آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی مناطق آزاد تجاریصنعتی جمهوری اسلامی ایران
مصوب 1373/7/9 وزراء عضو شورای عالی مناطق آزاد تجاری و صنعتی با اصلاحات بعدی
فصل اول‌تعاریف
ماده 1 - اصطلاحات و کلماتی که در این آیین‌نامه به کار برده شده،دارای معانی زیر است:
1)وسیله نقلیه غیر موتوری:وسیله نقلیه زمینی که نیروی محرکه آن از موتور نباشد.
2)وسیله نقلیه موتوری:وسیله نقلیه زمینی که نیروی محرکه آن به وسیله موتور تأمین میشود.
3)وسیله نقلیه برقی:وسیله نقلیه زمینی که نیروی محرکه آن به وسیله موتور برقی تأمین میشود.
4)وسیله نقلیه ریلی:وسیله نقلیه زمینی که بر روی ریل حرکت کند.
5)یدک:وسیله نقلیه‌ای که توسط وسیله نقلیه دیگر که دارای نیروی محرکه و سیستم فرمان و هدایت است،کشیده میشود.
6)شبه یدک:یدکی که قسمتی از وزن آن روی کشنده قرار دارد.
7)راننده:شخصی که وسیله نقلیه را هدایت میکند.
8)عابر پیاده:شخصی که بدون استفاده از وسیله نقلیه در راه حرکت کند.
9)مسافر:شخصی که به منظور جابه‌جایی از نقطه‌ای به نقطه دیگر از انواع وسائل نقلیه استفاده میکند.
10)سواری:وسیله نقلیه موتوری زمینی دارای چهار چرخ که برای جابه‌جایی حداکثر شش مسافر(با راننده)ساخته شده باشد.
11)استیشن:نوعی سواری که ظرفیت آن با راننده حداقل 7 نفر و حداکثر 9 نفر باشد.
12)مینیبوس:وسیله نقلیه موتوری زمینی مسافربری که ظرفیت آن با راننده حداقل 10 نفر و حداکثر 21 نفر باشد.
13)اتوبوس:وسیله نقلیه موتوری زمینی مسافربری که ظرفیت آن با راننده حداقل 22 نفر باشد.
14)اتوبوس چند کابینه:اتوبوسی که چند کابین را به صورت شبه یدک میکشد.
15)سرویس مدارس:وسیله نقلیه موتوری زمینی که با دارا بودن علائم مشخصه برای رفت و آمد دانش‌آموزان مدارس اختصاص مییابد.
16)وسیله نقلیه آموزشی:وسیله نقلیه موتوری زمینی که برای تعلیم رانندگی اختصاص داده شود و دارای دو کلاچ و دو ترمز و دو آینه باشد.
17)وسیله نقلیه امدادی:وسیله نقلیه موتوری زمینی مخصوص خدمات انتظامی،آتش‌نشانی، بهداشتی،درمانی و تعمیرات اضطراری برق،گاز و آب و سایر موارد با کسب مجوز قبلی.
18)موتورسیکلت:وسیله نقلیه زمینی که دارای دو یا سه چرخ با اطاقک پهلو(ساید کار)یا بدون آن و مجهز به یک موتور محرکه باشد.
19)دوچرخه:وسیله نقلیه زمینی که لا اقل دارای دو چرخ باشد و منحصرا با نیروی عضلانی شخصی که سوار آن است،به وسیله پدال یا اهرمهای دستی حرکت نماید.
20)خانه سیار(کاروان):وسیله نقلیه غیر موتوری که برای سکونت و یا استفاده به عنوان محل کار استفاده شده و عرض آن از 2/5 متر و طول آن از 11 متر بیشتر نباشد.
21)آمبولانس:وسیله نقلیه موتوری با تجهیزات امدادی درمانی که برای جابه‌جایی بیمار و یا مصدوم ساخته شده است.
22)ماشین آتش‌نشانی:وسیله نقلیه موتوری زمینی با علائم و تجهیزات و رنگ ویژه که برای امداد و نجات و اطفای حریق ساخته شده است.
23)وزن مجاز:مجموع وزن وسیله نقلیه و بار آن.
24)وسیله نقلیه باربری:وسیله نقلیه موتوری زمینی که برای حمل بار ساخته شده و کابین راننده از قسمت بار به وسیله دیواره‌ای مقاوم مجزا باشد.
25)وانت:وسیله نقلیه باربری با حداکثر ظرفیت بارگیری 2 تن.
26)کامیونت:وسیله نقلیه باربری با ظرفیت بارگیری بین 2 تن الی 3/5 تن.
27)کامیون:وسیله نقلیه باربری با ظرفیت بارگیری بین 3/5 تن الی 16 تن.
28)کامیون اطاقدار:کامیونی که حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اطاق بار آن از کف اطاق 1/5 متر باشد.
29)کامیون لبه‌دار:کامیونی که حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اطاق بار آن از کف اطاق 80 سانتیمتر باشد.
30)کامیون تیغه‌دار:کامیونی که قسمت بار آن به وسیله تیغه‌ای طولی به دو نیمه مساوی مجزا شده باشد.
31)کامیون کفی:کامیونی که قسمت بار آن فاقد دیواره باشد.
32)کامیون مسقف:کامیونی که قسمت بار آن به صورت محفظه فلزی سرپوشیده ساخته شده است.
33)کامیون یخچالدار:کامیون مسقف که قسمت بار آن دارای تجهیزات برودتی باشد.
34)کامیون تانکر:کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع مایعات ساخته شده است.
35)کامیون بونکر:کامیونی است که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع مایعات ساخته شده است.
36)کامیون میکسر:کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و دارای دستگاه مخلوطکن باشد.
37)کامیون کمپرسی:کامیون اطاقداری که تخلیه بار آن به وسیله دستگاه کمپرس انجام میشود.
38)وسیله نقلیه جرثقیل‌دار:وسیله نقلیه باربری که قسمت بار آن مجهز به دستگاه جرثقیل باشد.
39)تراکتور بارکش:وسیله نقلیه موتوری زمینی که برای کشیدن یدک بارکش ساخته شده است.
40)تراکتور کشاورزی:وسیله نقلیه موتوری زمینی که برای کارهای کشاورزی ساخته شده است.
41)کشنده:وسیله نقلیه موتوری زمینی که انواع یدک و شبه یدک بارگیر به آن متصل و با نیروی آن کشیده میشود.
42)تریلر:وسیله نقلیه باربری با ظرفیت بارگیری 24 تن که از مجموع کشنده و شبه یدک تشکیل شده باشد.
43)راه:کلیه معابری که برای عبورومرور اختصاص یابد.
