت‌پلاک یا پلاکها باید در محل تعیین شده نصب شوند.
ماده 13 - به همراه یک زوج پلاک،پلاک سوم وسیله نقلیه نیز به صورت برچسب از سوی راهنمایی و رانندگی یا اشخاص مورد تأیید او صادر و بر روی شیشه جلو یا عقب وسیله نقلیه نصب میگردد.این برچسب دارای اطلاعات شماره پلاک،تاریخ سپری شدن اعتبار پلاک،کد واحد شماره‌گذاری و شماره شناسایی وسیله نقلیه )Vehicle Identification Number-VIN(میباشد.پلاک سوم با هر بار تمدید اعتبار پلاک،نقل و انتقال مالکیت و تعویض قطعات اصلی و رنگ وسیله نقلیه با اطلاعات جدید تولید و جایگزین پلاک سوم پیشین خواهد شد.زمان اجرای این ماده را راهنمایی و رانندگی تعیین مینماید.
ماده 14 - در صورت مفقود شدن و یا سرقت پلاک،شماره پلاک یاد شده از فهرست پلاکهای فعال خارج و در فهرست پلاکهای سرقتی و مفقود شده قرار داده خواهد شد. تخصیص پلاک جدید به مالک وسیله نقلیه پس از سیر مراحل موضوع دستورالعمل ماده (3) این آیین‌نامه صورت خواهد گرفت.
تبصره- برای پلاکی که زائل میشود،بنا به درخواست مالک و با مراجعه به واحد شماره‌گذاری بر اساس دستورالعمل یاد شده پلاک جدید صادر میشود.
ماده 15 - راهنمایی و رانندگی پس از تخصیص شماره پلاک به مالک وسیله نقلیه و ورود اطلاعات مالک(شماره ملی)و وسیله نقلیه به سامانه،کارت مشخصات و شناسنامه مالکیت وسیله نقلیه را صادر و بر حسب مورد،به نشانی(کدپستی)مالک ارسال و یا به وی تسلیم مینماید.
ماده 16 - هرگاه پلاک،کارت مشخصات یا شناسنامه مالکیت وسیله نقلیه مفقود و یا از بین برود مالک یا نماینده قانونی وی مکلف است مراتب را حداکثر ظرف(48)ساعت به واحد شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی و یا مراکز مجاز اعلام کند و اقدام به دریافت پلاک جدید، کارت مشخصات یا شناسنامه مالکیت المثنی نماید.
ماده 17 - سازندگان و فروشندگان وسائل نقلیه موتوری موظفند به منظور عرضه و انتقال وسائل نقلیه از محلی به محل دیگر یا برای انجام آزمایش فنی وسیله نقلیه بدون انجام تشریفات شماره‌گذاری از راهنمایی و رانندگی پلاک ویژه دریافت نمایند.دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنین نحوه استفاده از پلاک ویژه و چگونگی ارائه اطلاعات مورد نیاز از سوی راهنمایی و رانندگی تعیین و اعلام میگردد.
ماده 18 - راهنمایی و رانندگی میتواند پلاک ویژه تحویلی به سازندگان یا فروشندگان وسائل نقلیه را،به علت نداشتن نیاز به استفاده یا استفاده بر خلاف مقررات پس بگیرد.
ماده 19 - کلیه کارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسیکلت مکلفند تولیدات خود را پیش از عرضه به بازار و فروش به اشخاص،با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامی راهنمایی و رانندگی شماره‌گذاری نمایند.
ماده 20 - هنگام نقل و انتقال مالکیت وسائل نقلیه،متعاملین یا قائم‌مقام قانونی آنها ابتداء درخواست خود را به راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی یا مراکز مجاز تعیین شده ارائه مینمایند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبیق مدارک آنها،نسبت به فک پلاک منصوبه بر روی خودروی مورد معامله و اختصاص پلاک جدید و صدور شناسنامه جدید و ثبت تغییرات مزبور در نظام رایانه‌ای راهنمایی و رانندگی اقدام گردد.سپس مراتب به طور کتبی توسط راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی یا مراکز مجاز تعیین شده به دفتر اسناد رسمی جهت تنظیم سند رسمی انتقال، منعکس میگردد.کارت خودرو از سوی راهنمایی و رانندگی بعد از تأیید مراتب تنظیم سند در دفترخانه اسناد رسمی که به وسیله پست سفارشی یا رایانه‌ای به سیستم راهنمایی و رانندگی منعکس میشود،به خریدار تحویل میگردد.گواهی راهنمایی و رانندگی و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذکور متعاملین یا قائم‌مقام قانونی آنها موظفند برای ثبت معامله و درج آن در ذیل شناسنامه(محل مخصوص)به دفتر اسناد رسمی مراجعه نمایند.
تبصره- شرایط و نحوه احراز صلاحیت مراکز مجاز موضوع این فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب دستورالعملی خواهد بود که با پیشنهاد راهنمایی و رانندگی به تصویب وزیر کشور میرسد.
ماده 21 - مالک وسیله نقلیه چنانچه قصد تغییر رنگ یا تعویض هریک از قطعات اصلی وسیله نقلیه شامل موتور،شاسی و اتاق را داشته باشد باید پیشتر مجوز لازم را از واحد شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی دریافت نماید.
تبصره- وسائل نقلیه عمومی باری و مسافری مشمول مقررات مربوط میباشند.
ماده 22 - تعویض قطعات اصلی و همچنین تغییر رنگ وسائل نقلیه وارداتی پیش از شماره‌گذاری نیز منوط به دریافت مجوز کتبی از واحدهای شماره‌گذاری میباشد.
ماده 23 - در صورت سرقت،مفقود شدن و یا اگر به هر علتی وسیله نقلیه‌ای مورد تصرف غیر قانونی قرار گیرد،مالک و یا نماینده قانونی وی مکلف است بلافاصله مراتب را به نزدیکترین واحد انتظامی اعلام نماید.
ماده 24 - هرگاه پلاک به اشتباه بر روی وسیله نقلیه نصب شده باشد،راهنمایی و رانندگی موظف است پلاک مالک وسیله نقلیه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاک را بازگرداند.
ماده 25 - هر شخص حقیقی یا حقوقی میتواند به تعداد وسائل نقلیه ملکی خود مطابق ماده (3)پلاک دریافت نماید.نقل و انتقال هریک از وسائل نقلیه تابع مقررات این آیین‌نامه خواهد بود.
فصل سوم‌گواهینامه رانندگی
ماده 26 - هرکس بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری زمینی رانندگی نماید باید گواهینامه متناسب رانندگی با آن وسیله نقلیه را دارا باشد.با متخلفان برابر قوانین و مقررات رفتار میشود.
ماده 27 - انواع گواهینامه‌های رانندگی به شرح جدول پیوست شماره(1)و توضیحات آن است،که با شرایط زیر از سوی راهنمایی و رانندگی صادر میشود.
الف‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه موتورسیکلت گازی یا موتور گازی (گواهینامه الف-1)
1-حداقل سن 15 سال تمام.
2-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
3-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتور گازی.
ب‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه موتورسیکلت‌های با حجم موتور تا 200 سیسی(گواهینامه الف-2)
1-حداقل سن 17 سال تمام.
2-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
3-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتورسیکلت مربوط.
پ‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه موتورسیکلت‌های با حجم موتور بالای 200 سیسی و سه چرخ با وزن تا 400 کیلوگرم(گواهینامه الف-3)
1-حداقل سن 18 سال تمام.
2-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
3-دارا بودن گواهینامه موتورسیکلت تا 200 سیسی حجم موتور(الف-2)که حداقل یک سال تمام از تاریخ صدور آن گذشته باشد.
4-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.
ت‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه(گواهینامه ب-1)
1-حداقل سن 18 سال تمام.
2-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
3-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط،این نوع گواهینامه برای درخواستکنندگان در اولین مرحله با اعتبار موقت یک ساله صادر میشود و در مدت یاد شده دارنده آن مکلف به رعایت محدودیت‌ها و شرایط ویژه‌ای میباشد که در صورت رعایت آنها و رعایت مقررات این آیین‌نامه و مرتکب نشدن تخلف،به گواهینامه رانندگی با اعتبار موضوع تبصره(6)این ماده تبدیل خواهد شد.شرایط و ضوابط مربوط به رانندگی با گواهینامه موقت و نحوه تبدیل آن،به موجب دستورالعملی است که به پیشنهاد راهنمایی و رانندگی و تصویب وزیر کشور،مشخص و اعلام میگردد.
ث‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه(ب-2)
1-حداقل سن 21 سال تمام.
2-سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهینامه رانندگی(ب-1).
3-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
4-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.
ج‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه(پ-1)
1-حداقل سن 23 سال تمام.
2-سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهینامه رانندگی(ب-1).
3-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
4-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.
چ‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه(پ-2)
1-حداقل سن 23 سال تمام.
2-سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهینامه رانندگی(ب-2).
3-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
4-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط.
ح‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه(ت-1)
1-حداقل سن 25 سال تمام.
2-سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهینامه رانندگی(پ-1).
3-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
4-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط.
« خ‌شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه(ت-2)
1-حداقل سن 25 سال تمام.
2-سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهینامه رانندگی(پ-2).
3-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
4-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.
دشرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه رانندگی ویژه وسائل نقلیه سبک عمرانی و کشاورزی
1-حداقل سن 18 سال تمام.
2-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
3-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه رانندگی و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.
ذشرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه رانندگی ویژه وسائل نقلیه سنگین عمرانی و کشاورزی و وسائل نقلیه سنگین
1-حداقل سن 23 سال تمام.
2-ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
3-قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه رانندگی و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.
در گواهینامه‌های رانندگی ویژه،نوع وسیله نقلیه‌ای که دارنده میتواند با آن رانندگی کند،قید میشود.برای رانندگی با وسائل نقلیه ویژه‌ای که سرعت آنها از 30 کیلومتر در ساعت تجاوز میکند،در شهرها و راه‌های عمومی،علاوه بر داشتن گواهینامه ویژه،داشتن گواهینامه(پ-1)نیز ضروری است.
تبصره 1- در کلیه موارد بالا علاوه بر رعایت شرایط تعیین شده،ارائه گواهی طی دوره آموزش آیین‌نامه و مقررات راهنمایی و رانندگی و همچنین ارائه گواهی طی دوره کسب مهارت عملی رانندگی،از آموزشگاههای رانندگی مجاز الزامی میباشد.درخواستکنندگان یا دارندگان گواهینامه‌های(ب،پ و ت)که خواستار رانندگی با وسیله نقلیه دارای یدک هستند،باید آموزش‌های لازم را کسب نمایند.برای وسائل نقلیه ویژه با توجه به کاربری مربوط،ارائه گواهی کسب مهارت عملکرد ویژه از مراکز مجاز یاد شده الزامی است.
تبصره 2- راهنمایی و رانندگی میتواند در صورت لزوم آزمایش مجدد مقررات راهنمایی و رانندگی را پیش از انجام آزمون مهارت عملی از درخواستکنندگان به عمل آورد.
تبصره 3- مراجع انجام معاینات پزشکی و همچنین ضوابط احراز سلامت جسمی و روانی درخواستکنندگان و هرگونه تغییر در آن به پیشنهاد وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های کشور،راه‌وترابری،بهداشت،درمان و آموزش پزشکی و راهنمایی و رانندگی تعیین میگردد.(پیوست شماره 2).
تبصره 4- در کلیه موارد بالا آزمون آیین‌نامه و مقررات راهنمایی و رانندگی به صورت نوشتاری و یا رایانه‌ای انجام میگیرد.
تبصره 5- مدت اعتبار انواع گواهینامه رانندگی پنج سال است و پس از پایان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمی و روانی،برای دوره‌های پنج ساله تمدید میگردد.برای افرادی که سن آنها بیش از 70 سال تمام باشد،لازم است سلامت جسمی و روانی هر دو سال بررسی و احراز گردد.
تبصره 6(الحاقی 1385/5/18)- جهت شرکت در آزمایشهای موضوع بندهای«الف»الی «ذ»در مورد کسانی که به سن شمولیت رسیده‌اند،ارائه مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت و تسلیم فتوکپی مدارک یاد شده جهت پیوست نمودن به پرونده متقاضی ضروری میباشد.
ماده 28 - وضعیت ظاهری درخواستکننده(نقص عضو)با گواهی سلامت جسمی و روانی صادره از مراکز پزشکی مجاز تعیین شده به وسیله افسران کارشناس تطبیق داده میشود و در صورت وجود مغایرت موضوع به کمیسیون پزشکی نیروی انتظامی ارجاع میگردد.
ماده 29 - درخواستکننده هر نوع گواهینامه رانندگی باید مدارکی را که از طرف راهنمایی و رانندگی اعلام میشود به مراجع آگهی شده ارائه کند.
ماده 30 - مندرجات گواهینامه رانندگی شامل نوع و یا پایه و گروه گواهینامه رانندگی،مدت اعتبار،مشخصات راننده(کد ملی)،نام واحد صادرکننده،امضاء صادرکننده،شماره مسلسل،تاریخ و شماره صدور،عکس درخواستکننده،مهر واحد صدور و مشخصات ضروری دیگر میباشد.
ماده 31 - هرگاه درخواستکننده گواهینامه رانندگی در آزمایشهای مربوط موفق گردد، گواهینامه رانندگی پس از رؤیت مدارک لازم صادر و به او تسلیم خواهد شد.دارنده گواهینامه موظف است ظرف یک ماه پیش از پایان مهلت مقرر،برای تمدید مدت اعتبار یا تعویض آن به گواهینامه معادل به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید.راهنمایی و رانندگی هنگام تمدید یا تعویض گواهینامه،ضمن دریافت گواهی سلامت جسمی و روانی از درخواستکننده،میتواند آزمون‌های لازم را از وی به عمل آورد.مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه هنگام کنترل گواهینامه رانندگان موظفند در صورتی که تاریخ اعتبار آن سپری شده باشد،گواهینامه رانندگی را با ارائه رسید اخذ و پس از اعمال قانون،گواهینامه یاد شده را برای تمدید و یا تجدید به اداره مربوط ارسال نمایند.دارنده گواهینامه موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه با مراجعه به واحد مربوط برای دریافت گواهینامه رانندگی جدید اقدام نماید.
تبصره 1- دارندگان گواهینامه پایه بالاتر در گروه مربوط،میتوانند رانندگی وسائل نقلیه موضوع گواهینامه‌های پایه پایین‌تر،به جز پایه(الف)،را انجام دهند.
تبصره 2- دستورالعمل نحوه زمانبندی و ضوابط چگونگی انجام آزمونها،تمدید اعتبار، تجدید آزمون در صورت مردود شدن درخواستکننده و نحوه و میزان عوارض و مالیات مصوب قابل دریافت و نظائر آن از سوی راهنمایی و رانندگی تهیه و به اطلاع عموم رسانده میشود.
ماده 32 - در صورتی که دارنده گواهینامه بخواهد برای دریافت گواهینامه از انواع دیگر اقدام نماید،موظف است در آزمون‌های مربوط شرکت کند.پس از قبول شدن چنانچه گواهینامه قبلی پیش‌نیاز گواهینامه مورد درخواست باشد،از درخواستکننده اخذ و گواهینامه جدید صادر و به وی تحویل میگردد.
ماده 33 - رانندگی با هر نوع تاکسی و وسائل نقلیه عمومی در شهرها و وسائل نقلیه عمومی جاده‌ای،علاوه بر گواهینامه رانندگی متناسب،حسب مورد،نیازمند داشتن مجوز از شهرداری و یا دفترچه کار یا برگ فعالیت صادره از سوی وزارت راه‌وترابری میباشد.
ماده 34 - در صورتی که گواهینامه رانندگی مفقود شود یا از بین برود،دارنده آن میتواند درخواست صدور المثنی نماید.پس از احراز درستی ادعای درخواستکننده،با دریافت مدارک لازم و گواهی سلامت جسمی و روانی درخواستکننده گواهینامه المثنی صادر و به وی تسلیم میگردد.
ماده 35 - دارندگان گواهینامه‌های معتبر خارجی(اعم از ایرانیان یا خارجیان)میتوانند تا شش ماه پس از ورود در ایران رانندگی نمایند.ولی در صورت تمایل به ادامه رانندگی در ایران باید پیش از سپری شدن مدت یاد شده گواهینامه خارجی خود را به گواهینامه ایرانی تبدیل نمایند.
تبصره- دارندگان گواهینامه رانندگی کشورهای غیر از متعاهدین کنوانسیونهای 1968 وین(قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبورومرور در جاده‌ها و کنوانسیون مربوط به علائم راههامصوب 1354-)،باید ترجمه معتبر گواهینامه را همراه داشته باشند.
ماده 36 - تبدیل گواهینامه‌های رانندگی معتبر صادر شده از کشورهای خارجی،که گواهینامه صادره از ایران در قلمرو سرزمینی آنان برای رانندگی معتبر محسوب میشود و یا آن کشور از متعاهدین کنوانسیونهای 1968 وین راجع به مقررات عبورومرور در راهها و علائم راهها به شمار میآید،با رؤیت اصل گواهینامه خارجی و با احراز سلامت جسمی و روانی درخواستکننده صورت میپذیرد.در موارد دیگر تبدیل گواهینامه‌های رانندگی با تأیید وزارت کشور صورت میپذیرد.
ماده 37 - مأموران سیاسی و کنسولی و اعضاء سازمان‌های بین المللی میتوانند برای تبدیل گواهینامه‌های خود مدرک مندرج در ماده (35)را از طریق وزارت امور خارجه به راهنمایی و رانندگی ارسال دارند.
ماده 38 - صدور گواهینامه مجدد برای کسانی که گواهینامه رانندگی آنان اخذ و یا توقیف شده باشد ممنوع است و در صورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط میباشد و به وسیله راهنمایی و رانندگی اخذ و ابطال خواهد شد.
ماده 39 - راهنمایی و رانندگی موظف است در صورتی که گواهینامه رانندگی اشتباه یا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص،گواهینامه صحیح را صادر و به وی بازگرداند.
ماده 40 - هرگاه دارنده گواهینامه یکی از شرایط پزشکی موضوع تبصره(3)ماده (27)را از دست بدهد،موظف است حداکثر ظرف یک ماه به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید.راهنمایی و رانندگی دارنده گواهینامه را برای انجام معاینات و آزمایشهای ضروری پزشکی به مراکز پزشکی مجاز معرفی مینماید.در صورتی که نداشتن شرایط و صلاحیت رانندگی ضمن آزمایش جدید محرز گردد،گواهینامه از وی اخذ و گواهینامه متناسب با شرایط جسمانی وی تعیین و پس از صدور به وی تسلیم میشود و در صورت نداشتن صلاحیت رانندگی،گواهینامه ابطال میگردد.
تبصره- در صورت کشف نقص عضو مؤثر،از سوی مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه،گواهینامه رانندگی اخذ و تا زمان بررسیهای پزشکی و اعلام امکان صدور گواهینامه مجدد،دارنده گواهینامه حق رانندگی ندارد.
ماده 41 - در صورتی که راننده به علت تکرار ارتکاب تخلفات مهم و حادثه‌ساز در یک سال، حدّ نصاب نمره منفی را دریافت نماید،گواهینامه رانندگی وی به استناد قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگیمصوب 1350-،ضبط یا ابطال خواهد شد.
ماده 42 - نحوه شرایط و مسؤول صدور گواهینامه راهبران انواع وسائل حمل‌ونقل ریلی شهری و حومه،برابر دستورالعملی خواهد بود که به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور برسد.
فصل چهارم‌معاینه و آزمایش فنی وسائل نقلیه
ماده 43 - رانندگی با وسیله نقلیه‌ای که برگ معاینه فنی معتبر نداشته باشد،ممنوع است.دارندگان وسائل نقلیه مکلفند وسائل نقلیه خویش را برای انجام معاینه فنی در مراکز فنی مجاز تعیین شده حاضر و پس از احراز شرایط لازم،برگ یا برچسب معاینه دریافت نمایند. این گواهی که مدت اعتبار آن و مشخصات وسیله نقلیه در آن درج میشود باید بر سطح درونی قسمت بالای سمت راست شیشه جلو و یا بر روی پلاک وسیله نقلیه،بر حسب اعلام مراجع مربوط،نصب یا قرار داده شود،به نحوی که برای کنترل مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه قابل دیدن باشد.
تبصره- در طول مدتی که برچسب یا برگ معاینه فنی اعتبار دارد،در صورت بروز نقص فنی،مالک موظف است برای رفع نقص اقدام نماید.
ماده 44 - معاینه و آزمایش فنی وسائل نقلیه اعم است از تشخیص اصالت،سلامت زیست‌محیطی، فنی،تجهیزاتی و ایمنی وسائل نقلیه.
ماده 45 - ضوابط ایجاد،تشخیص صلاحیت،اختیارات،نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراکز فنی مجاز و قسمت‌هایی که باید مورد معاینه قرار گیرند،بر اساس دستورالعملی خواهد بود که از سوی کارگروهی با مسؤولیت وزارت کشور و عضویت وزارتخانه‌های راه‌وترابری،صنایع و معادن، سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تهیه و ابلاغ میشود.
تبصره- معاینه فنی میباید به وسیله مهندسان یا کاردان‌های فنی و یا افراد باتجربه دارای گواهی انجام کار از مراجع صلاحیتدار صورت پذیرد.
ماده 46 - ستادهای معاینه فنی و مراکز معاینه فنی مجاز به منظور تشخیص اصالت خودرو در هنگام معاینه فنی ضمن هماهنگی با راهنمایی و رانندگی از کارشناسان واجد شرایط استفاده مینمایند.
ماده 47 - دوره‌های معاینه فنی انواع خودروها به شرح زیر میباشد:
الف‌انواع وسائل نقلیه عمومی مسافربری و باربری در فاصله‌های سه ماهه یا بیشتر.
ب‌وسائل نقلیه متعلق به دولت،نهادهای عمومی غیر دولتی مانند شهرداریها،نیروهای نظامی و انتظامی در فاصله‌های سه ماهه یا بیشتر.
پ‌وسائل نقلیه دیگر و موتورسیکلت‌ها در فاصله‌های شش ماهه یا بیشتر.
تبصره- خودروهای نو تا دو سال پس از تولید،نیاز به دریافت برچسب یا برگ معاینه فنی ندارند.
ماده 48 - در شهرهایی که امکانات معاینه و آزمایش فنی وجود ندارد رانندگان وسائل نقلیه عمومی باید بر اساس مفاد ماده (47)این آیین‌نامه برای معاینه فنی وسیله نقلیه خود و دریافت گواهی معاینه به نزدیکترین محلی که امکانات لازم برای معاینه وجود دارد و یا محلی که از طرف مراجع صلاحیتدار تعیین و اعلام شده است مراجعه نمایند.
ماده 49 - مراکز مجاز معاینه فنی برای وسائل نقلیه‌ای که سالم و بدون نقص فنی تشخیص داده شوند،برگ معاینه فنی صادر مینمایند.چنانچه ضمن معاینه،وسیله نقلیه‌ای معیوب یا ناقص تشخیص داده شود،راننده یا مالک تنها میتواند وسیله نقلیه را تا تاریخی که در برگ اجازه‌نامه صادر شده به وی تسلیم میگردد،به تعمیرگاه یا توقفگاه منتقل سازد.
تبصره- چنانچه وسیله نقلیه‌ای بدون اصالت تشخیص داده شود،ضمن صادر نکردن برگ معاینه فنی،مراتب به مراجع انتظامی اطلاع داده میشود.
ماده 50 - ستاد معاینه فنی خودرو،شهرداریها و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای با همکاری نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی موظفند بر نحوه عملکرد مراکز صدور برگ معاینه فنی بر اساس دستورالعمل موضوع ماده (45)نظارت مستمر اعمال نمایند و در صورت مشاهده رعایت نکردن ضوابط و مقررات مربوط،برای جلوگیری از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تکرار،مجوز مرکز برای انجام معاینه و صدور برگ معاینه ابطال میگردد.
ماده 51 - تا پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران،در شهرهایی که تجهیزات کامل انجام معاینه فنی وجود ندارد،مراکز مجاز معاینه فنی میتوانند با تأیید کارگروه موضوع ماده (45)برای انجام معاینه فنی با رعایت حداقل شرایط مورد قبول شورای هماهنگی ترافیک استان،اقدام نمایند.
ماده 52 - برگ و برچسب‌های معاینه فنی مورد استفاده در مراکز مجاز معاینه فنی سراسر کشور بر اساس طرح نمونه مورد تأیید کارگروهی متشکل از سازمان شهرداریهای کشور،سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای،راهنمایی و رانندگی و سازمان حفاظت محیط زیست میباشد.
تبصره- برگ و برچسب معاینه فنی که از طریق ستاد معاینه فنی و مراکز مجاز صادر میشود،در سراسر کشور معتبر است.
ماده 53 - در مواردی که حرکت وسیله نقلیه در راه‌های عمومی طبق نظر کارشناس راهنمایی و رانندگی یا پلیس‌راه به علت معایب و نواقص فنی،خطرناک تشخیص داده شود ضمن اعمال قانون،پلاک آن اخذ،و با نصب پلاک تعمیری به تعمیرگاه اعزام میشود. پس از رفع عیب و نقص فنی لازم است مالک و یا نماینده قانونی وی برای پس گرفتن پلاک به راهنمایی و رانندگی محل مراجعه نماید.
فصل پنجم‌تجهیزات
بخش اول‌تجهیزات وسائل نقلیه موتوری
ماده 54 - اشخاص حق ندارند وسیله نقلیه‌ای را که لوازم و تجهیزات یاد شده در مقررات و روش اجرائی تأیید نوع وسائل نقلیه موتوری و تریلرهای آنها،موضوع استاندارد ملی ایران و این فصل را نداشته یا دارای لوازم و تجهیزات مخالف آن باشد،در راه‌های عمومی برانند و یا این‌گونه وسائل نقلیه را برای رانندگی در اختیار دیگری بگذارند.در صورت وجود مغایرت بین مفاد این فصل و استاندارد ملی،ملاک عمل استاندارد ملی مربوط میباشد.
ماده 55 - کلیه وسائل نقلیه و یدککش‌ها و تراکتورهای بارکش حداقل باید دارای چراغ‌هایی به شرح زیر باشند:
الف‌دو چراغ بزرگ با نور سفید یا زرد با قابلیت تبدیل به نوربالا و پایین در دو طرف جلو.
ب‌دو چراغ جانبی کوچک با نور زرد یا سفید برای تشخیص عرض جلو وسیله نقلیه در منتهی الیه هریک از دو سمت جلو.
پ‌دو چراغ جانبی کوچک با نور قرمز برای تشخیص عرض عقب وسیله نقلیه در منتهی الیه هریک از دو سمت عقب.
ت‌دو چراغ کوچک با نور قرمز برای توقف(چراغ ترمز)در عقب وسیله نقلیه که همزمان با گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله 35 متری دیده شود.
ثیک چراغ کوچک با نور سفید در عقب برای تشخیص شماره پلاک.نور این چراغ باید برای تشخیص شماره پلاک از فاصله 25 متری کافی باشد.
ج‌دو چراغ کوچک به رنگ سفید یا زرد برای نشان دادن حرکت با دنده عقب(چراغ دنده عقب).این چراغ‌ها باید به طوری نصب گردد که تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خیرگی و ناراحتی برای چشم دیگر استفادهکنندگان از راه فراهم ننماید.
چ‌دو چراغ‌راهنمای الکتریکی یا الکترونیکی با نور زرد در دو طرف جلو و دو تای دیگر از آن با رنگ قرمز یا زرد در دو طرف عقب برای اعلام قصد گردش به چپ یا به راست و یا تغییر خط حرکت.نور این چراغ‌ها در روز باید از فاصله 35 متری قابل دیدن باشد.
حیدک و نیمه یدکهای متصل باید دارای چراغ‌های مندرج در بندهای(ت)و(ث)و (ج)و دو راهنمای عقب موضوع بند(چ)این ماده باشند.اگر وسیله نقلیه‌ای دارای چند یدک زنجیری باشد چراغ‌های یاد شده باید در عقب آخرین یدک نصب گردد.
خ‌دو چراغ چشمکزن در جلو و دو چراغ چشمکزن در عقب که به طور همزمان برای اعلام هشدار،احتیاط و یا خطر به رانندگان دیگر به کار برده میشوند.
تبصره 1- به کار بردن چراغ‌های جانبی در وسائل نقلیه طویل،موضوع بند(35)ماده (1) الزامی است.
تبصره 2- وسائل نقلیه سواری که پس از ابلاغ این آیین‌نامه تولید میشوند باید دارای یک چراغ ترمز در پشت شیشه عقب(چراغ ترمز سوم)باشند.
ماده 56 - نور چراغ‌های کوچک جلو و خطر عقب باید در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری دیده شود.نور چراغ‌های راهنما و ایست نبایستی خیرهکننده باشد.