44)سواره‌رو:قسمتی از سطح راه که برای تردد یا توقف وسائل نقلیه اختصاص یابد.
45)پیاده‌رو:قسمتی از سطح راه در امتداد سواره‌رو که برای عبور عابرین پیاده مجزا شده باشد.
46)گذرگاه عبور عابر پیاده:قسمتی از عرض سواره‌رو که به وسیله علائم مخصوص برای عبور عابر پیاده مشخص شده باشد.
47)کوچه:راهی در مناطق مسکونی که حداکثر عرض آن 6 متر باشد.
48)خیابان:راهی در مناطق مسکونی که عرض آن بیش از 6 متر باشد.
49)جاده:راهی است در خارج از محدوده شهرها.
50)خیابان اصلی:خیابانی که در برخورد با خیابان دیگر عریض‌تر باشد یا با نصب علائم راهنمایی،اصلی تلقی شود.
51)خیابان فرعی:خیابانی که در برخورد با خیابان دیگر کم‌عرض‌تر باشد یا با نصب علائم راهنمایی،فرعی تلقی شود.
52)جاده اصلی:جاده‌ای که در برخورد با جاده دیگر عریض‌تر باشد یا با نصب علائم راهنمایی،اصلی تلقی شود.
53)جاده فرعی:جاده‌ای که در برخورد با جاده دیگر کم‌عرض‌تر باشد یا با نصب علائم راهنمایی،فرعی تلقی شود.
54)بزرگراه:راهی که مسیر رفت‌وبرگشت آن از یکدیگر مجزا و در هر سمت حرکت حداقل دارای دو خط عبور باشد.
55)اتوبان(شاهراه):راهی بدون تقاطع هم‌سطح که اطراف آن محصور و مسیر رفت و برگشت آن از یکدیگر مجزا و در هر سمت حرکت حداقل دارای دو خط عبور و شانه با عرض سه متر یا بیشتر باشد.
56)پارکومتر:دستگاهی که به کارگیری آن در زمان معین به وسائل نقلیه اجازه توقف میدهد.
فصل دوم‌شماره‌گذاری و نقل و انتقال مالکیت
ماده 2 - هر وسیله نقلیه موتوری زمینی و یدک و شبه یدک متصل که بر اساس مقررات مناطق آزاد وارد شده و در منطقه به کار گرفته میشود،باید دارای پلاک مخصوصی باشد که در منطقه مربوط ارائه شود.
راندن و یا به کارگیری وسیله نقلیه‌ای که شماره‌گذاری نشده و یا شماره آن غیر مجاز است همچنین گذاردن این قبیل وسائل نقلیه در اختیار اشخاص دیگر ممنوع است،مگر آنکه قبلا از راهنمایی و رانندگی منطقه مربوط مجوز دریافت شده باشد.
ماده 3 - مالکین وسائل نقلیه مذکور در ماده 2 یا نماینده قانونی آنان موظفند جهت شماره‌گذاری و اخذ پلاک و برگ تأیید مالکیت وسیله نقلیه خود،به راهنمایی و رانندگی مربوط مراجعه و فرمهای مخصوص را تنظیم و امضاء نمایند و به ضمیمه مدارک مورد نیاز تسلیم کنند.مأمورین راهنمایی و رانندگی منطقه از حرکت اتومبیل‌هایی که در موعد مقرر شماره‌گذاری نشده‌اند جلوگیری به عمل خواهند آورد.
ماده 4 - پلاک صرفا به اشخاص حقیقی و یا حقوقی مالک وسائل نقلیه تعلق میگیرد و کلیه مسؤولیتهای ناشی از استفاده غیر مجاز از آن نیز به عهده آنان میباشد.
ماده 5 - نقل و انتقال مالکیت وسیله نقلیه و اطلاعات مورد نیاز به وسیله متصدی شماره‌گذاری در برگ تأیید مالکیت اتومبیل ثبت میشود.
ماده 6 - فروشنده مکلف است در هنگام فروش وسیله نقلیه خود،پلاک و فرم مخصوص تنظیم‌شده را جهت استفاده مجدد خود به واحد شماره‌گذاری تحویل دهد.
ماده 7 - در صورت نقل و انتقال مالکیت وسیله نقلیه،خریدار موظف است بلافاصله پس از خریداری برابر مفاد ماده 2 نسبت به شماره‌گذاری وسیله نقلیه و اخذ پلاک جدید و برگ تأیید مالکیت به نام خود اقدام نماید.
ماده 8 - اشخاصی که وسائل نقلیه آنان در خارج از محدوده مناطق آزاد شماره‌گذاری شده،میتوانند برابر دستورالعملی که از طرف سازمان اعلام میشود،برای وسیله نقلیه خود مطابق مفاد این آیین‌نامه پلاک اخذ نمایند.پلاک قبلی این قبیل وسائل نقلیه مادام که در منطقه به کار گرفته میشوند در سازمان منطقه نگهداری میشود و اطلاعات آنها به نیروی انتظامی منتقل میگردد.
ماده 9 - سازمان منطقه در موارد زیر میتواند از انجام شماره‌گذاری خودداری نماید:
1)در صورتی که وسیله نقلیه معیوب بوده،یا به جهات فنی به کارگیری آن در منطقه خطرناک باشد.
2)چنانچه اصالت وسیله نقلیه احراز نشود.
3)هرگاه حقوق و عوارضی که به موجب مقررات سازمان منطقه به وسیله نقلیه تعلق میگیرد،پرداخت نشده باشد.
4)چنانچه وسیله نقلیه دارای علائم و تجهیزات پیش‌بینیشده در این آیین‌نامه نباشد.
5)هرگاه بیش از پنج سال از زمان ساخت وسیله نقلیه گذشته باشد،مگر با اجازه سازمان منطقه.
6)موتورسیکلت‌هایی که موتور آنها دوزمانه باشد.
ماده 10 - شماره‌گذاری وسیله نقلیه از طریق تحویل پلاک و برگ تأیید مالکیت به مالک وسیله نقلیه و یا نماینده قانونی وی انجام خواهد شد.انواع پلاکها و ابعاد و رنگهای آنها برای وسائل نقلیه مختلف همچنین مدارک مورد نیاز برای شماره‌گذاری و چگونگی ارائه سرویس‌های مربوط به شماره‌گذاری به وسیله دستورالعملی که با هماهنگی سازمان مربوط و راهنمایی و رانندگی تهیه خواهد شد تعیین میشود.
ماده 11 - راهنمایی و رانندگی پس از شماره‌گذاری وسیله نقلیه سندی که حاوی اطلاعات مربوط به مشخصات وسیله نقلیه و نقل و انتقالات مالکیت آن و مشخصات خریدار و فروشنده باشد،صادر و در اختیار مالک یا نماینده قانونی وی میگذارد.
ماده 12 - هرگاه برگ مالکیت یا پلاک وسیله نقلیه مفقود یا ضایع شود،مالک وسیله نقلیه موظف است حداکثر ظرف 48 ساعت شخصا یا به وسیله نماینده قانونی خود جهت اخذ المثنی برگ تأیید مالکیت و یا پلاک جدید به واحد شماره‌گذاری مراجعه و برابر دستورالعمل مربوط اقدام کند.
ماده 13 - راهنمایی و رانندگی میتواند به سازندگان و فروشندگان و حملکنندگان و واردکنندگان و صادرکنندگان وسائل نقلیه فقط جهت عرضه نمودن و یا حمل‌ونقل آنها از محلی به محل دیگر بدون انجام تشریفات شماره‌گذاری پلاک موقت با مدت اعتبار تعیین‌شده تحویل دهد.
ماده 14 - اشخاصی که به عنوان وسیله نقلیه تحت مالکیت خود پلاک اخذ نموده‌اند،صرفا مجاز به استفاده ازآن‌روی همان وسیله نقلیه خواهند بود.
ماده 15 - وسیله نقلیه با پلاک ترانزیت که از طریق مبادی ورودی،وارد مناطق آزاد میشود،چنانچه راننده یا مالک آن تمایل به استفاده از وسیله را داشته باشد،پس از انجام تشریفات لازم از طریق سازمان،برای مدت زمان معین پلاک موقت دریافت مینماید.
ماده 16 - وسیله نقلیه‌ای که در مناطق آزاد شماره‌گذاری شده پس از تشریفات گمرکی به مدت مربوط به ورود اتومبیل‌های خارجی مجوز تردد موقت سایر نقاط کشور دریافت خواهد کرد.
تبصره 1- وسائل نقلیه شماره‌گذاریشده در منطقه آزاد چابهار میتوانند تا شعاع 30 کیلومتری از مرز منطقه آزاد تردد نمایند(محور چابهارایرانشهر تا پلیس‌راه).
سازمان منطقه با هماهنگی گمرک و نیروی انتظامی نحوه اجرای صحیح این تبصره را تدوین خواهند نمود.
تبصره 2(الحاقی 1384/9/24)- «خودروهای سواری که از طریق منطقه آزاد چابهار وارد کشور میشوند تا سقف یکصد دستگاه با تأیید نیروی انتظامی میتوانند تا منطقه نیکشهر تردد نمایند».
تبصره 3(الحاقی 1387/9/27)- با عنایت به اتصال منطقه آزاد تجاریصنعتی اروند به سرزمین اصلی،خودروهای پلاکگذاریشده مجازند تا شعاع چهل کیلومتری مطابق محدوده نقشه پیوست که تأییدشده به مهر«پیوست تصویبنامه هیأت وزیران»است و ماشین‌آلات سنگین راه‌سازی از جمله لودر،فینیشر،گریدر،بولدوزر،غلطک،ترینجر و اسکویپیر در حد نیاز استان تا پلیس راههای ورودی به استان تردد نمایند.
فصل سوم‌گواهینامه رانندگی
ماده 17 - هرکس بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری در محدوده مناطق آزاد رانندگی نماید باید دارای گواهینامه معتبر رانندگی مربوط به آن وسیله باشد.
ماده 18 - گواهینامه‌های رانندگی معتبر عبارتند از:
1-گواهینامه‌های صادرشده در داخل کشور.
2-گواهینامه‌های خارجی معتبر مورد تأیید مناطق آزاد.
فصل چهارم‌معاینه وسائل نقلیه
ماده 19 - کلیه وسائل نقلیه موتوری باید دارای برگ معتبر معاینه فنی(تأیید صحت فنی) که به وسیله راهنمایی و رانندگی هر منطقه آزاد صادر میشود باشند.
راندن وسائل نقلیه موتوری فاقد برگ معتبر معاینه فنی ممنوع است.
برگ معاینه فنی باید همواره در دسترس و قابل ارائه باشد.
مدت اعتبار برگ معاینه فنی را راهنمایی و رانندگی معین مینماید.
ماده 20 - هرگاه در وسیله نقلیه عیب و نقص فنی بروز نماید و یا از وضعیت استاندارد خارج شود و یا تردد و به کارگری آن خطرناک و ناامن تشخیص داده شود،راهنمایی و رانندگی هر منطقه ضمن اخذ برگ معاینه فنی،وسیله نقلیه را به تعمیرگاه هدایت میکند و تا زمانی که صحت فنی وسیله نقلیه تأیید نشده باشد تردد و به کارگیری آن مجاز نخواهد بود.
ماده 21 - راهنمایی و رانندگی هر منطقه میتواند موارد معاینه فنی و استانداردهای هر قسمت را مشخص و اعلام نماید.
ماده 22 - چنانچه سازمان هریک از مناطق آزاد برای ایمنی تردد و یا جلوگیری از آلودگی محیط زیست نصب تجهیزاتی را بر روی وسائل نقلیه ضروری اعلام نماید همگان موظف به رعایت آن میباشند.
ماده 23 - راهنمایی و رانندگی هر منطقه بر حسب ضرورت میتواند صدور برگ معاینه فنی را برای مدت یک سال به اشخاص حقیقی و یا حقوقی واگذار نماید و تمدید آن برای دوره‌های یک ساله بلا مانع است.
ماده 24 - برگ و برچسب معاینه فنی در مرکز مجاز معاینه فنی وسائل نقلیه که برای بازدید صحت قسمتهای مختلف وسیله نقلیه و رعایت مقررات و استانداردهای مربوط به آن آماده شده به وسیله بازدیدکننده فنی صادر میشود.بازدیدکننده فنی شخصی است که تمام مقررات و استانداردهای معاینه فنی را میداند.
ماده 25 - در موارد زیر راهنمایی و رانندگی هر منطقه میتواند از صدور مجوز انجام معاینه فنی برای تعمیرگاه‌ها و یا اشخاص خودداری کرده و یا مجوز صادره را باطل نماید:
1)در صورتی که مسؤول مرکز معاینه و یا بازدیدکننده فنی دارای سابقه محکومیت کیفری مؤثر باشد.
2)در صورتی که مرکز معاینه فنی در وضعیت و شرایط استاندارد نباشد.
3)در صورتی که مرکز معاینه فنی بدون رعایت ضوابط،برگ معاینه صادر نموده باشد.
4)در صورتی که بازدیدکننده فنی بدون بازدید از وسیله نقلیه برگ معاینه فنی صادر کرده باشد.
ماده 26 - مجوز صدور برگ معاینه فنی وسائل نقلیه قابل انتقال به دیگران نیست.