ماده 57 - سامانه روشنایی چراغ‌های وسیله نقلیه باید طوری تعبیه و تنظیم گردد که هر وقت راننده چراغ‌های جلو و یا چراغ‌های کمکی را روشن نماید چراغ‌های عقب نیز همزمان روشن شود.
ماده 58 - ارتفاع چراغ‌های جلو نباید از 135 سانتیمتر بیشتر و از 70 سانتیمتر کمتر باشد.ارتفاع چراغ‌های عقب نیز نباید از یک متر بیشتر و از 50 سانتیمتر کمتر باشد.
ماده 59 - چراغ‌های بزرگ جلو باید دارای وسیله تبدیل نور باشند که تابش نور را به بالا یا پایین به ترتیب زیر عوض کنند:
الف‌نوربالا(چراغ رانندگی)باید طوری تنظیم گردد که به وسیله آن وجود اشخاص یا اشیاء از فاصله 150 متری تشخیص داده شود.
ب‌نورپایین(چراغ عبور)باید به نحوی تنظیم شود که به وسیله آن اشخاص یا اشیاء از فاصله 35 متری مشخص شوند.
ماده 60 - کلیه وسائل نقلیه انتظامی،بازرسی،امدادی و خدماتی ویژه باید در مرتفع‌ترین نقطه خود دارای چراغ خطرگردان همراه با آژیر که تولید صدای مشخص نماید،باشند.نور این چراغ‌ها باید هنگام روشن بودن از فاصله 150 متری قابل دیدن باشد.دستورالعمل استفاده از چراغ‌گردان،شامل انواع،رنگ،ابعاد و ضوابط دیگر بنا به پیشنهاد راهنمایی و رانندگی به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور میرسد.
ماده 61 - داشتن تجهیزات زیر برای وسائل نقلیه مجاز است:
الف‌دو عدد چراغ ویژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو که ارتفاع این چراغ‌ها نباید از یک متر بیشتر و از 40 سانتیمتر کمتر باشد.نور این چراغ‌ها باید طوری تنظیم گردد که در طول 10 متر،از سطح افقی محل نصب چراغ بالاتر نیاید.هنگام به کار بردن چراغ‌های مه باید از نور پایین چراغ‌های بزرگ نیز استفاده شود.
ب‌دو چراغ رانندگی اضافی با نور سفید در جلو(چراغ کمکی)که ارتفاع آن نباید از 1/5 متر بیشتر و از 40 سانتیمتر کمتر باشد.این چراغ‌ها در صورت لزوم میتوانند همراه با چراغ‌های بزرگ جلو به کار روند.
پ‌دو چراغ کوچک با نور زرد یا سفید روی گلگیر و یا دو طرف سپر که خیرهکننده نباشد.
ت‌چراغ‌های کوچک اضافی در جلو با نور سفید یا زرد و در عقب با نور قرمز که هنگام استفاده باید به طور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متری دیده شوند.
ماده 62 - تمام وسائل نقلیه موتوری و انواع یدکها و نیمه یدکها که در جاده‌های عمومی عبور مینمایند باید دو نورتاب(رفلکتور)به رنگ قرمز یا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته باشند.هرگاه نورتاب‌هایی در سمت جلو نصب شوند باید رنگ آنها زرد باشد.ارتفاع نورتاب‌ها بیشتر از 1/5 متر و کمتر از 60 سانتیمتر نخواهد بود؛مگر آنکه بلندی خود وسیله نقلیه از کف زمین کمتر از 60 سانتیمتر باشد.نورتاب‌های عقب یدکهای مستقل ممکن است در دو طرف آن یا در دو طرف بار نصب شود.در تمام موارد یاد شده باید نورتاب‌ها به طور کامل قابل دیدن بوده و صفحه‌های آنها دارای اندازه و ویژگیهایی باشد که هنگام شب در مقابل نور چراغ‌های وسائل نقلیه دیگر از فاصله 150 متری به طور کامل دیده شود.
ماده 63 - هرگونه وسیله نقلیه موتوری غیر از موتورسیکلت باید دارای ترمزهایی باشد که به راحتی بتوان در حال راندن و در صورت لزوم آن را به کار برد.این ترمزها باید قادر باشند وظائف سه‌گانه ترمز را به شرح زیر انجام دهند:
الف‌ترمز پایی باید بتواند سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و یا مسافر را حمل میکند و در سربالایی و یا سرازیری که حرکت مینماید کاهش داده و آن را به طور سریع و مؤثر و با ایمنی متوقف نماید.شتاب منفی این‌گونه ترمزها نباید کمتر از استاندارد تعیین شده باشد.
ب‌ترمزدستی باید بتواند وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و یا مسافر حمل مینماید،در شیب 16 درصد سربالایی و یا سرازیری در حال توقف نگهدارد.در وسائل نقلیه‌ای که کمکترمز و یا ترمز موتور پیش‌بینی شده است،این‌گونه ترمزها باید در فاصله مناسبی حتی در صورت پایی بودن بتواند سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری یا مسافرگیری شده باشد کاهش داده و در نهایت متوقف سازد.
ماده 64 - ترمز پایی باید روی تمام چرخ‌های وسیله نقلیه مؤثر بوده و عمل نماید.با وجود این اگر وسیله نقلیه دارای بیش از دو محور باشد میتوان اجازه داد که روی چرخ‌های یکی از محورها عمل ننماید.کمکترمز و یا ترمز موتور و همچنین ترمزدستی باید حداقل روی یکی از چرخ‌های هر طرف مقطع طولی وسیله نقلیه عمل نمایند.
ماده 65 - ترمزهای یدکها به استثناء یدک سبک باید دارای شرایط زیر باشند:
الف‌ترمز پایی که قادر باشد سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و در هر شیبی که باشد کاهش داده و آن را به طور سریع و مؤثر و با ایمنی متوقف سازد.
ب‌ترمزدستی که قادر باشد وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده باشد در شیب 16 درصد سربالایی و یا سرازیری در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمزکننده آن با وسیله‌ای که تنها مکانیکی بوده،مورد استفاده قرار گیرد.این مقررات در مورد یدکهایی که نمیتوان بدون استفاده از ابزار و آلاتی،آن را از وسیله نقلیه کشنده جدا نمود،به کار برده نمیشود، مشروط به اینکه آنچه از ترمزدستی انتظار میرود برای وسیله نقلیه مرکب مؤثر باشد.
پ‌تجهیزاتی که وظیفه ترمزپایی و ترمزدستی را انجام میدهند میتوانند دارای اجزاء مشترکی باشند.
ت‌ترمزپایی باید روی کلیه چرخ‌های یدک عمل نماید.
ث‌ترمزپایی یدک باید به وسیله ترمزپایی وسیله نقلیه کشنده مورد عمل قرار گیرد.در هر حال اگر حداکثر وزن مجاز یدک از 3500 کیلوگرم تجاوز ننماید،میتوان ترمزها را طوری ترتیب داد که با کم شدن فاصله بین یدک در حال حرکت و وسیله نقلیه کشنده عمل نمایند.
ج‌ترمزپایی و ترمزدستی باید روی سطوح ترمزکننده‌ای،که به طور دائم با کمک اجزائی با نیروی کافی به چرخ‌ها متصل بوده،عمل نمایند.
چ‌ترمزها باید به نحوی باشند که در صورت شکستن یا پاره شدن وسائل اتصال با یدک در حال حرکت،یدک به طور خودکار توقف نماید.
ماده 66 - کلیه وسائل نقلیه موتوری تولیدی و یا وارداتی باید مجهز به کمربند ایمنی استاندارد برای سرنشینان باشند.
ماده 67 - رانندگی با وسائل نقلیه‌ای که دارای ترمزهای استاندارد ملی و یا با مشخصات و شرایط یاد شده در این آیین‌نامه نباشد،ممنوع است.
ماده 68 - هر وسیله نقلیه موتوری باید حداقل به یک وسیله اخطار شنیداری(بوق)با صدای استاندارد مجهز باشد.این‌گونه تجهیزات باید تولید صدای مداوم و یکنواخت نموده و ایجاد صدای خشن و ناهنجار ننماید.ولی وسائل نقلیه‌ای که دارای حق تقدم عبور میباشند (وسائل نقلیه امدادی و خدماتی و پلیس و مانند آن)میتوانند علاوه بر دارا بودن بوق،وسائل اخطار شنیداری دیگری که مقید به این ویژگیها نباشد برای استفاده هنگام لزوم داشته باشند. همچنین وسائل نقلیه مسافربری و باربری عمومی برون‌شهری نیز میتوانند وسائل اخطار شنیداری استاندارد دیگری داشته باشند تا در زمان لازم در بیرون شهرها و مناطق غیر مسکونی استفاده نمایند.
ماده 69 - هر وسیله نقلیه موتوری باید مجهز به لوله خروجی گاز و صدای موتور باشد به نحوی که مانع خروج صدای ناهنجار در بیرون وسیله نقلیه و انتشار گاز ناشی از سوخت موتور در درون وسیله نقلیه گردد.
ماده 70 - روی چرخ‌های وسائل نقلیه یا کنار آنها نباید اجسام اضافی و زائد مانند میخ و پیچ بلند یا هر شیئی که از سطح بیرونی چرخ‌ها تجاوز کند وجود داشته باشد،مگر آنکه در تراکتورهای زراعتی و انواع کمباین لازم باشد.
ماده 71 - کلیه وسائل نقلیه،شب‌ها هنگام حرکت در جاده‌ها باید سه چراغ یا سه مشعل الکتریکی با نور قرمز یا دو مثلث شبرنگ ایمنی که در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری قابل دیدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرورت،بر حسب مورد،از آنها استفاده نمایند.
ماده 72 - وسائل نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل میکنند ضمن رعایت مفاد آیین‌نامه حمل مواد خطرناک،باید سه چراغ قرمز الکتریکی و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس برای این‌گونه وسائل نقلیه ممنوع است.به علاوه باید دارای دستگاه پمپ آتش‌نشانی آماده به کار باشند.این پمپ‌ها باید در محل‌هایی نصب شوند که هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرار داد.
ماده 73 - به منظور جلوگیری از انتشار گل‌ولای،سنگ‌ریزه و مانند آن نصب تجهیزات مناسب لاستیکی،فلزی و مانند آن در قسمت بیرونی آخرین محور انواع وسائل نقلیه به ویژه کامیون،تریلر و اتوبوس الزامی است.
بخش دوم‌تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه
ماده 74 - تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه باید بر اساس استاندارد مورد تأیید مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بوده و از نظر عدم آلودگیهای زیست‌محیطی، استانداردهای مصوب شورای عالی حفاظت محیط زیست را رعایت نموده باشند.
ماده 75 - موتورسیکلت باید دارای دو نوع ترمز باشد که یکی از آنها حداقل روی چرخ عقب و یا همه چرخ‌ها و دیگری روی چرخ جلو و یا همه چرخ‌ها عمل نماید.اگر موتورسیکلت دارای اتاقک پهلو(سایدکار)باشد ترمز چرخ اتاقک پهلو ضروری نمیباشد.این ترمزها باید قادر باشند سرعت موتورسیکلت را به صورتی که دارای سرنشین میباشد،در هر شیبی کاهش داده و آن را سریعا و به طور مؤثر و با ایمنی متوقف سازد.موتورسیکلت‌های سه‌چرخ که چرخ‌های آنها در ارتباط با محور طولی وسط موتورسیکلت به طور قرینه قرار گرفته باشد باید مجهز به یک ترمزدستی همانند وسائل نقلیه موتوری دیگر باشند.
ماده 76 - موتورسیکلت‌ها باید حداقل دارای یک چراغ با نور سفید در جلو،یک چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز،دو چراغ‌راهنما در جلو و دو چراغ‌راهنما در عقب و یک نورتاب قرمز در عقب باشند.
ماده 77 - دوچرخه باید دارای تجهیزات زیر باشد:
الفیک چراغ سفید یا زرد در جلو که هنگام شب تا مسافت 15 متری جلوی آن را به قدر کافی روشن سازد.
بیک چراغ با نور قرمز در عقب که در هنگام شب از فاصله 150 متری دیده شود.
پیک نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنین یک نورتاب به رنگ زرد در جلو که نور وسائل نقلیه پشت سر و جلو را از فاصله 20 متری منعکس نماید.
تیک زنگ یا بوق که صدای آن از فاصله 30 متری شنیده شود.نصب و استفاده از زنگ‌های صوتی یا آژیر یا بوق خطر برای دوچرخه‌ها ممنوع است.
ث‌ترمزی که به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبی متوقف گردد.
فصل ششم‌مقررات حمل بار
ماده 78 - طول،عرض،ارتفاع و ظرفیت وسیله نقلیه بر طبق مشخصات(کاتالوگ)به وسیله کارخانه سازنده که به تأیید وزارت صنایع و معادن میرسد تعیین میگردد.در هر حال« حداکثر ظرفیت تعیین شده نباید از مشخصات مندرج در کاتالوگ تجاوز نماید.تطبیق این مشخصات با افسر کارشناس راهنمایی و رانندگی میباشد.
ماده 79 - ظرفیت،ابعاد و وزن‌های مجاز وسائل نقلیه باری و مسافری در جاده‌ها تابع ضوابط وزارت راه‌وترابری و در شهرها تابع مقررات وزارت کشور میباشد.این مقررات در پیوست شماره 3 این آیین‌نامه ذکر گردیده است.
ماده 80 - وسائل نقلیه مسافربری حق ندارند حیوانات و بارهایی را که برای مسافران ایجاد مزاحمت یا تولید بوی نامطبوع و آلودگی مینمایند و همچنین بارهایی که از گلگیرها و یا از درون اتاق به اطراف تجاوز نماید،حمل نمایند.
ماده 81 - مقامات صلاحیتدار میتوانند برای حمل محمولاتی که قابل تجزیه نبوده و بیش از ظرفیت یا بزرگتر از حجم معین است پروانه ویژه‌ای که حاوی مشخصات و ظرفیت وسیله نقلیه حملکننده و وزن و حجم بار و مسیر و تعداد دفعات و شرایط رفت‌وآمد یا مدت حمل و یا مستمر بودن آن است صادر کنند.این پروانه باید تا پایان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به مأموران ارائه گردد.
ماده 82 - وسائل نقلیه‌ای که در حدود ضوابط مندرج در پیوست شماره 3 این آیین‌نامه حمل بار میکنند باید دارای شرایط زیر باشند:
الف‌شب‌ها دو چراغ قرمز در آخرین نقطه دو طرف عقب بار نصب نمایند به طوری که از فاصله 150 متری دو طرف و عقب وسیله نقلیه دیده شود.
ب‌روزها دو پارچه قرمز رنگی که سطح هریک حداقل نیم متر مربع باشد در انتهای بار آویزان کنند به نحوی که رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150 متری ببینند.