ماده 27 - برای هر مرکز مجاز معاینه فنی و بازدیدکننده فنی از طرف راهنمایی و رانندگی هر منطقه معرفینامه صادرخواهد شد.
ماده 28 - مراکز مجاز معاینه فنی به وسیله یک تابلو مخصوص مشخص میشوند که در هنگام ابطال مجوز باید آنرا عودت دهند.
ماده 29 - بازرسان راهنمایی و رانندگی هر منطقه در هر زمان میتوانند از نحوه عمل مراکز معاینه فنی و دفاتر و مدارک مربوط بازدید به عمل آورند و مسؤولین مراکز ملزم به همکاری میباشند.
ماده 30 - به وسیله مناطق آزاد برای بازدید فنی(بازدید به وسیله نیروی انتظامی انجام میشود)و صدور برگ معاینه فنی و برچسب،مبلغی(طبق آیین‌نامه اجرائی اخذ عوارض در مناطق تجاریصنعتی)به عنوان تعرفه تعیین میشود که هنگام مراجعه باید پرداخت شود.
ماده 31 - مشخصات دستگاه‌های لازم برای بازدید فنی از سوی راهنمایی و رانندگی هر منطقه تعیین و اعلام میشود و مراکز معاینه فنی باید دستگاه‌های مذکور را در مدت زمان تعیین‌شده تهیه و مورد استفاده قرار دهند.
ماده 32 - هر مرکز مجاز معاینه فنی باید دفتری را به منظور ثبت مشخصات وسائل نقلیه مورد بازدید اختصاص دهد.
فصل پنجم‌تصادفات
ماده 33 - راننده هر وسیله نقلیه که مرتکب تصادف منجر به جرح یا فوت شود،موظف است صحنه تصادف را حفظ کرده و مراتب را در اسرع وقت به راهنمایی و رانندگی منطقه اطلاع دهد و مادام که تشریفات مربوط به رسیدگی به تصادف وسیله کارشناسان خاتمه نیافته از تغییر وضعیت صحنه تصادف خودداری کند،لیکن در تصادفات منجر به خسارت چنانچه وسیله نقلیه قابل حرکت باشد راننده ملزم است آن را در نزدیکترین محلی که موجب سد معبر نشود برای رسیدگی و بازدید متوقف سازد.
تبصره- چنانچه راننده وسیله نقلیه مراتب وقوع تصادف را اطلاع ندهد،مالک وسیله نقلیه و سایر سرنشینان موظف به دادن اطلاع میباشند.
ماده 34 - رسیدگی به کلیه تصادفات رانندگی در مناطق آزاد به وسیله کارشناسان راهنمایی و رانندگی هر منطقه که برای این منظور آموزش دیده‌اند،با تنظیم فرمهای مربوط انجام پذیرفته و به مراجع صلاحیتدار ارسال میشود.
ماده 35 - رانندگان و سرنشینان وسیله نقلیه‌ای که تصادف نموده‌اند در صورت وقوع جرح موظفند کمکهای مورد نیاز را به مجروحین نموده نسبت به اعزام آنان به مراکز درمانی اقدام نمایند.
ماده 36 - چنانچه رانندگان و سرنشینان وسیله نقلیه‌ای که تصادف نموده قادر به رساندن مصدومین به مراکز درمانی نباشد سایر افراد حاضر به شرط داشتن توانایی موظفند ضمن انجام کمکهای لازم در صورت نیاز،مصدومین را به مراکز درمانی منتقل کنند.در این‌گونه موارد مأمورین فقط اجازه دارند مشخصات کمکدهنده را ثبت نمایند.
ماده 37 - مراکز درمانی در هر صورت ملزم به پذیرش مصدومین ناشی از تصادفات و انجام اقدامات لازم در این زمینه میباشند.
ماده 38 - مراکز درمانی و پزشکان ملزم به تکمیل فرم گزارش رجوع مصدومین تصادفات و شرح اقدامات انجام‌شده برای هریک از آنان و ارسال به راهنمایی و رانندگی منطقه میباشند.
ماده 39 - چنانچه در هنگام معالجه مصدومین یا سایر بیماران مشخص شود رانندگی آنان در آینده سبب خطر برای خود و سایرین خواهند شد پزشک معالج باید مراتب را به راهنمایی و رانندگی منطقه اطلاع دهد.
ماده 40 - راننده هر وسیله نقلیه‌ای که با وسائل نقلیه در حال توقف،حیوانات،علائم راهنمایی،چراغ برق،درخت و سایر اجسام تصادف نماید،باید مراتب را به راهنمایی و رانندگی منطقه اطلاع دهد.
ماده 41 - تعمیرگاه‌ها و توقف‌گاه‌ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از رؤیت وسیله نقلیه‌ای که آثار تصادف و برخورد در آن وجود دارد مراتب را به راهنمایی و رانندگی منطقه اطلاع دهند.
ماده 42 - راهنمایی و رانندگی هر منطقه میتواند به منظور کاهش میزان تصادفات، رانندگان مقصر را تحت آموزش مجدد قرار دهند.
فصل ششم‌تجهیزات
ماده 43 - اشخاص حق ندارند هیچ‌نوع وسیله نقلیه‌ای را که فاقد لوازم و تجهیزات مذکور در این فصل،یا دارای لوازم و تجهیزات مخالف مقررات باشد،در راه‌ها برانند یا برای رانندگی در اختیار دیگری بگذارند.
ماده 44 - کلیه وسائل نقلیه موتوری دارای چهار چرخ یا بیشتر،حداقل باید دارای چراغ‌هایی به شرح زیر باشند:
1-دو چراغ با نور سفید در طرفین جلو که نور آنها قابل تبدیل به سمت بالا و پایین باشد، به نحوی که به وسیله نوربالا اشخاص و یا اشیاء از فاصله 150 متری و به وسیله نورپایین از فاصله 35 متری تشخیص داده شوند.
2-دو چراغ کوچک با نور زرد یا سفید برای تشخیص عرض وسیله نقلیه در منتهی الیه طرفین جلو،نور این چراغها باید از فاصله 150 متری دیده شود.
3-دو چراغ با نور قرمز جهت تشخیص عرض وسیله نقلیه در منتهی الیه طرفین عقب،نور این چراغها باید از فاصله 150 متری دیده شود.
4-دو چراغ کوچک با نور قرمز برای ترمز در طرفین عقب که به محض گرفتن ترمز روشن شود،نور این چراغها باید از فاصله 150 متری دیده شود.
5-یک چراغ به رنگ سفید برای روشن نمودن پلاک عقب.
6-یک چراغ کوچک به رنگ زرد یا سفید در عقب که فقط هنگام استفاده از دنده عقب روشن شود.
7-دو نورتاب قرمز در طرفین عقب.