پ‌دارای حفاظ و پوشش لازم و مناسب برای بار بوده و حفاظ نباید مانع دید راننده و یا پوشانیدن چراغ‌ها و یا موجب خطر برای دیگران باشد.
ماده 83 - نصب مخزن(باک)اضافی و یا غیر استاندارد برای مصرف سوخت وسائل نقلیه عمومی باربری و مسافربری ممنوع است و همچنین حمل مواد خطرناک در جاده‌ها تنها با وسائل نقلیه ویژه و با رعایت مقررات مربوط مجاز است.اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند پیشتر اجازه این کار را از وزارت راه‌وترابری دریافت نمایند.
تبصره- حمل مواد سوختی خارج از مخزن(باک)و استفاده از وسائل آتش‌زا مانند اجاق‌گاز سفری(پیکنیکی)،بخاری و مانند آن در وسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 84 - مؤسسات باید بارهای وسائل نقلیه را طوری بارگیری نمایند و محکم ببندند که هیچگونه خطر جابه‌جایی یا افتادن یا ریزش کردن یا باز شدن و یا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و به طور کامل ثابت باشد.در هر حال راننده نیز مکلف است پس از اطمینان از درستی بارگیری و استحکام آن،وسیله نقلیه را به حرکت درآورد.
ماده 85 - یدک یا هر نوع وسیله نقلیه‌ای که با وسیله نقلیه دیگری کشیده میشود باید با وسائل اطمینان‌بخشی که خطر باز شدن یا گسیختن یا شکستن نداشته باشد طوری متصل گردند که هنگام یدککشی با کاهش سرعت وسیله نقلیه کشنده فاصله اولیه حفظ گردد.در هر حال هر نوع وسیله نقلیه‌ای که کشیده میشود باید یک نفر راننده دارای پروانه مجاز رانندگی هدایت آن را به عهده گیرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه کنترل نماید.وسائل نقلیه‌ای که به وسیله جرثقیل با جدا کردن محور یا محورهایی از زمین کشیده میشود،از شرط داشتن راننده مستثنی هستند.
ماده 86 - وسائل نقلیه باربری پس از بارگیری باید توزین شوند و راننده برگه توزین را تا مقصد همراه داشته باشد.رانندگان موظفند به دستور مأموران صلاحیتدار،وسیله نقلیه را برای توزین به روی باسکول ببرند.هرگاه ضمن توزین معلوم شود که بیش از ظرفیت مقرر بارگیری شده است بار اضافی تخلیه میشود.در این صورت مسؤولیت انبار کردن و حفظ آن به عهده مالک و راننده است.ادامه مسیر وسیله نقلیه متخلف،مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه‌وترابری و یا شهرداری است.
فصل هفتم‌تصادفات
ماده 87 - راننده هر وسیله نقلیه که مرتکب تصادف منجر به جرح یا فوت گردد،موظف است بلافاصله وسیله نقلیه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علائم ایمنی هشداردهنده برابر ماده (71)این آیین‌نامه،رانندگان وسائل نقلیه دیگر را از وقوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامی که تشریفات مربوط به رسیدگی از سوی راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه پایان نیافته از تغییر وضع وسیله نقلیه یا صحنه تصادف خودداری نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجروحان به مراکز درمانی نماید.
تبصره- در تصادفات منجر به جرح در صورتی که وسیله نقلیه دیگری برای انتقال فوری مجروحان به مراکز درمانی موجود نباشد،راننده وسیله نقلیه در تصادف میتواند با علامت‌گذاری محل قرار گرفتن چرخ‌ها در سطح راه،اقدام به حمل مجروحان با وسیله نقلیه خود نماید.
ماده 88 - واحدهای راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه موظفند پس از اطلاع از وقوع تصادف، در اسرع وقت اقدام به اعزام کارشناس تصادف به همراه تجهیزات و امکانات نظیر کمکهای اولیه، دوربین عکاسی و فیلمبرداری،آمبولانس،جک بادی و یا جرثقیل و مانند آنها،بر حسب نیاز نمایند.کارشناس رسیدگیکننده به تصادف موضوع را به نزدیکترین واحد انتظامی اعلام و در صورت ضرورت و بر حسب مورد،برای درخواست کمک از نزدیکترین واحد فوریت‌های پزشکی (اورژانس)،امداد و نجات،آتش‌نشانی،مرکز راهداری،شهرداری و یا دهیاری اقدام نموده و تا پایان رسیدگی به تصادف و برقراری ایمنی تردد در محل وقوع،سانحه را مدیریت مینماید.
تبصره- نحوه همکاری و وظیفه دستگاه‌های یاد شده و همچنین اعمال مدیریت از سوی کارشناس تصادف،برابر دستورالعملی خواهد بود که به تصویب کمیسیون ایمنی راه‌های کشور میرسد.
ماده 89 - هرگاه تصادف تنها منجر به خسارت مالی شود به نحوی که امکان حرکت از وسیله نقلیه سلب نشده باشد،رانندگان موظفند بلافاصله وسیله نقلیه را برای رسیدگی و بازدید کارشناسان تصادفات در محل حادثه،به کنار راه منتقل کنند تا موجب سد معبر نگردد.
ماده 90 - در نقاطی که کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس‌راه وجود ندارد و یا حضور به هنگام آنان مقدور نباشد مسؤولان امر میتوانند از نظرات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پایه یکم و یا پایه(ت)استفاده نمایند.
ماده 91 - رانندگان وسائل نقلیه هنگام تصادف منجر به جرح یا فوت مکلفند بلافاصله نام و نشانی صحیح و مشخصات گواهینامه رانندگی وسیله نقلیه خود را به مأموران انتظامی اعلام دارند و در صورت درخواست مدارک قانونی اعم از گواهینامه،کارت شناسایی خودرو و بیمه‌نامه از سوی مأموران مربوط،این مدارک را به آنان تسلیم نمایند.
ماده 92 - رانندگانی که با وسیله نقلیه متوقفی که سرنشین ندارد تصادف مینمایند نباید محل وقوع تصادف را ترک کنند و در صورت مراجعه نکردن راننده و یا مالک آن،باید صاحب یا راننده وسیله نقلیه و یا مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس‌راه را از هویت و نشانی کامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسی نداشتن به ایشان،نام و نام خانوادگی و نشانی دقیق خویش و شماره و مشخصات دیگر وسیله نقلیه خود را بر روی کاغذی نوشته و در محلی قابل دیدن بر روی وسیله نقلیه متوقف،الصاق نمایند.
ماده 93 - رانندگانی که با حیوانات،اشیاء،تأسیسات و مانند آنها تصادف و ایجاد خسارت مینمایند،باید به منظور جلوگیری از بسته شدن راه و پیشگیری از بروز حوادث احتمالی دیگر، در صورت اماکن حیوان مرده یا مصدوم و همچنین اشیاء باقیمانده در محل تصادف را از سطح سواره‌رو بیرون برده و موظفند صاحبان و مالکان آنها یا مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه را از وقوع تصادف آگاه نمایند.
ماده 94 - هرگاه راننده وسیله نقلیه در اثر تصادف توانایی اجرای مقررات مندرج در مواد(92)و (93)این آیین‌نامه را نداشته باشد موظف است در اولین فرصت مراتب را به مأموران مربوط اعلام دارد.
اگر مالک وسیله نقلیه فردی غیر از راننده باشد پس از آگاهی از واقعه و در صورتی که راننده مراتب را به مأموران مربوط اطلاع نداده باشد،مالک موظف است در اسرع وقت مأموران مربوط را از واقعه آگاه سازد.
ماده 95 - تعمیرگاه‌ها و توقفگاه‌ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از دیدن وسیله نقلیه‌ای که آثار تصادف یا جای گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذکر مشخصات وسیله نقلیه و در صورت امکان با ذکر نام و نشانی راننده به واحد انتظامی محل اعلام دارند.
فصل هشتم‌علائم راهنمایی و رانندگی
ماده 96 - علائم راهنمایی و رانندگی مانند انواع چراغ‌ها،تابلوها،خط کشیها،نوشته‌ها،ترسیم‌ها و نیز علائم تعیین سمت عبور که باید روی راهها کشیده شود،بر اساس قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبورومرور در جاده‌ها و کنوانسیون مربوط به علائم راههامصوب 1354-تهیه شده‌اند،و همچنین رنگ زمینه و شکل علائم و تابلوها،مطابق نمونه‌های(پیوست شماره 4)این آیین‌نامه است.
ماده 97 - تشخیص،انتخاب،تهیه،جانمایی،نصب،ترسیم و نگهداری علائم عمودی و افقی راهنمایی و رانندگی در شهرها بر اساس دستورالعملی خواهد بود که به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور میرسد و در جاده‌ها به عهده وزارت راه‌وترابری میباشد.در مواقع اضطراری راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه میتوانند خود اقدام به انتخاب نوع علائم و محل استفاده و در صورت لزوم تهیه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد،به شهرداری و یا وزارت راه‌وترابری اعلام نمایند.
تبصره- مفاهیم رنگ و شکل علائم و تابلوها و چگونگی رفتار رانندگان پس از دیدن آنها،که در کتاب‌های آموزشی باید ارائه شود،از سوی کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارت کشور،وزارت راه‌وترابری و راهنمایی و رانندگی تهیه و به همراه این آیین‌نامه برای اطلاع عمومی در اختیار مراجع صلاحیتدار و با همکاری شوراهای اسلامی شهرها در اختیار عموم مردم قرار میگیرد.
ماده 98 - رانندگان کلیه وسائل نقلیه و اشخاص اعم از پیاده یا سوار بر حیوانات و یا اشخاصی که مسؤول هدایت انفرادی و یا دسته‌جمعی پیادگان و یا حیوانات در راهها میباشند موظفند از علائم و مقررات مربوط تبعیت نمایند،مگر اینکه مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه به دلائلی رعایت نکردن آنها را در محل،مجاز اعلام کنند.
ماده 99 - کنترل و تنظیم عبورومرور ممکن است به وسیله چراغ‌ها یا خط کشی یا تابلوها، نوشته‌ها و ترسیم‌ها،یا مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه و یا به هر وسیله دیگری که بر حسب مورد لازم باشد،به عمل آید.در هر حال فرمان پلیس راهنما که ممکن است مغایر با پیام علائم یا مقررات در محل باشد مقدم خواهد بود.
ماده 100 - در دو طرف عقب وسائل نقلیه طویل باید دو عدد علامت نشان‌دهنده وسیله نقلیه طویل(مستطیل زرد یا سفید رنگ که دارای حاشیه قرمز است)الصاق گردد تا رانندگان وسائل نقلیه پشت سر را از طویل بودن آنها آگاه گرداند.
ماده 101 - در محل‌هایی که عبورومرور به وسیله چراغ‌راهنمایی و رانندگی کنترل میشود،رنگ‌های زیر برای مقاصدی که معین شده است به کار میرود:
الف‌چراغ سبز برای حرکت‌رانندگان وسائل نقلیه‌ای که با چراغ سبز روبرو میشوند حق عبور یا گردش دارند؛مگر آنکه گردش به وسیله علامت دیگری ممنوع شده باشد.در هر حال وسائل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم عبور وسائل نقلیه‌ای را که در مسیر مجاز خود مستقیم میروند و حق تقدم پیادگانی را که از گذرگاه پیاده در حرکتند رعایت نمایند.با وجود این اگر جریان ترافیک در جهتی که آنها در حال پیش رفتن هستند آنچنان متراکم باشد که چنانچه وارد تقاطع گردند با تغییر و تبدیل بعدی رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند،چراغ سبز در تقاطع،رانندگان را برای ادامه حرکت مجاز نخواهد ساخت.
ب‌چراغ زرد برای احتیاطرانندگان وسائل نقلیه‌ای که با این چراغ روبرو میگردند نباید از خط ایست یا از تراز چراغ‌راهنمایی و رانندگی عبور کنند؛مگر آنکه آنچنان به خط ایست تقاطع و یا چراغ‌راهنمایی و رانندگی نزدیک شده باشند که پیش از عبور از خط ایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی نتوانند به آسانی توقف نمایند.در هر حال در صورت ورود قبلی به تقاطع موظفند به حرکت خود ادامه داده و با رعایت مقررات دیگر از تقاطع یا گذرگاه عبور کنند.
پ‌چراغ قرمز برای ایست‌رانندگان وسائل نقلیه‌ای که با چراغ قرمز برخورد میکنند باید پیش از خط ویژه ایست،توقف کامل نمایند و در صورت نبودن خط ایست در فاصله پنج متری چراغ راهنمایی و رانندگی بایستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخلیه تقاطع از وسائل نقلیه منتظر بمانند.
ت‌چراغ چشمکزن زرد برای عبور با احتیاطرانندگان وسائل نقلیه مکلفند با دیدن این چراغ از تقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط و سرعت کم عبور نمایند.
ث‌چراغ چشمکزن قرمز برای ایست و عبوررانندگان وسائل نقلیه در صورت برخورد با این چراغ نباید از خط ایست و یا در صورت نبودن خط ایست از تراز چراغ‌راهنمایی و رانندگی فراتر روند و باید توقف نموده و پس از اطمینان از نبودن خطر تصادف،حرکت و عبور نمایند. همین اقدامات هنگام دیدن تابلوی ایست باید انجام شود.
ماده 102 - در تقاطع‌هایی که مسیر جداگانه گردش به راست به وسیله جدول یا خط کشی تعبیه نشده است،در هنگامی که چراغ‌راهنمایی و رانندگی قرمز است، رانندگانی که قصد گردش به راست داشته باشند در صورت نصب تابلوی ویژه‌ای که گردش به راست را مجاز اعلام مینماید،میتوانند از منتهی الیه سمت راست راه و با رعایت احتیاط و حق تقدم عبور وسائل نقلیه و پیادگانی که با چراغ سبز در حال عبور میباشند،وارد راه مجاور سمت راست شوند.
ماده 103 - در چراغ‌هایی که به عنوان چراغ‌راهنمای عابر پیاده مورد استفاده قرار میگیرند، رنگ‌ها دارای معانی زیر است:
چراغ سبزپیادگان مجاز به عبور از عرض راه میباشند.
« چراغ قرمزعبور پیادگان از عرض راه ممنوع است.
ماده 104 - هدایت و کنترل ترافیک از سوی مأموران صلاحیتدار با فرمان‌های زیر انجام میگیرد:
الف‌بلند کردن دست به طور عمودیمفهوم این حرکت برای کلیه استفادهکنندگان از راه به معنای توجه توقف خواهد بود.اما رانندگانی که توقف وسائل نقلیه آنها ایمنی کافی ندارد مستثنی هستند.این علامت،رانندگانی را که پیشتر وارد محوطه تقاطع شده‌اند ملزم به توقف نمیسازد.
ب‌بلند کردن دست یا دست‌های مأمور به دو طرف و به طور افقیمفهوم این حرکت برای کلیه استفادهکنندگان از راه که جهت حرکت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست یا دست‌های مأمور صلاحیتدار میباشد،به معنای ایست خواهد بود.ممکن است مأمور پس از دادن این علامت دست یا دست‌های خود را پایین بیاورد.این حرکت نیز برای رانندگانی که در سمت جلو و عقب مأمور قرار دارند به منزله علامت ایست میباشد.
ماده 105 - در خیابان‌ها و یا تقاطع‌هایی که سطح آنها به شکل شطرنجی و به رنگ زرد و سیاه نقاشی شده،هنگامی که تراکم خودروها زیاد است و امکان تخلیه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفند پیش از محل نقاشی شده متوقف شوند و مسیر حرکت دیگر خودروها را باز نگه دارند.
ماده 106 - نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسائلی که دارای شباهت با علائم و یا تابلوهای راهنمایی و رانندگی باشد یا از آنها تقلید شود و یا منظور از آن هدایت و کنترل وسائل نقلیه باشد و یا به طریقی باعث جلوگیری از دیدن علائم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی گردد و همچنین نصب چراغ‌های رنگی تبلیغاتی در کنار چراغ‌های راهنمایی و رانندگی به طوری که موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است.مقامات صلاحیتدار میتوانند در صورت دیدن چنین اشیائی برای رفع آنها اقدام نمایند.
تبصره 1- ممکن است از طرف مؤسسات یا اشخاص با اجازه مراجع صلاحیتدار علائمی برای هدایت مراجعهکنندگان به مکان‌های اطراف راه نصب گردد،مشروط به اینکه این تابلوها مانع دیدن تابلوهای راهنمایی و رانندگی نشوند و ایمنی راه را به خطر نیندازند.
تبصره 2- ضوابط و چگونگی تهیه،نصب و یا الصاق آگهیهای تبلیغاتی و تابلوهای هدایت به مکان‌ها در شهرها و جادها،بر حسب مورد،به وسیله شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور در شهرها و وزارت راه‌وترابری در جاده‌ها تعیین خواهد شد.
ماده 107 - هیچکس حق ندارد بدون اجازه راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه در علائم راهنمایی و رانندگی و دیگر وسائل تنظیم عبورومرور وسائل نقلیه تغییراتی بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید،مگر اشخاصی که در دستورالعمل‌های موضوع ماده (97)این آیین‌نامه مشخص شده‌اند.
ماده 108 - رانندگانی که قصد گردش به راست یا به چپ یا توقف یا تغییر مسیر را دارند مکلفند از فاصله حدودی 100 متر به محل گردش یا توقف به وسیله چراغ‌راهنما به ترتیب زیر علامت دهند:
الف‌برای گردش به راست،چراغ‌راهنمای سمت راست وسیله نقلیه را روشن کنند.
ب‌برای گردش به چپ،چراغ‌راهنمای سمت چپ را روشن نمایند.
پ‌برای توقف،چراغ‌راهنمای سمت راست را روشن نمایند.
ت‌برای تغییر مسیر و یا تغییر خط حرکت،در فاصله مناسب،چراغ‌راهنمای سمت راست یا چپ را بر حسب مورد،روشن کنند.
ماده 109 - رانندگان وسائل نقلیه موتوری که چراغ‌راهنما نداشته و همچنین وسائل نقلیه غیر موتوری و موتورسیکلت‌ها و دوچرخه‌ها باید با دست به شرح زیر علامت بدهند:
الف‌برای گردش یا تغییر مسیر به راست،دست چپ را به طرف بالا نگهدارند.
ب‌برای گردش یا تغییر مسیر به چپ،دست چپ را به طور افقی نگهدارند.
پ‌برای توقف،دست چپ را به طرف پایین نگهدارند.
ت‌برای کاستن سرعت،دست چپ را به طور افقی از بالا به پایین به طور متناوب حرکت دهند.
ماده 110 - علائم آگاه‌سازی(اخبار)و همچنین علائم لازم برای سبقت به شرح زیر میباشد:
الف‌در روز بوق کوتاه.
ب‌در شب چند بار تبدیل و تعویض نور چراغ بالا و پایین.
پ‌هنگام سبقت گرفتن اعم از اینکه روز باشد یا شب،برای جلب توجه وسائل نقلیه پشت سر،استفاده از چراغ‌راهنما ضروری است.
ماده 111 - وسائل نقلیه امدادی،بازرسی،انتظامی،سازمان‌های خدمات‌رسانی و مدارس باید دارای دستگاه آگاه‌سازی شنیداری و دیداری مندرج در ماده (60)این آیین‌نامه و تجهیزات ایمنی باشند و روی بدنه وسیله نقلیه هم عبارات و علائم مشخصکننده نقش و یا نصب نمایند.
ماده 112 - رانندگان وسائل نقلیه که مواد خطرناک حمل میکنند باید در دو طرف و عقب وسیله نقلیه تابلویی که روی آن کلمه(خطر)با حروف درشت و به دو زبان فارسی و انگلیسی و به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب کنند.مسؤولان شرکت‌ها و مؤسسات حمل بار و رانندگان وسائل نقلیه مکلفند مقررات خاص حمل مواد خطرناک را رعایت نمایند.
ماده 113 - هرگاه وسیله نقلیه‌ای شب در کنار و بیرون سطح راه توقف نماید به طوری که کناره وسیله نقلیه متوقف مماس بر حاشیه سواره‌رو باشد و نور کافی در آن محل برای تشخیص اشیاء یا اشخاص از فاصله 150 متری وجود نداشته باشد،راننده یا متصدی وسیله نقلیه(اعم از اینکه درون وسیله نقلیه باشد یا بیرون آن)مکلف است چراغ‌های کوچک جلو و خطر عقب وسیله نقلیه را روشن نگهدارد.چنانچه چراغ کوچک خراب شده باشد چراغ‌های بزرگ را با نورپایین روشن سازد.
ماده 114 - هرگاه در راهها خرابی و نقص پیش‌بینی نشده برای وسیله نقلیه موتوری ایجاد شود،راننده مکلف است آن را از مسیر عبورومرور بیرون برده و در محل مناسبی که موجب سد راه و مزاحمت برای وسائل نقلیه دیگر و پیادگان نباشد متوقف سازد.در این مورد و در موارد دیگری که وسیله یاد شده قادر به حرکت نباشد و انتقال آن به محل مناسبی مقدور نگردد،در صورت نبودن نور کافی در راه باید به منظور آگاه ساختن رانندگان دیگر،علائم ایمنی به ترتیب زیر در محل قرار دهد:
الف‌در وسط راه چراغ الکتریکی و یا مشعل نورانی قرمز در فاصله‌های 70 متری جلو و عقب و یکی دیگر در پهلوی وسیله نقلیه از کارافتاده بگذارد.در راههایی که به وسیله موانع فیزیکی مسیر رفت‌وبرگشت وسائل نقلیه از هم جدا شده است قرار دادن علائم مندرج در فوق در عقب و پهلوی وسائل متوقف کافی خواهد بود.
ب‌هرگاه وسیله نقلیه سر پیچ یا تپه‌ای از کار بیفتد علائم باید در فاصله‌های مناسبی قرار داده شود تا رانندگان وسائل نقلیه دیگر،از فاصله 200 متری متوجه خطر شوند.
ماده 115 - هرگاه وسیله نقلیه موتوری در راهها از کار بیفتد و به علت کافی بودن روشنایی محل احتیاجی به استفاده از چراغ یا مشعل نباشد،راننده باید در وسط جاده مثلث‌های شبرنگ متساوی الاضلاع دارای زمینه سفید یا زرد با حاشیه قرمز از نوع علامت احتیاط به ابعاد حداقل 30 سانتیمتر در فاصله 70 متری جلو و عقب آن به نحوی که قابل دیدن باشد قرار دهد.
ماده 116 - اگر وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک در ساعات و شرایط مندرج در مواد(113) و(114)در راهها از کار بیفتد،راننده یا متصدی وسیله نقلیه موظف است که در وسط جاده چراغ‌های الکتریکی به رنگ قرمز با باتری در فاصله‌های 70 متری جلو و عقب و دیگری در پهلوی وسیله از کار افتاده بگذارد.استفاده از فانوس یا چراغ یا مشعل و هرگونه علامت آتش‌زا برای این‌گونه وسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 117 - روی یدک و هر نوع وسیله نقلیه‌ای که وسیله نقلیه دیگری آن را میکشد باید یک پرچم سفید به ابعاد حداقل 50 سانتیمتری طوری نصب شود تا رانندگان دیگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن را ببینند.
فصل نهم‌مقررات رانندگی
بخش اول‌مسیر و جهت عبور
ماده 118 - رانندگان کلیه وسائل نقلیه موظفند از خط عبور یا مسیر عبوری سمت راست راه حرکت نمایند،مگر در موارد زیر:
الف‌هنگام سبقت گرفتن از وسیله نقلیه جلو.
ب‌هنگامی که سمت راست راه به هر علتی بسته شده و امکان عبور نباشد.
پ‌هنگام گردش به چپ.
ماده 119 - در راههایی که خط کشی شده،وسائل نقلیه باید در مسیر بین خطوط حرکت کنند و از آن خارج نشوند و در صورت نیاز به خروج و تغییر خط حرکت،احتیاط کامل را نموده و ابتداء با استفاده از چراغ‌راهنما و یا با دادن علامت،رانندگان وسائل نقلیه دیگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسائل نقلیه‌ای که در خطوط کناری در حرکت هستند وارد خطهای عبور دیگر شوند.در راههایی که خط کشی ندارند هرگونه تغییر مسیر حرکت به چپ و راست ممنوع است،مگر با رعایت احتیاط و دادن علامت و رعایت حق تقدم عبور وسائل نقلیه هم‌مسیر و مجاور.همچنین انحراف و تجاوز وسائل نقلیه به مسیر مقابل(مخالف)ممنوع است؛مگر در موارد سبقت مجاز و با رعایت ضوابط سبقت.
ماده 120 - رانندگی در بخش وسط راههایی که به وسیله خطکشی یا علائم دیگر به سه بخش تقسیم شده‌اند،به جز برای سبقت گرفتن یا گردش به چپ،بر حسب مورد با رعایت علائم و مقررات مربوط،ممنوع است.
ماده 121 - در راههایی که به وسیله علائم،مانند خطکشیهای یک خط ممتد و یا دو خط ممتد و یا موانع فیزیکی به دو بخش تقسیم شده‌اند،رانندگان موظفند از بخش راست راه حرکت کنند و حق ندارند از روی آنها بگذرند.در برخی از بخشهای راه که یک خط از دو خط ممتد به خط بریده تبدیل شده است،رانندگانی که در سمت خط بریده در حرکتند مجاز به سبقت گرفتن و یا گردش به چپ،بر حسب مورد و با توجه به طول خط بریده و با رعایت مقررات بخشهای سبقت و گردش،میباشند.
ماده 122 - در راه‌های یکطرفه رانندگان وسیله نقلیه باید در جهت و مسیر مجاز عبور کنند و حرکت بر خلاف مسیر تعیین شده به هر شکل ممنوع است.
ماده 123 - در میدان‌هایی که به وسیله علائم،مانند خط کشی و یا موانع فیزیکی مشخص شده‌اند رانندگان وسائل نقلیه موظفند از سمت راست آنها گردش نمایند و حرکت در خلاف جهت تعیین شده ممنوع است؛مگر آنکه به وسیله علائم دیگر،عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.
ماده 124 - در راههایی که عبور وسائل نقلیه کندرو مجاز اعلام گردیده‌اند،رانندگان این‌گونه وسائل نقلیه در هر حال مکلفند از اولین خط عبور سمت راست یا محل‌هایی که برای عبور آنها تعیین شده حرکت نمایند.
ماده 125 - هنگامی که وسیله نقلیه‌ای از روبروی وسیله نقلیه دیگری در جهت مخالف حرکت میکند،راننده هریک از آنها بایستی تا حد امکان در طرف راست خود حرکت نماید و در صورت لزوم به حاشیه بخش سواره‌رو در جهت حرکت خود نزدیک شود.اگر در انجام این عمل مانع وجود داشته باشد و یا وسیله نقلیه دیگری مانع حرکت او شود،باید از سرعت خود کاسته و در صورت لزوم توقف نماید تا به وسائل نقلیه جهت مقابل اجازه عبور دهد.
بخش دوم‌سرعت
ماده 126 - در راهها و مناطقی که میزان سرعت رانندگی به‌وسیله تابلو یا علائم دیگر راهنمایی و رانندگی معین نگردیده است،سرعت مجاز برای رانندگان وسائل نقلیه به قرار زیر میباشد:
اول‌در شهرها و مناطق مسکونی
الف‌معابر شریانی درجه یک
1-آزادراه‌ها حداقل 70 و حداکثر 125 کیلومتر در ساعت.
2-بزرگراه‌ها حداکثر 100 کیلومتر در ساعت.
ب‌معابر شریانی درجه دو
1-خیابان‌های شریانی اصلی حداکثر 60 کیلومتر در ساعت.
2-خیابان‌های شریانی فرعی حداکثر 50 کیلومتر در ساعت.
پ‌معابر محلیدر این معابر و میدان‌ها حداکثر 30 کیلومتر در ساعت.
دوم‌در راه‌های بیرون شهر و مناطق غیر مسکونی
الف آزادراه‌ها حداقل 70 و حداکثر 125 کیلومتر در ساعت.
ب بزرگراه‌ها حداکثر 115 کیلومتر در ساعت.
پ جاده‌هاروزها حداکثر 100 و شب‌ها حداکثر 90 کیلومتر در ساعت.
تبصره 1- تردد اتوبوس، مینیبوس، و انواع بارکش‌ها به استثناء وانت‌ها در خط سوم (سرعت)آزادراه‌های شهری و بین شهری ممنوع است.
تبصره 2- حداکثر سرعت مجاز برای وسائل نقلیه موتوری در هریک از خطهای عبوری آزادراه‌ها با توجه به شرایط محل به وسیله علائم تعیین میگردد.
تبصره 3- تغییرات بعدی در میزان سرعت‌های قید شده در راه‌های بیرون شهر و مناطق غیر مسکونی از سوی وزارت راه‌وترابری تعیین و اعلام میگردد.
ماده 127 - علاوه بر آزادراه‌ها در محل‌هایی که بر حسب ضرورت با نصب تابلو یا علائم دیگر حداقل سرعت نیز معین گردیده است،رانندگی با سرعت کمتر از حداقل،مجاز نخواهد بود.