ماده 45 - موتورسیکلت باید حداقل یک چراغ و حداکثر دو چراغ با نور سفید در جلو که تا فاصله 150 متری را روشن نماید و یک چراغ قرمز با شیشه نورتاب قابل رؤیت از فاصله 150 متری در عقب و دو آیینه روی فرمان داشته باشد.
ماده 46 - هر دوچرخه باید یک چراغ با نور سفید در جلو که تا مسافت 150 متری را روشن نماید و یک چراغ قرمز و نورتاب قابل رؤیت از فاصله 20 متری در عقب و یک زنگ یا بوق که صدای آن از فاصله 30 متری شنیده شود،داشته باشد.
ماده 47 - هیچ وسیله نقلیه موتوری نباید بیش از چهار چراغ نور سفید و زرد در جلو داشته باشد که نوری بیش از 300 شمع تولید کنند و نور هر چراغ عقب نیز نباید از 3 شمع کمتر باشد.
ماده 48 - وسائل نقلیه موتوری سنگین که حداقل 205 سانتیمتر عرض و حداقل 9 متر طول داشته باشند میتوانند علاوه بر چراغهای مذکور در ماده 45 دو چراغ با نور زرد در جلو و سه چراغ با نور قرمز در عقب داشته باشند.استفاده از این چراغها تنها در راههای فاقد روشنایی مجاز است.
ماده 49 - وسائل نقلیه موتوری با طول 6 متر یا بیشتر باید در هر پهلو حداقل چهار چراغ کوچک با نور زرد یا قرمز یا به همین تعداد نورتاب داشته باشند.
ماده 50 - کلیه وسائل نقلیه موتوری باید دارای حداقل چهار چراغ چشمکزن با نور زرد باشند که دو چراغ در طرفین جلو و دو چراغ در طرفین عقب به عنوان راهنما کار کنند.
ماده 51 - وسائل نقلیه راهنمایی و رانندگی،آمبولانس،نیروی انتظامی و آتش‌نشانی باید دو چراغ قرمز گردان در مرتفع‌ترین نقطه خود داشته و مجهز به آژیر و بلندگو باشند.
سایر وسائل نقلیه امدادی فقط از یک چراغ زرد و آژیر استفاده مینمایند.
سرویس مدارس باید یک چراغ گردان زرد و آژیر در مرتفع‌ترین نقطه خود داشته باشد.
ماده 52 - در مواردی که به کارگیری چراغهای الکتریکی،با ایمنی محموله وسائل نقلیه، مغایرت داشته باشد،باید از چراغهای ایمنی و نورتاب استفاده شود.
ماده 53 - هر وسیله نقلیه موتوری دارای چهار چرخ یا بیشتر باید،حداقل دارای دو سیستم جداگانه ترمز باشد که یک سیستم برای متوقف ساختن وسیله نقلیه و سیستم دیگر برای نگهداشتن وسیله نقلیه در حالت توقف به کار گرفته شود.
ماده 54 - هر دوچرخه موتوردار و موتورسیکلت باید دارای دو سیستم ترمز باشد که یکی بر روی چرخ جلو و دیگری بر روی چرخ عقب اثر نماید.
ماده 55 - هر دوچرخه باید حداقل دارای یک سیستم ترمز باشد که بر روی چرخ عقب یا هر دو چرخ اثر نماید.
ماده 56 - یدکها و شبه یدکهایی که ظرفیت آنها از 1400 کیلوگرم بیشتر است باید دارای سیستم ترمز باشند.
نحوه ساختمان این سیستم ترمز باید به صورتی باشد که در صورت قطع ناگهانی اتصال ترمز خودبه‌خود گرفته شود و یدک یا شبه یدک را متوقف سازد.
ماده 57 - هر وسیله نقلیه موتوری چهار چرخ یا بیشتر باید حداقل دارای یک آینه مخصوص در داخل اطاق و یک آینه مخصوص در بیرون اطاق سمت راننده باشد.به نحوی که عبور وسائل نقلیه از پشت سر و پهلو برای راننده قابل رؤیت باشد.
ماده 58 - کلیه وسائل نقلیه موتوری دارای شش چرخ یا بیشتر باید در پشت تمام چرخها دارای گل‌پخشکن باشند.
ماده 59 - هر وسیله نقلیه موتوری دارای شیشه جلو باید مجهز به دستگاهی برای پاک کردن باران،برف و رطوبت شیشه باشد که به طور خودکار یا به دلخواه راننده کار کند.
ماده 60 - تمام شیشه‌های وسائل نقلیه موتوری باید از نوع ایمنی باشد.
ماده 61 - نصب شیشه‌های رنگی که دید راننده را بسیار محدود کند یا استفاده از اسپریهایی که این محدودیت را ایجاد نماید ممنوع است.
ماده 62 - نصب شیشه‌هایی که نور را کاملا منعکس نماید(با استفاده از اسپری یا عامل دیگر)روی وسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 63 - کلیه وسائل نقلیه موتوری باید دارای منبع اگزوز باشند که مانع از ایجاد صدای ناهنجار شود.مستقیم کردن خروجی اگزوز ممنوع است.
ماده 64 - تمام صندلیهای وسائل نقلیه موتوری باید مجهز به کمربند ایمنی باشند.
ماده 65 - راننده و ترکنشین موتورسیکلت باید از کلاه ایمنی استفاده نمایند.
ماده 66 - کلیه وسائل نقلیه موتوری باید یک مثلث نورتاب قابل رؤیت از فاصله 150 متری همراه داشته باشند.
اتوبوسها،کامیونها و تریلیها باید حداقل دارای دو مثلث نورتاب باشند.
ماده 67 - کلیه وسائل نقلیه مسافربری باید دارای جعبه کمکهای اولیه و کپسول آتش‌نشانی مناسب باشند.
ماده 68 - وسائل نقلیه موتوری که راهنمایی و رانندگی اعلام نماید باید مجهز به دستگاه سرعت‌نگار باشند.
ماده 69 - عاج لاستیک چرخ‌های وسائل نقلیه در ساییده‌ترین قسمت نباید کمتر از 2 میلیمتر باشد.
فصل هفتم‌مقررات حمل‌ونقل بار و مسافر
ماده 70 - حمل مسافر و بار بیش از ظرفیت مجاز وسیله نقلیه ممنوع است.
ماده 71 - نصب باربند و حمل بار روی سقف اتوبوس و مینیبوس ممنوع است.
ماده 72 - حمل هرگونه مواد محترقه و آتشزا و سریع الاشتعال توسط وسائل نقلیه مسافربری ممنوع است.
ماده 73 - وسائل نقلیه مسافری به تناسب فصل باید دارای تجهیزات گرمکننده و سردکننده باشند.