ماده 128 - رانندگان حق ندارند در راهها آن‌قدر با سرعت کم حرکت نمایند که باعث کندی عبور و مرور یا نابسامانی آن بشوند، مگر آنکه برای پرهیز از خطر و تصادف ضروری باشد.
ماده 129 - رانندگان وسائل نقلیه موظفند در تقاطع‌هایی که چراغ‌راهنمایی و رانندگی یا مأمور راهنمایی و رانندگی یا تابلوی ایست وجود ندارد،در سر پیچ‌ها جاده‌های تنگ و تپه‌ها و به طور کلی در محل‌هایی که موانعی در مسیر حرکت آنان وجود داشته باشد و همچنین هنگام بارندگی یا مه یا کولاک و مانند آنها از سرعت وسیله نقلیه تا حدی که بر حسب مورد برای پرهیز از خطر یا تصادف ضرورت دارد،بکاهند و با سرعت مطمئن حرکت نمایند.
ماده 130 - رانندگان وسائل نقلیه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌های تنگ یا پرجمعیت و یا هنگامی که بیشتر از 50 متر مقابل آنها دیده نمیشود،مکلفند آهسته و با سرعت مطمئن حرکت کنند و در صورت احتمال وقوع حادثه یا اخلال در نظم و مزاحمت برای پیادگان،بر حسب مورد،حرکت وسیله نقلیه را کند یا آن را متوقف سازند.
ماده 131 - رانندگی با انواع دوچرخه‌های موتوردار در شب با سرعتی بیش از 40 کیلومتر در ساعت مجاز نیست،مگر اینکه نور چراغ جلوی آنها برای تشخیص اشیاء و انسان از فاصله 100 متری کافی باشد که در این صورت هم نمیتوانند از حداکثر سرعت مقرر تجاوز نمایند.
بخش سوم‌سبقت
ماده 132 - رانندگانی که قصد سبقت گرفتن از وسائل نقلیه‌ای را که در جهت آنان حرکت مینمایند دارند،در محل‌های مجاز و در صورت لزوم پس از روشن کردن چراغ‌راهنما و یا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آنها سبقت گیرند و پس از سبقت و طی مسافت کافی،بار دیگر با روشن کردن چراغ‌راهنما و یا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسیر قبلی خود قرار گیرند به نحوی که راه وسیله نقلیه‌ای که از آن سبقت گرفته شده بسته نشود یا موجب تصادف نشود.با وجود این سبقت گرفتن از طرف راست وسیله نقلیه‌ای که در حال گردش به چپ میباشد مجاز خواهد بود.
ماده 133 - مسیری که راننده میخواهد برای سبقت گرفتن وارد آن شود باید تا فاصله دور و مطمئنی از طرف مقابل خالی از هرگونه وسیله نقلیه بوده و تفاوت سرعت بین وسیله نقلیه او و وسیله نقلیه جلویی برای سبقت کافی باشد تا به این ترتیب موجب به خطر انداختن خود و ترافیک سمت مقابل نشده باشد.
ماده 134 - رانندگان وسائل نقلیه‌ای که از آنها سبقت گرفته میشود باید راه را برای وسیله نقلیه‌ای که در حال سبقت گرفتن است باز کنند و بر سرعت خود نیفزایند.
ماده 135 - سبقت گرفتن در موارد زیر ممنوع است:
الف‌در سر پیچ‌های تند و سربالایی که میدان دید راننده کم است.
باز 50 متر مانده به پیچ‌ها تا 50 متر پس از آن یا در تقاطع راهها یا در تقاطع راه‌آهن، مگر آنکه به وسیله علائم،سبقت مجاز شناخته شده باشد.
پ‌هنگامی که روشنایی و میدان دید به هر علت کافی نباشد.
ت‌سبقت از وسیله نقلیه‌ای که خود در حال سبقت گرفتن است،مگر در راهی که به دلیل وجود سه خط عبور یا بیشتر،این عمل مجاز باشد.
ث‌برای اتوبوس‌ها و کامیون‌ها در معابر شهری.
ج‌از 100 متر مانده به ورودی تونل‌ها و پل‌ها تا انتهای آنها،مگر آنکه به وسیله علائم، سبقت مجاز شناخته شده باشد.
چ‌در نقاطی که با نصب علائم ویژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.
ح‌هنگامی که وسیله نقلیه‌ای در فاصله‌ای نزدیک و غیر ایمن از روبرو در حال حرکت میباشد.
بخش چهارم‌حق تقدم عبور
ماده 136 - رعایت مقررات مربوط به حق تقدم عبور برای همه اجباری است،مگر در مواردی که به موجب مقررات خاص یا علائم ویژه راهنمایی و رانندگی خلاف این حکم داده شده باشد.
ماده 137 - حق تقدم عبور وسائل نقلیه در تقاطع‌ها و میدان‌هایی که هیچگونه علامت و چراغ‌راهنمایی و رانندگی وجود نداشته باشد،به ترتیب زیر است:
الف‌در تقاطع همعرض اگر دو وسیله نقلیه‌ای که روبروی یکدیگر در حرکتند بخواهند با هم وارد خیابان مجاور واحدی شوند،حق تقدم عبور با وسیله‌ای است که به سمت راست گردش میکند.
ب‌هرگاه دو یا چند وسیله نقلیه از دو یا چند راه مختلف به تقاطع همعرض برسند،حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که در طرف راست وسیله نقلیه دیگر قرار دارد.
پ‌هنگام ورود به میدان‌ها حق تقدم عبور با وسائل نقلیه‌ای است که در درون میدان در حال حرکت هستند.
ت‌در سه‌راه‌ها حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که به طور مستقیم و در سمت و مسیر مجاز حرکت میکند حتی اگر عرض خیابانی که مسیر آن است از عرض راه تلاقیکننده کمتر باشد.
ماده 138 - در برخورد راه اصلی با راه فرعی حق تقدم با وسیله‌ای است که از راه اصلی عبور میکند.رانندگانی که از راه فرعی وارد راه اصلی میشوند،باید پیش از ورود به راه اصلی، در صورت لزوم توقف نموده و پس از رعایت حق تقدم عبور وسائل نقلیه‌ای که در مسیر مجاز خود در راه اصلی و با سرعت مجاز عبور میکنند،وارد این راه بشوند.
ماده 139 - رعایت مقررات ماده (138)برای وسیله نقلیه‌ای که از راه خصوصی یا شانه راه یا گاراژ یا کوچه یا تعمیرگاه و مانند آنها به معابر عمومی وارد میشود نیز لازم است.
ماده 140 - وسیله نقلیه‌ای که در مسیر مجاز در حال حرکت است بر وسائل نقلیه متوقفی که در حال شروع حرکت به جلو یا عقب،گردش و یا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.
ماده 141 - در گذرگاه پیاده که چراغ‌راهنمایی و رانندگی نداشته باشد،حق تقدم عبور با پیادگان است.
ماده 142 - در خیابان یا در تقاطعی که وسائل نقلیه روبروی یکدیگر حرکت میکنند،هرگاه وسیله‌ای بخواهد گردش به چپ کند حق تقدم با وسیله نقلیه‌ای است که مستقیم و در مسیر مجاز عبور مینماید.در محل توقف(پارک)کنار خیابان حق تقدم با وسیله‌ای است که ضمن حرکت به عقب مشغول توقف یا پارک کردن است.
ماده 143 - در راههایی که مسیر حرکت وسائل نقلیه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسائل نقلیه پارک شده،مصالح ساختمانی،اشیاء،عملیات عمرانی،حفاری و خرابی راه بسته و یا برای عبور از مسیر مجاز کافی نباشد،حق تقدم عبور با وسائل نقلیه‌ای است که مسیر عبور آنها باز یا سهم عبور بیشتری را دارا میباشد.
ماده 144 - در راه‌های کوهستانی و یا راه‌های شیب‌دار با ویژگیهای مشابه راه‌های کوهستانی که در آنها عبور از کنار وسائل نقلیه طرف مقابل غیر ممکن و یا مشکل میباشد، راننده‌ای که در جهت سرازیری در حرکت است باید به کنار راه رفته و به راننده‌ای که در جهت سربالایی در حرکت است تقدم عبور بدهد.
تبصره- در راه‌های مسطح که دو طرف راه منتهی به کوه و پرتگاه میباشد حق تقدم عبور با وسائل نقلیه‌ای است که در طرف پرتگاه قرار دارند.
ماده 145 - در راه‌های مندرج در ماده (144)که در کنار آن جای توقف(پارک)یا شانه کافی وجود دارد به نحوی که راننده میتواند با استفاده از آن به کنار برود و با استفاده از آن از عقب رفتن یکی از وسائل نقلیه جلوگیری کند،راننده واقع در جهت سربالایی باید با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازیری اجازه عبور دهد.چنانچه یکی از دو وسیله‌ای که میخواهند از کنار یکدیگر عبور کنند به منظور امکان عبور،مجبور به عقب رفتن بشود،این عمل را باید وسیله‌ای که در جهت سرازیری قرار دارد انجام دهد،مگر آنکه به طور آشکار انجام آن از سوی راننده واقع در جهت سربالایی آسانتر باشد.
بخش پنجم‌استفاده از چراغ‌ها
ماده 146 - راننده وسیله نقلیه‌ای که شب در حرکت است و همچنین در هر محل یا زمان دیگری که به علت نبودن نور کافی ناشی از ابری بودن هوا،وجود مه،باران،برف،عبور از تونل و مانند آنها دید کافی وجود ندارد،باید چراغ‌های وسائل نقلیه را به ترتیب مقرر در مواد بعدی روشن نماید.
ماده 147 - در خیابان‌ها و جاده‌هایی که نور کافی وجود دارد باید تنها از چراغ‌های جانبی جلو و عقب در صورت خرابی ناگهانی چراغ‌های جانبی جلو از چراغ عبور(نورپایین)استفاده شود.
ماده 148 - هنگامی که چراغ‌ها باید روشن باشند،اگر چند وسیله نقلیه متصل به هم حرکت کنند،روشن کردن چراغ‌هایی که با توجه به محل نصبشان پوشیده میشوند ضرورت ندارد ولی در هر حال چراغ‌های جلوی وسیله اولی و چراغ‌های عقب وسیله آخری باید روشن باشند.
ماده 149 - رانندگان وسائل نقلیه موتوری موظفند که در جاده‌ها از چراغ رانندگی(نوربالا) استفاده کنند تا بتوانند کلیه اشیاء و اشخاص را در فاصله دور ببینند،مگر در موارد زیر که باید از چراغ عبور(نورپایین)استفاده نمایند:
الف‌هنگام روبرو شدن با وسیله نقلیه‌ای که از جهت مخالف حرکت میکند.در این صورت راننده باید از فاصله حداقل 150 متری از چراغ عبور(نورپایین)استفاده نماید تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتی و بدون خطر به راه خود ادامه دهد.در عین حال برای جلوگیری از تابش خیرهکننده نور به چشم رانندگان دیگر،میتوان بر حسب مورد از چراغ‌های کوچک یا چراغ‌های مه‌شکن استفاده نمود.
ب‌هنگامی که وسیله نقلیه از فاصله نزدیک عقب وسیله نقلیه دیگری که در حال حرکت است عبور میکند،مگر وقتیکه در حال سبقت گرفتن باشد.
ماده 150 - چراغ‌های جلو وسائل نقلیه‌ای که در شانه راهها(به استثناء آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها) توقف مینمایند با دیدن حرکت وسائل نقلیه‌ای که از مقابل در حرکتند باید خاموش شود و برای تشخیص وجود و ابعاد وسیله نقلیه،چراغ‌های کوچک و جانبی را روشن نمایند.
ماده 151 - استفاده از چراغ‌های چشمکزن و رنگارنگ در وسائل نقلیه ممنوع است،مگر در مواردی که به موجب این آیین‌نامه مجاز باشد.
بخش ششم‌گردش
ماده 152 - قواعد گردش در تقاطع‌ها به شرح زیر است:
الف‌برای گردش به راست باید با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسائل نقلیه‌ای که در جلو و عقب حرکت میکنند با فاصله کافی و مناسب و با استفاده از چراغ‌راهنما و یا با دادن علامت،وارد خط عبور سمت راست شده و به طور کامل از کنار تقاطع بگذرند.
ب‌برای گردش به چپ باید با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسائل نقلیه‌ای که در جلو و عقب حرکت میکنند از فاصله کافی و مناسب چراغ‌راهنما استفاده نموده و یا با دادن علامت وارد مسیر مجاز سمت چپ شده به طوری که پس از ورود به تقاطع،وسیله نقلیه در حدود مرکز تقاطع قرار گیرد و سپس را رعایت حق تقدم عبور وسائل نقلیه‌ای که مستقیم و در مسیر و محل مجاز در حرکتند با حداقل سرعت به چپ گردش نماید به نحوی که پس از ورود به خیابان مورد نظر در مجاورت محور وسط آن خیابان قرار گیرد.
پ‌برای گردش به چپ در راه‌های بیرون شهر که منحصر به دو خط عبور رفت‌وبرگشت بوده و مانع فیزیکی وسط جاده وجود نداشته باشد،رانندگان وسائل نقلیه موظفند وسیله نقلیه را در شانه راه و در صورت نبودن آن،در منتهی الیه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسائل نقلیه‌ای که به طور مستقیم در حال حرکت میباشند و با استفاده از چراغ‌راهنما و یا با دادن علامت اقدام به گردش نمایند.
ماده 153 - در راه‌های یک طرفه برای گردش به چپ،رانندگان موظفند وسیله نقلیه را به منتهی الیه طرف چپ خیابان هدایت و سپس به چپ گردش کنند.
ماده 154 - دور زدن در فاصله 150 متری پیچ‌ها و سربالاییها و تونل‌ها که میدان دید کافی نیست و همچنین از روی خط پر یا ممتد(یک خطه ممتد یا دو خطه ممتد)ممنوع است.
ماده 155 - به عقب راندن وسیله نقلیه در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و ورودی و خروجی آنها ممنوع میباشد.در راه‌های دیگر به هنگام ضرورت،با احتیاط کامل برای پرهیز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه عبور وسائل دیگر،مجاز است.
ماده 156 - در تقاطع‌هایی که با ترسیم جهت‌نما بر سطح آنها مسیر حرکت مشخص شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسیم شده بر سطح تقاطع به حرکت خود ادامه دهند.در معابری که با ترسیم جهت‌نما بر سطح آن مسیر حرکت مشخص شده،رانندگان تا حد امکان مسیر مشخص شده بر سطح معبر را دنبال میکنند،مگر اینکه قصد تغییر خط یا توقف یا گردش داشته باشند که در این صورت با رعایت کامل مقررات،از مسیر مشخص شده خارج میشوند.
بخش هفتم‌توقف
ماده 157 - رانندگان تاکسیهای خطی و بیسیم‌دار هنگامی که مسافر ندارند باید در ایستگاه‌های تعیین شده توقف کنند.
ماده 158 - کلیه رانندگان وسائل نقلیه برای سوار و پیاده کردن مسافران و یا سرنشینان خود باید تنها در محل‌های مجاز و یا در منتهی الیه سمت راست سواره‌رو توقف نمایند.
تبصره- سوار و یا پیاده کردن مسافران وسائل نقلیه عمومی بین شهری در صورت وجود پایانه مسافربری در شهر،تنها در پایانه یاد شده مجاز است.
ماده 159 - هرگونه توقف کوتاه یا طولانی وسائل نقلیه در خطهای عبور یا مسیر وسائل نقلیه و پیادگان و همچنین توقف وسائل نقلیه در حاشیه راهها برای عرضه و خریدوفروش کالا که موجب تجمع اشخاص و یا وسائل نقلیه در محل یا انحراف دید و یا کاهش توجه رانندگان از رانندگی و احتمال وقوع تصادف گردد ممنوع است.رانندگان وسائل نقلیه در صورت توقف اضطراری که امکان انتقال وسیله نقلیه به بیرون خط و یا مسیر عبوری وجود نداشته باشد، موظفند با نصب علائم،از فاصله 70 متری رانندگان وسائل نقلیه دیگر و پیادگان را آگاه نمایند.
ماده 160 - هیچ راننده‌ای مجاز نیست وسیله نقلیه‌ای را که موتور آن روشن است حتی در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پیاده و دور گردد.در معابر شیب‌دار پس از توقف،رانندگان باید چرخ‌های جلو وسیله نقلیه را به سمت کناره راه بپیچانند و سپس با رعایت دیگر نکات ایمنی،موتور را خاموش و پیاده شوند،مگر در راههایی که کناره آنها منتهی به پرتگاه باشد.
ماده 161 - رانندگان وسائل نقلیه در موارد زیر موظفند به ترتیبی که مقرر میشود توقف نمایند:
الف‌هنگام برخورد با وسائل نقلیه امدادی که دستگاه‌های آگاه‌سازی شنیداری یا دیداری خود را به کار انداخته باشند تا حد امکان وسیله نقلیه را در مسیر مجاز خود به سمت راست راه هدایت و راه را برای آنها باز کنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسائل نقلیه امدادی متوقف شوند.
ب‌پیش از ورود به تقاطعی که علائم یا مأمور راهنمایی و رانندگی ندارند،باید بایستند و سپس با احتیاط کامل از تقاطع بگذرند.
پ‌پیش از رسیدن به گذرگاه پیاده و در صورت حضور یا عبور اشخاص باید وسیله نقلیه خود را متوقف سازند و همچنین با دادن علامت رانندگان پشت سر را نیز به توقف دعوت نمایند تا پیادگان با آرامش عبور کنند.
ت‌هنگام برخورد با اتومبیل‌های مدارس که برای سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان در حال توقف میباشند،توقف نمایند تا دانش‌آموزان با ایمنی کامل از عرض راه عبور کنند.
ث‌در تقاطع‌های همسطح راه‌آهن و یا راه‌آهن شهری،هنگامی که علائم الکتریکی یا مکانیکی یا پرچم قرمز یا سوت قطار نزدیک شدن آن را اعلام میدارد یا دروازه عبور بسته شده یا در حال باز و بسته شدن است و یا مسیر عبوری از روی ریل متراکم باشد،باید لا اقل در پنج متری علامت یا دروازه،توقف کامل کنند تا قطار بگذرد و تقاطع برای عبور آزاد گردد.
تبصره 1- حرکت در پوشش وسائل نقلیه امدادی برای وسائل نقلیه دیگر ممنوع است.
تبصره 2- در معابر متقاطع با راه‌آهن،حسب مورد،شهرداریها یا وزارت راه‌وترابری موظف به ایجاد گذرگاه غیر همسطح میباشند.
ماده 162 - رانندگان وسائل نقلیه موتوری به‌ویژه اتومبیل‌های مدارس و وسائل نقلیه که حامل مواد خطرناک میباشند،در محل تقاطع راه‌آهن هرچند علامتی وجود نداشته باشد باید به طور کامل توقف کنند و پس از اطمینان از بیخطر بودن معبر،از تقاطع بگذرند.در هر حال هنگام عبور از روی ریل‌ها،مجاز به تعویض دنده نمیباشند.
ماده 163 - ایستادن یا توقف وسائل نقلیه در محل‌های زیر ممنوع است:
الف‌پیاده‌رو و گذرگاه پیاده.
ب‌مقابل ورودی خیابان‌ها و جاده‌ها و کوچه‌ها یا ورودی و خروجی اتومبیل‌روی ساختمان‌ها.
پ‌داخل تقاطع.
ت‌در فاصله 15 متری میدان یا تقاطع یا سه‌راه‌ها یا تقاطع راه‌آهن.
ث‌در فاصله 15 متری شیرهای آب آتش‌نشانی و شیرهای آب نصب شده در راهها.
ج‌در فاصله 15 متری اطراف چراغ‌های راهنمایی و رانندگی و یا محل‌هایی که توقف وسائل نقلیه مانع دید علائم راهنمایی و رانندگی بشود.
چ‌از ابتداء تا انتهای پیچ‌ها.
ح‌در فاصله 15 متری ورودی و یا خروجی مراکز آتش‌نشانی،پلیس و بیمارستانها و فوریت‌های پزشکی.
خکنار وسائل نقلیه‌ای که خود متوقف میباشند(توقف دوبله).
دروی پل‌ها و درون تونل‌ها و معابر در ارتفاع.
ذدر خیابان‌هایی که پیاده‌رو آن قابل عبور نبوده و پیادگان مجبورند از بخشی از سواره‌رو عبور کنند.
ردر ایستگاه‌های وسائل نقلیه همگانی و حریم آنها که با علائم راهنمایی و رانندگی مشخص است.
زدر محل‌هایی که علائم راهنمایی و رانندگی مانند تابلوهای توقف ممنوع و یا ایستادن ممنوع و یا خطکشیهای شطرنجی در سطح تقاطع و یا معابر نیز دلالت بر ممنوعیت توقف نماید.
ژدر هر نقطه از معابر در حال تعمیر،شستشو و تعویض روغن و نیز در طول مسیرهای ویژه اتوبوس و دوچرخه و همچنین در طول مسیر و خطهای عبور آزادراه‌ها.
س‌در جاهایی که دستگاه توقف‌سنج(پارکومتر)نصب شده و یا توقف با کارت پارک یا انواع دیگر تجهیزات توقف‌سنج با علائم مشخصکننده،مجاز میباشد،به علت پرداخت نکردن هزینه توقف و یا نداشتن کارت پارک مجاز و یا پایان زمان توقف.
تبصره- مراجع مسؤول موظفند هنگام استفاده از پارکومتر،کارت پارک و مشابه آنها و همچنین در محل‌هایی که تابلوهای ایستادن ممنوع،توقف ممنوع و حمل با جرثقیل و مانند آن نصب مینمایند،به وسیله تابلو مستطیل شکلی در زیر تابلوهای یاد شده زمان‌های ممنوعیت توقف و حمل با جرثقیل را اعلان کنند.
بخش هشتم‌مقررات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه
ماده 164 - رانندگان و سرنشینان هر نوع موتورسیکلت و دوچرخه موتوردار باید به کلاه ایمنی مجهز باشند و در طول حرکت از آن استفاده نمایند.
ماده 165 - رانندگان موتورسیکلت نباید در یک خط عبور به موازات و در کنار خودروها حرکت کنند.
ماده 166 - رانندگان موتورسیکلت باید هنگام رانندگی تنها روی زین موتورسیکلت بنشینند و حق ندارند شخص دیگری را بر ترک سوار کنند،مگر آنکه در ترک نیز یک زین کامل برابر استاندارد ساخت موتورسیکلت نصب شده یا موتورسیکلت دارای یدک پهلو(سایدکار)باشد.
ماده 167 - عبور موتورسیکلت و موتورگازی و دوچرخه‌سوار از پیاده‌رو و وسط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است.
ماده 168 - موتور سیکلت سواران و دوچرخه‌سواران حق ندارند هنگام رانندگی بار نامتعارف و اشیاء دیگری حمل کنند یا حرکت نمایشی یا اعمالی انجام دهند که نیازمند برداشتن دست‌های آنان از روی فرمان باشد.
ماده 169 - راندن موتورسیکلت،موتورگازی و دوچرخه هنگام لغزنده بودن راهها ممنوع است.
ماده 170 - رانندگی با دوچرخه فاقد زین ممنوع است.
ماده 171 - دوترکه سوار کردن اشخاص روی دوچرخه ممنوع است،مگر آنکه زین اضافی استاندارد برای این کار داشته باشد.
ماده 172 - دوچرخه‌سواران مکلفند:
الف‌هنگام حرکت به طور کامل از طرف راست راه عبور نمایند و برای گذشتن از وسائل نقلیه‌ای که در کنار راه توقف کرده‌اند منتهای احتیاط را به عمل آورند.
ب‌در صورت زیاد بودن تعداد دوچرخه‌سواران،باید در یک ردیف حرکت کنند،مگر آنکه معبر ویژه‌ای برای آنها اختصاص داده شده باشد.در این صورت حق ندارند بیرون معبر ویژه عبورومرور نمایند.
فصل دهم‌مقررات مختلف
ماده 173 - رانندگان وسائل نقلیه‌ای که در پشت سر وسیله نقلیه دیگر حرکت میکنند، موظفند فاصله مناسبی را برای جلوگیری از تصادف حفظ کنند.چگونگی رعایت فاصله مناسب به وسیله متن‌های آموزشی تهیه شده و با روش قاعده دو ثانیه از طریق کتاب‌های آموزشی موضوع تبصره ماده (97)این آیین‌نامه،به درخواستکنندگان گواهینامه آموزش داده میشود.
ماده 174 - کامیون‌های بزرگ و وسائل نقلیه دیگری که دارای یدکهای طویل هستند و همچنین وسائل نقلیه‌ای که به صورت کاروان و دسته‌جمعی در یک ستون در جاده‌ها حرکت میکنند،هنگام عبور باید فاصله بیشتری با وسائل نقلیه جلوی خود داشته باشند به طوری که وسیله نقلیه دیگری که از آنها سبقت میگیرد،بتواند پس از سبقت،بار دیگر در جلو آنها وارد مسیر مجاز عبور خود شود.
ماده 175 - سوار کردن بیش از ظرفیت مجاز تعیین شده در وسیله نقلیه و همچنین گذاشتن بار یا اشیاء دیگر در قسمت جلو یا عقب آن اعم از درون یا بیرون که مانع دید راننده گردد ممنوع است.
ماده 176 - رانندگان وسائل نقلیه سنگین هنگام عبور از جاده‌های کم عرض و باریک یا عقب راندن،باید یک نفر کمکراننده برای پرهیز از هرگونه خطری همراه داشته باشند.
ماده 177 - حرکت با دنده خلاص در سرازیریها ممنوع است.
ماده 178 - وسائل نقلیه نباید از روی لوله‌های آب آتش‌نشانی که برای خاموش کردن آتش در خیابان قرار گرفته‌اند،عبور نمایند،مگر با اجازه متصدیان آتش‌نشانی.
ماده 179 - رانندگان تاکسیها و وسائل نقلیه مسافربری موظفند موارد زیر را رعایت نمایند:
الف‌سوار کردن مسافر با داشتن مسافر قبلی در تاکسیهای تلفنی،بیسیم و یا مؤسسات و یا شرکت‌های تاکسیرانی دربست،ممنوع است.
ب‌رانندگان تاکسیها موظفند پس از سوار شدن مسافر و هنگام شروع به حرکت، تاکسیمتر را به کار اندازند.در صورت نداشتن یا خرابی تاکسیمتر حق کار کردن ندارند،مگر در نقاطی که شهرداری نصب تاکسیمتر را ضروری اعلام نکرده باشد.
پ‌رانندگان وسائل نقلیه عمومی دیگر که دربست کرایه داده میشوند نباید بدون رضایت کرایهکننده شخص دیگری را سوار کنند.
ت‌خودداری از بردن مسافر برای وسائل نقلیه عمومی و همچنین نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است،مگر اینکه بر اساس ضوابط مربوط خارج از خدمت(سرویس)باشند.
ث‌رانندگان وسائل نقلیه عمومی و کمکرانندگان آنها نباید با مسافران با خشونت و بیاحترامی رفتار نمایند.
ماده 180 - رانندگان حق ندارند ضمن رانندگی،دخانیات استعمال نمایند یا خوراکی یا آشامیدنی میل کنند و استفاده از هرگونه وسائل و تجهیزات مانند تلفن همراه که باعث انحراف ذهنی و رفتاری راننده گردد ممنوع است.رانندگان موظفند در هر حال به طور کامل به جلو توجه داشته باشند.
ماده 181 - رانندگی برای کسیکه نوشابه الکلی یا مواد مخدر و داروهای خواب‌آور مصرف کرده تا رفع کامل آثار آن ممنوع است.
تبصره- در مواردی که مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه به وجود حالت مستی و یا حالت غیر عادی ناشی از مصرف مواد یاد شده به راننده‌ای ظنین شوند،موظفند وسیله نقلیه را متوقف ساخته و بلافاصله میزان الکل خون راننده و مانند آن را از طریق آزمایشهای لازم تعیین و از رانندگی وی جلوگیری نموده و متخلف را برای تعیین تکلیف به مراجع مربوط معرفی نمایند.
ماده 182 - سوار کردن اشخاص آلوده به کثافات در وسائل نقلیه عمومی مسافربری مجاز نیست.
ماده 183 - راننده موظف است هنگام رانندگی،گواهینامه رانندگی خویش،بیمه‌نامه شخص ثالث خودرو و کارت شناسایی خودرو را همراه داشته باشد و در صورت درخواست مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس‌راه،آنها را تسلیم نماید.مأمور موظف است پس از ملاحظه و بررسی مدارک، آنها را بازگرداند،مگر در مواردی که به موجب قانون یا آیین‌نامه،اخذ گواهینامه به منظور درج تخلف در آن ضرورت داشته باشد.در این صورت در برابر دادن رسید،گواهینامه اخذ میگردد.