ماده 74 - رانندگان وسائل نقلیه مسافربری مکلفند در ساعات شب و با تاریک شدن هوا چراغ داخل وسیله نقلیه را روشن نگهدارند.
ماده 75 - اتوبوسها و سرویس‌های مدارس ملزم به داشتن یک نفر خدمه میباشند.
ماده 76 - رانندگان وسائل نقلیه باربری موظفند در هنگام بارگیری با استفاده از وسائل مناسب بار وسیله نقلیه خود را کاملا مهار نمایند و در صورت لزوم به وسیله پوشش آن را محفوظ نمایند.هرگاه محموله یا قسمتی از آن سقوط کند راننده مسؤول است.
ماده 77 - طول و عرض بار وسائل نقلیه باربری نباید از اطاق بار آن بیرون باشد.
ماده 78 - راننده یا مالک وسیله نقلیه باربری مسؤول خسارت وارده به راه در اثر حمل بار غیر مجاز میباشد.
ماده 79 - توزین وسائل نقلیه باربری در مکانهایی که باسکول نصب گردیده انجام میشود رانندگان وسائل نقلیه باربری موظفند وسائل نقلیه خود را در جهت توزین به روی باسکول‌ها هدایت کنند.
ماده 80 - هرگاه در موقع توزین معلوم شود که بیش از وزن مجاز بارگیری شده،بار اضافی تخلیه میشود.
مسؤولین انبار کردن و حفظ بار اضافی به عهده راننده یا مالک وسیله نقلیه میباشد.
ماده 81 - مناطق آزاد میتوانند جهت حمل محمولاتی که قابل تجزیه و تفکیک نبوده بیش از ظرفیت یا بزرگتر از حجم معین است،پروانه مخصوص که حاوی مشخصات و ظرفیت وسیله نقلیه حملکننده و وزن و ابعاد بار و مسیر و تعداد دفعات رفت‌وبرگشت یا مدت حمل مستمر است صادر کنند.
این پروانه باید تا پایان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه مأمورین راهنمایی و رانندگی ارائه شود.
ماده 82 - حمل مایعات باید به وسیله تانکر انجام شود و حمل مایعات در مخازن نیمه خالی ممنوع است.
ماده 83 - حمل مواد محترقه و آتشزا فقط با وسائل نقلیه مخصوص مجاز است.
ماده 84 - طول و عرض وسائل نقلیه باربری همان است که بر طبق مشخصات کاتالوگ کارخانه سازنده تعیین شده ولی ظرفیت آن به وسیله شماره‌گذاری تعیین میشود.
فصل هشتم‌مقررات مختلف
ماده 85 - عابرین پیاده هنگام حرکت در طول راه‌هایی که پیاده‌رو دارد حق ندارند از سواره‌رو عبور کنند.
ماده 86 - در راه‌هایی که پیاده‌رو وجود ندارد و یا در صورت وجود به جهاتی قابل استفاده نباشد عابرین پیاده موظفند هنگام حرکت در طول سواره‌رو از منتهی الیه سمت چپ خود به نحوی عبور نمایند که حرکت وسائل نقلیه مقابل در خلاف جهت ایشان انجام گیرد.
ماده 87 - عابرین پیاده موظفند برای گذشتن از عرض راه حتما از گذرگاه عابر پیاده عبور نمایند.
ماده 88 - در تقاطع‌های فاقد گذرگاه عابر پیاده هم سطح،عابرین پیاده موظفند هنگام عبور از گذرگاه عابر پیاده از چراغ‌راهنمایی نیز متابعت نمایند.
ماده 89 - عابرین پیاده برای عبور از عرض راه مکلفند به طور ناگهانی از پیاده‌رو داخل سواره‌رو نشده ضمن توجه به مسیر عبور وسائل نقلیه با احتیاط از کوتاهترین مسیر از عرض راه عبور نمایند.
ماده 90 - اشخاصی که به هر عنوان بر روی راه‌ها کار میکنند قبل از شروع به کار باید علائم ایمنی عبورومرور را در محل و به لباسهای کارگران و وسائل نقلیه خود نصب نمایند.در غیر این صورت مأمورین موظف به جلوگیری از فعالیت آنان میباشند.
ماده 91 - به غیر از مأموران راهنمایی و رانندگی هیچکس حق ندارد برای هدایت و حفاظت وسائل نقلیه در سواره‌رو و خیابان بایستد یا قدم بزند.
ماده 92 - اشخاصی که به وسیله چرخ معلولین(ویلچر)حرکت میکنند و یا کودکانی که به وسیله کالسکه حمل میشوند در حکم عابر پیاده میباشند.
ماده 93 - رانندگان وسائل نقلیه در حال حرکت موظفند برای جلوگیری از تصادف فاصله مناسبی را نسبت به وسیله نقلیه جلویی خود حفظ نمایند.در راه‌هایی که سرعت مجاز بیش از 60 کیلومتر در ساعت است فاصله مجاز بین وسائل نقلیه یک متر به ازاء هر کیلومتر سرعت میباشد.
ماده 94 - وسائل نقلیه موتوری با طول بیش از 12 متر موقع عبور در راههای غیر مسکونی باید فاصله بیشتری با وسائل نقلیه جلویی خود داشته باشند به نحوی که وسیله نقلیه دیگری که از آنها سبقت میگیرد بتواند پس از سبقت،مجددا در جلوی آنها وارد مسیر اولیه شود.
ماده 95 - وسائل نقلیه‌ای که به صورت کاروان و دسته‌جمعی در راهی عبور میکنند نیز مشمول ماده 92 میباشند.
ماده 96 - حرکت با دنده خلاصی در سرازیریها ممنوع است.
ماده 97 - امتناع از قبول مسافر و همچنین نرساندن مسافر به مقصد برای وسائل نقلیه مسافربری عمومی در حال سرویس ممنوع است.
ماده 98 - رانندگان هنگام رانندگی حق صحبت یا استعمال دخانیات و یا خوردن و آشامیدن را نداشته و باید صرفا به هدایت وسیله توجه داشته باشند.
ماده 99 - اشخاصی که مواد مخدر یا مشروبات الکلی و یا داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور مصرف نمایند تا رفع کامل آثار آن حق رانندگی ندارند.
ماده 100 - وسائل نقلیه امدادی جهت انجام مأموریت فوری در صورت به کار بردن چراغ گردان مخصوص یا آژیر تا حدودی که موجب تصادف نشوند مجاز به انجام اعمال زیر میباشند:
1-توقف در محل ممنوعه.
2-تجاوز از سرعت مجاز.
3-سبقت از سمت راست وسیله نقلیه دیگر.
4-عبور از طرف چپ راه.
5-دور زدن در نقاط ممنوعه.
6-گذشتن از چراغ قرمز یا عدم رعایت علائم دیگرایست،مشروط به اینکه از سرعت وسیله نقلیه در این‌گونه محل‌ها تا حد امکان کاسته شود.
ماده 101 - وسائل نقلیه امدادی که مجاز به داشتن آژیر میباشند فقط در مواقعی که برای انجام مأموریت فوریتی در حرکتند باید از آنها استفاده نمایند.
ماده 102 - اتومبیل‌های مدارس فقط در مواقع سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان حق استفاده از علائم مخصوص را دارند.
ماده 103 - راندن وسیله نقلیه‌ای که بیش از ظرفیت مجاز بار یا مسافر گرفته باشد ممنوع است.
ماده 104 - راندن وسائل نقلیه در پیاده‌رو یا از وسط دستجات ممنوع است.
ماده 105 - سوار شدن یا سوار کردن اشخاص در قسمت خارجی وسیله نقلیه ممنوع است.
ماده 106 - سوار شدن یا سوار کردن اشخاص در قسمت بار و یا روی بار وسائل نقلیه باربری ممنوع است.
ماده 107 - درب‌های هر وسیله نقلیه در حال حرکت باید کاملا بسته باشد و باز کردن آنها قبل از توقف کامل مجاز نیست.
ماده 108 - چنانچه درب وسیله نقلیه به گونه‌ای باز شود که برای عابرین یا وسائل نقلیه دیگر خطر به وجود آورد سرنشین یا راننده مسؤول خواهد بود.
ماده 109 - رانندگان وسائل نقلیه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌های تنگ یا پرجمعیت و یا در مواردی که بیشتر از 50 متر مقابل آنها مرئی نیست مکلفند آهسته حرکت کنند و در صورت احتمال حادثه یا اخلال نظم و مزاحمت بر حسب مورد وسیله نقلیه را کند و یا آن را متوقف سازند.
ماده 110 - هیچکس حق ندارد وسیله نقلیه‌ای که متعلق به او نیست یا برای رانندگی در اختیار او گذاشته نشده را بدون اجازه کسیکه آن را در اختیار دارد از محل خود حرکت دهد یا با آن رانندگی کند مگر مأموران انتظامی آن هم در حدود مقررات و وظائف قانونی.
ماده 111 - هیچکس نمیتواند به شخص فاقد گواهینامه رانندگی لازم اجازه رانندگی با وسیله نقلیه خود را بدهد.
ماده 112 - هنگامی که وسیله نقلیه بخواهد از تقاطع بدون راه‌بند راه‌آهن بگذرد،راننده باید در پنج متری تقاطع توقف کند درب وسیله نقلیه را باز کرده و به صدای احتمالی عبور قطار گوش کند،چنانچه از عدم عبور قطار مطمئن شد وسیله نقلیه را در دنده قرار داده،بدون عوض کردن دنده از تقاطع عبور کند.
ماده 113 - چنانچه مأموران راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشند عبور وسائل نقلیه از تقاطع باید با فرمان آنان انجام گیرد.
ماده 114 - مأموران مسؤول راه مکلفند از عبورومرور در راه‌هایی که به واسطه خرابی یا علل دیگر خطرناک میباشند تا تعمیر و دفع علل خطر جلوگیری به عمل آورند یا از حرکت برخی از انواع وسائل نقلیه و یا از وسائل نقلیه‌ای که مجهز به وسائل لازم نیستند ممانعت به عمل آورند.
ماده 115 - حمل جنازه باید با وسائل نقلیه مخصوص انجام گیرد مگر با اجازه راهنمایی و رانندگی.
ماده 116 - هیچکس حق ندارد درحالیکه سوار بر دوچرخه باشد به وسائل نقلیه در حال حرکت تکیه نماید و آنها را وسیله حرکت خود قرار دهد.
ماده 117 - تکیه نمودن و آویزان شدن اشخاص به وسائل نقلیه ممنوع است.
ماده 118 - هیچکس حق ندارد درحالیکه سوار بر کفش‌های چرخدار یا اتومبیل‌های اسباب‌بازی یا چرخ‌های بلبرینگی باشد در سواره‌رو حرکت کند.
ماده 119 - هیچکس حق ندارد بر روی سواره‌رو زباله یا شیشه یا قطعات فلزی و مایعات لزج بریزد و به طور کلی هرچیزی که باعث سد راه و یا ایجاد خطر و انحراف وسائل نقلیه از مسیر حرکت باشد ممنوع است.
ماده 120 - هر راننده باید از علائم راهنمایی و رانندگی اطاعت نماید.
ماده 121 - راهنمایی و رانندگی میتواند استفاده از لوازم یا تجهیزات مشخصی را برای رانندگان یا وسیله نقلیه ممنوع سازد.
ماده 122 - راهنمایی و رانندگی میتواند با هماهنگی سازمان منطقه آزاد شکل ظاهری و رنگ و نوار رنگی و تجهیزات هر نوع وسیله نقلیه را بسته به نوع استفاده از آن تعیین و اعلام نماید.
ماده 123 - در وسائل نقلیه باربری اطاق خواب جزو اطاق راننده محسوب میشود.
ماده 124 - موتورسیکلت‌ها نباید از نیم ساعت قبل از غروب تا نیم ساعت پس از طلوع آفتاب در راه‌هایی که حداکثر سرعت مجاز در آنها بیش از 80 کیلومتر در ساعت است حرکت نمایند.
ماده 125 - راهنمایی و رانندگی میتواند در صورتی که به سلامت جسمی یا روحی دارنده گواهینامه برای کنترل وی بر وسیله نقلیه،تردید کند وی را به مراجع پزشکی ذی صلاح معتمد جهت آزمایش و ارسال نتیجه،معرفی نماید.
ماده 126 - هیچکس حق ندارد به علائم راهنمایی و رانندگی صدمه بزند.
ماده 127 - راهنمایی و رانندگی میتواند استفاده از خط عبوری در منتهی الیه سمت چپ راه را برای پاره‌ای وسائل نقلیه ممنوع سازد مشروط بر اینکه هر مسیر راه حداقل دارای سه خط عبور باشد.
ماده 128 - حمل سرنشین در داخل خانه سیار هنگام یدککشی آن ممنوع است.
ماده 129 - راهنمایی و رانندگی هرگونه اطلاعیه یا اخطاریه را به آخرین آدرس مالکین وسیله نقلیه خواهد فرستاد،پانزده روز پس از ارسال آنها تلقی بر اطلاع مالک خواهد بود.
ماده 130 - در صورتی که پارک وسیله نقلیه موجب سد معبر شود و یا برای تردد سایر وسائل نقلیه ایجاد خطر نماید به وسیله عوامل راهنمایی و رانندگی و با امکانات لازم به محل مناسب انتقال مییابد.