ماده 184 - استفاده از بوق‌های شیپوری،سوت بلبلی و به طور کلی هر نوع وسیله آگاه‌سازی صوتی با صدای ناهنجار و غیر عادی در مناطق مسکونی و همچنین زدن بوق ممتد یا غیر ضروری یا مکرر و یا زدن بوق در محل‌هایی که این عمل به وسیله علائم منع شده است، ممنوع است.استفاده از بوق برای مقاصدی مانند صدا زدن افراد،جلب توجه مسافر،اعلام حضور و باز کردن درب منزل،خداحافظی و مانند آنها ممنوع است.
ماده 185 - وسائل نقلیه امدادی که مجاز به داشتن چراغ‌گردان یا آژیر خطر ویژه میباشند تنها هنگامی که برای انجام مأموریت‌های مهم و فوری در حرکتند،باید از آنها استفاده نمایند.
ماده 186 - وسائل نقلیه انتظامی و امدادی،هنگامی که برای انجام مأموریت فوری در حرکتند در صورت به کار بردن چراغ‌گردان ویژه اعلام خطر یا آژیر،تا حدودی که موجب بروز تصادف نشود،مجاز به انجام اعمال زیر میباشند:
الف‌توقف در محل ممنوعه.
ب‌تجاوز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست وسیله نقلیه دیگر.
پ‌عبور از طرف چپ راه و همچنین دور زدن در نقاط ممنوعه.
ت‌گذشتن از چراغ قرمز یا رعایت نکردن علائم دیگر ایست،مشروط به اینکه از سرعت وسیله نقلیه در این‌گونه محل‌ها تا حداقل امکان کاسته شود.
ماده 187 - درهای وسائل نقلیه در حال حرکت باید به طور کامل بسته باشد و باز کردن آنها پیش از توقف کامل مجاز نیست.
ماده 188 - اتومبیل‌های مدارس تنها هنگام سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان حق استفاده از علائم دیداری یاد شده در ماده (60)را دارند.
ماده 189 - استفاده از لاستیکهای فرسوده و غیر استاندارد در وسائل نقلیه ممنوع است. هنگام برف و یخبندان و به طور کلی در صورت اعلام مقامات مرتبط و یا مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس‌راه،رانندگی با وسیله نقلیه‌ای که چرخ‌های آن به زنجیر و یا لاستیک یخ‌شکن مجهز نباشد،ممنوع است.
ماده 190 - راندن وسیله نقلیه‌ای که بیش از ظرفیت مندرج در کارت مشخصات،بار یا مسافر گرفته ممنوع است.
ماده 191 - عبور وسائل نقلیه از میان دستجات ارتش یا مأموران انتظامی یا دانش‌آموزان یا تشییعکنندگان جنازه‌ها یا دیگر دستجات تشریفاتی و بوق زدن در این‌گونه موارد مجاز نیست.
ماده 192 - عبور وسائل نقلیه از پیاده‌روها و توقف آنها روی پیاده‌رو ممنوع است.
ماده 193 - سوار شدن و سوار کردن اشخاص روی گلگیر یا رکاب یا سایر قسمتهای بیرونی وسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 194 - راندن و یا حرکت با اسکیت و اسکوتر و مانند آنها در معابر عمومی ممنوع است، مگر در مسیرهایی که از سوی راهنمایی و رانندگی با نصب تابلو ویژه،مجاز اعلام شده باشد.
ماده 195 - عبور وسائل نقلیه سنگین که حداکثر سرعت آنها از 15 کیلومتر در ساعت تجاوز نمیکند مانند تراکتورهای زنجیری و غلطکهای جادهکوبی و غیره باید پیش از رسیدن آنها به اولین پست راه‌آهن یا ایستگاه،خبر داده شود تا تدارک احتیاطی لازم برای عبور بیخطر آنها از تقاطع راه‌آهن فراهم گردد.
ماده 196 - رانندگان این‌گونه وسائل نقلیه موظفند هنگامی که عبور آنها از تقاطع راه‌آهن مجاز است پیش از رسیدن به آن توقف کامل کنند و پس از دیدن دو طرف و اطمینان از نبودن خطر احتمالی از آنجا بگذرند.هنگامی که نزدیک شدن قطار به وسیله علائم یا صدای لکوموتیو اعلام میشود،تا عبور قطار نباید از تقاطع عبور نمایند.
ماده 197 - هرگاه مأمور راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشد،عبور از تقاطع باید با فرمان او انجام گیرد.
ماده 198 - هیچکس حق ندارد وسیله نقلیه‌ای را که متعلق به او نیست یا راننده آن نمیباشد،بدون اجازه کسیکه آن را در اختیار دارد از محل خود حرکت دهد یا با آن رانندگی کند،مگر مأموران انتظامی با رعایت قوانین و مقررات و در چارچوب وظائف قانونی.
ماده 199 - هیچکس حق ندارد به شخصی که گواهینامه رانندگی ندارد اجازه رانندگی با وسیله نقلیه خود را بدهد.با متخلف برابر مقررات کیفری رفتار خواهد شد.
ماده 200 - هیچکس حق ندارد وسیله نقلیه‌ای را که طبق نظر کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس‌راه دارای عیب و نقص فنی بوده یا وسائل ایمنی کامل مقرر در این آیین‌نامه را نداشته باشد،در راهها براند.
ماده 201 - مأموران راهنمایی و رانندگی یا پلیس‌راه،حسب مورد،پس از اعلام مراجع صلاحیتدار به منظور پیشگیری از حوادث مکلفند از عبورومرور در راههایی که به علت خرابی،جاری شدن سیل،« ریزش کوه و بهمن و یا علتهای دیگر خطرناک میباشند تا تعمیر و رفع علتهای خطر،جلوگیری به عمل آورده و یا از حرکت وسائل نقلیه غیر مجهز به تجهیزات لازم ممانعت به عمل آورند.
ماده 202 - صدور مجوز جابه‌جایی مسافر در شهرها و حومه آنها با شهرداری محل میباشد.
ماده 203 - حمل مسافر با وسائل نقلیه باربری ممنوع است.همچنین حمل مسافر با وسائل نقلیه‌ای که دارای پلاک شخصی بوده و پیشتر مجوز لازم برای جابه‌جایی مسافر از وزارت راه و ترابری و یا شهرداری دریافت ننموده باشند،ممنوع میباشد؛مگر در شرایط اضطراری و با اجازه پلیس‌راه و یا راهنمایی و رانندگی.
ماده 204 - در صورت نبود امکانات لازم برای رساندن مجروحان به مراکز درمانی،کلیه رانندگان مکلفند همکاری لازم را برای رساندن مصدومان تصادفات رانندگی به اولین مرکز درمانی انجام دهند.
ماده 205 - هیچکس حق ندارد درحالیکه سوار دوچرخه یا کفش‌های چرخ‌دار یا سه‌چرخه‌های بدون رکاب مانند اسکیت و اسکوتر یا اتومبیل‌های اسباب‌بازی است به وسائل نقلیه در حال حرکت تکیه نماید و آنها را وسیله حرکت خود یا حرکت وسیله‌ای که بر آن سوار است قرار دهد.تکیه نمودن و آویزان شدن اشخاص نیز به وسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 206 - ریختن شیشه،بطری،میخ،سیم،حلبی،مایعات لزج و چرب،نخاله‌های ساختمانی و زباله،مصالح ساختمانی،شستشوی وسائل نقلیه،ایجاد موانع و به طور کلی هر عملی که باعث سد راه و ایجاد خطر و انحراف وسائل نقلیه از مسیر حرکت باشد بر روی راهها، شانه جاده‌ها و حریم قانونی آنها ممنوع است.همچنین ریختن هرگونه زباله،ضایعات و اشیاء، آب دهان و مانند آن از درون خودرو به وسیله راننده و یا سرنشینان ممنوع است.
ماده 207 - نصب هر نوع علائم و پلاکهای متفرقه و همچنین الصاق یا نصب یا نقش هر نوع آگهی،نوشته،عکس و نوشتن عبارات و ترسیم نقوش روی شیشه‌ها یا بدنه درونی یا بیرونی وسائل نقلیه به منظور تجارت،تبلیغ،نمایش و مانند آن ممنوع است؛مگر بر اساس ضوابطی که به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور خواهد رسید. در مورد جاده‌ها با تصویب وزارت راه‌وترابری اقدام میشود.
ماده 208 - حرکت وسائل نقلیه دارای چرخ فلزی در معابر شهری مجاز نیست.
ماده 209 - اعمال زیر در خیابان‌ها و معابر شهری ممنوع است.
الف‌ورزش و مسابقه‌های ورزشی،مسابقه با اسب یا حیوانات دیگر و وسائل نقلیه،بدون کسب مجوز از مقامات صلاحیتدار.
ب‌بستن،خوراک دادن و رها کردن دام‌ها و پرندگان.
پ‌انجام هرگونه حرکات پرشی،نمایشی،تکچرخ،دور زدن درجا،رانندگی همراه با صدای ناهنجار و ممتد بوق یا صدای اگزوز و اصطکاک چرخ‌ها و مانند آنها.
ماده 210 - هرکس که مسؤول حرکت و هدایت حیوانات است،هنگام عبور از عرض یا طول معابر در شب باید از علائم سیار مانند(فانوس،چراغ‌های الکتریکی،دستانه یا راکت شبرنگدار) استفاده نماید.رانندگان موظفند با دیدن حرکت گله و رمه از سرعت خود کاسته و در صورت لزوم تا عبور احشام توقف نمایند.به هر حال عبور دادن حیوانات از نقاط مشخص شده و تا حد امکان دارای روشنایی ضرورت دارد.
ماده 211 - دستگاه‌های مسؤول موظفند پیش از بسته شدن تمام یا بخشی از راه برای انجام هر نوع عملیات اجرائی اعم از تعریض،تعمیر،نگهداری،حفاری و مانند آنها،هماهنگیهای لازم را انجام داده و با اطلاع ادارات راهنمایی و رانندگی و یا پلیس‌راه اقدام و مراتب را به آگاهی مردم برسانند.
ماده 212 - اشخاصی که به هر عنوان روی راه‌های عمومی کار میکنند،موظفند پیش از شروع به کار،علائم ایمنی عبورومرور را بر اساس ضوابط و استانداردهای ایمنی در عملیات اجرائی راهها که به تأیید مسؤولین مرتبط میرسد در محل نصب و همچنین لوازم کار،لباس‌های کارگران و وسائل نقلیه خود را به علائم هشداردهنده مجهز نمایند.در غیر این صورت مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه موظفند از کار آنان جلوگیری به عمل آورند.
ماده 213 - شهرداریها و مأموران متصدی ایجاد فضای سبز،نصبکننده اتاقک(کیوسک) تلفن و مانند آنها موظفند مثلث دید رانندگان را در تقاطع‌ها باز نگهدارند.
ماده 214 - جز مأموران صلاحیتدار هیچکس حق ندارد برای هدایت،حفاظت و کنترل وسائل نقلیه در سواره‌رو خیابان بایستد یا قدم بزند.
ماده 215 - پیادگان موظفند که:
الف‌در محل‌هایی که پیاده‌رو وجود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نکنند.
ب‌در محل‌هایی که پیاده‌رو وجود ندارد یا در صورت وجود به دلائلی غیر قابل تردد باشد باید از منتهی الیه سمت چپ سواره‌رو و عکس جهت حرکت وسائل نقلیه عبور نمایند.
پ‌برای گذشتن از عرض راه،تنها از گذرگاه‌های پیاده،پل‌های هوایی و گذرگاه‌های زیرزمینی مجاز عبور نمایند.
ت‌از دویدن،پریدن و ورود ناگهانی به سطح سواره‌رو خودداری کرده و مراقب حرکت وسائل نقلیه باشند.
ث‌از حصار آزادراه‌ها نگذرند و در بزرگراه‌ها و خیابان‌ها از لابه‌لای درختان و گل‌بوته‌های حاشیه و میانه راه عبور نکنند.
ج‌در تقاطع‌ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود(چراغ عابر)حرکت نمایند و هنگامی که چراغ عابر قرمز بود عبور نکنند.
چ‌از موانع و خط کشی خطوط ویژه،سواره‌رو خیابان‌ها و میدان‌ها عبور نکنند.
ح‌در بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی،از خارج از گذرگاه‌های تعیین شده عبور نکنند.
خ‌در سواره‌رو خیابان برای سوار شدن به وسیله نقلیه و همچنین صحبت کردن یا خرید و فروش با راننده یا سرنشینان وسائل نقلیه،توقف نکنند.
ماده 216 - رانندگی با وسائل نقلیه دارای پلاک دولتی که علامت مشخصکننده روی شیشه یا دیگر قسمتهای تعیین شده آن الصاق یا نصب نشده باشد،ممنوع است.
ماده 217 - رانندگانی که دچار معلولیت و یا ناشنوایی هستند باید با علامت ویژه‌ای که روی شیشه عقب وسیله نقلیه الصاق میشود،دیگر رانندگان را از وضعیت خود آگاه سازند تا رانندگان با دیدن آن علامت،علاوه بر رعایت مقررات این آیین‌نامه،احتیاط لازم را بنمایند.
ماده 218 - شهرداریها موظفند پیاده‌روهای استاندارد،هموار و ایمن با در نظر گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلی چرخ‌دار و یا بدون آن،در حاشیه معابر شهری ایجاد کنند و با توجه به موقعیت جغرافیایی شهر،در محل‌های مناسب نیز مسیر عبور دوچرخه‌سواران را تا حد امکان و به صورت جداگانه ایجاد نمایند.
ماده 219 - شهرداریها موظفند به منظور افزایش ایمنی عبورومرور،با همکاری زیرمجموعه‌های وزارت نیرو،برای تأمین روشنایی معابر شهرها اقدام نمایند.
ماده 220 - رانندگان و سرنشینان وسائل نقلیه موظفند هنگام حرکت وسیله نقلیه کمربندهای ایمنی خود را بسته نگاه دارند.
تبصره- سوار کردن کودکان کمتر از 12 سال در صندلی جلو وسیله نقلیه و همچنین در آغوش داشتن کودک هنگام رانندگی ممنوع است.
ماده 221 - باز گذاشتن در صندوق عقب وسیله نقلیه در حال حرکت،یا نصب پرده یا کرکره یا هر چیز دیگری که مانع دید عقب وسیله نقلیه شود ممنوع است.
ماده 222 - ریزش روغن،نفت گاز،بنزین و مایعات آلوده و تخریبکننده دیگر در راهها ممنوع است.
ماده 223 - زمان لازم‌الاجراء شدن آن دسته از احکام این آیین‌نامه که اجرای آنها مستلزم آموزش، اطلاع‌رسانی عمومی یا کسب مهارتهای خاص باشد،اول مهرماه سال 1384 تعیین میشود.
2(3)