در این صورت هزینه جابه‌جایی و نگهداری وسیله نقلیه علاوه بر پرداخت جریمه تخلف به عهده مالک خواهد بود.
ماده 131 - مسابقه گذاردن بین دو یا چند وسیله نقلیه یا حرکت در موازات یکدیگر و راه ندادن به وسائل نقلیه دیگر برای سبقت مجاز ممنوع است.
فصل نهم‌علائم راهنمایی و رانندگی
ماده 132 - علائم راهنمایی و رانندگی که برای کنترل و تنظیم عبورومرور در راههای مناطق آزاد به کار میرود به وسیله راهنمایی و رانندگی تعیین و در محل‌های مناسب نصب میگردد.کلیه رانندگان وسائل نقلیه و عابرین پیاده موظفند از علائم مذکور تبعیت نمایند.
ماده 133 - کنترل و تنظیم عبورومرور به وسیله چراغ،تابلوها،خطوط،نوشته‌ها، مأموران انتظامی و یا هر وسیله دیگری که بر حسب مورد مقتضی باشد به عمل میآید.در هر حال فرمان مأموران راهنمایی و رانندگی بر تمام علائم دیگر مقدم است.
ماده 134 - در محل‌هایی که عبورومرور به وسیله چراغ‌راهنمایی کنترل میشود رنگهای زیر برای مقاصدی که معین شده به کار میرود:
1-چراغ سبز برای حرکت:وسائل نقلیه‌ای که با چراغ سبز روبرو میشوند حق عبور یا گردش را دارند مگر آنکه گردش به وسیله علامت دیگری ممنوع شده باشد.در هر حال وسائل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم وسائل نقلیه‌ای که مستقیما میروند و حق تقدم عابرین پیاده‌ای که از گذرگاه پیاده‌رو در حرکتند رعایت نمایند.
2-چراغ زرد برای احتیاط:وسائل نقلیه‌ای که با چراغ زرد روبرو میشوند بایستی قبل از خط ایست گذرگاه عابر پیاده توقف نمایند و اگر قبلا وارد تقاطع شده‌اند موظفند به حرکت خود ادامه دهند و از تقاطع و گذرگاه عابر،عبور نمایند.
3-چراغ قرمز برای ایست کامل:وسائل نقلیه‌ای که با چراغ قرمز روبرو میشوند باید قبل از خط ایست گذرگاه عابر پیاده توقف کامل نمایند و در صورت نبودن خط ایست در فاصله پنج متری چراغ‌راهنمایی بایستند و تا روشن شدن چراغ سبز منتظر بمانند.
4-چراغ چشمکزن زرد برای عبور با احتیاط:وسائل نقلیه مکلفند با مشاهده این چراغ از تقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط کامل و سرعت کم عبور نمایند.
5-چراغ چشمکزن قرمز برای ایست و عبور:وسائل نقلیه در صورت برخورد با این چراغ باید قبل از ورود به تقاطع یا گذرگاه پیاده توقف کامل کنند و پس از اطمینان از عدم وجود خطر تصادف عبور نمایند.
ماده 135 - انواع خطوطی که روی راه‌ها باید کشیده شود مطابق نمونه‌های منضم به آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی است.
ماده 136 - تابلوها باید مطابق نمونه بین المللی که ضمیمه آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی است تهیه و نصب شود.
ماده 137 - در محل‌هایی که چراغ قرمز یا هر نوع علائم‌ایست دیگر وجود دارد ممکن است به وسیله پیکان سبزی که در کنار چراغ قرمز تعبیه میشود یا با نصب تابلو به وسائل نقلیه اجازه داده شود که در مسیر معینی حرکت نمایند.در این مورد رعایت حق تقدم پیادگان و وسائل نقلیه که با چراغ سبز جهت دیگر اجازه عبور داشته‌اند الزامی است.
ماده 138 - نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسائلی که دارای شباهت با علائم راهنمایی و رانندگی باشد یا از آنها تقلید شود و یا منظور از آن،هدایت و کنترل وسائل نقلیه باشد و یا به طریقی باعث جلوگیری از رؤیت علائم راهنمایی و رانندگی گردد همچنین نصب چراغهای رنگی تبلیغاتی در مجاورت چراغهای راهنمایی به طوری که موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است.مقامات انتظامی میتوانند در صورت مشاهده چنین اشیائی جهت برداشتن آنها اقدام و هزینه‌های متعلقه را دریافت نمایند.
ماده 139 - هیچکس حق ندارد در علائم راهنمایی و رانندگی و دیگر وسائل تنظیم عبور و مرور وسائل نقلیه تغییراتی بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید.
ماده 140 - علائم راهنمایی و رانندگی که به صورت نوشته به کار میرود و نوشته‌های متن تابلوهای راهنمایی و رانندگی باید به دو زبان فارسی و لاتین باشد.
ماده 141 - رانندگانی که قصد گردش به راست یا چپ یا توقف را دارند مکلفند از فاصله یکصد متری محل گردش یا توقف به وسیله چراغ‌راهنما به ترتیب زیر علامت بدهند:
1-برای گردش به راست:چراغ‌راهنمای سمت راست را روشن کنند.
2-برای گردش به چپ:چراغ‌راهنمای سمت چپ را روشن کنند.
3-برای توقف:چراغ‌راهنمای سمت راست را روشن کنند.
ماده 142 - رانندگان وسائل نقلیه غیر موتوری فاقد چراغ‌راهنما باید با دست به ترتیب زیر علامت بدهند:
1-برای گردش به راست:دست چپ را به طرف بالا نگاهدارند.
2-برای گردش به چپ:دست چپ را به طور افقی نگاهدارند.
3-برای توقف:دست چپ را به طرف پایین نگاهدارند.
4-برای کاستن سرعت:دست چپ را به طور افقی از بالا به پایین و متناوبا حرکت دهند.
ماده 143 - علائم اخباری همچنین علائم سبقت گرفتن به شرح زیر است:
1-در روز بوق کوتاه.
2-در شب چند بار خاموش و روشن کردن چراغ بزرگ جلوی وسیله نقلیه یا تعویض استپ هنگام سبقت گرفتن،همچنین در روز و شب برای جلب توجه وسائل نقلیه پشت سر، استفاده از چراغ‌راهنما ضروری است.
ماده 144 - رانندگان وسائل نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل میکنند باید در طرفین و عقب وسیله نقلیه تابلوهایی که روی آن کلمه خطر با حروف درشت به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب کنند.
ماده 145 - هرگاه وسیله نقلیه‌ای شب در کنار راه توقف کند و نور کافی در محل برای تشخیص اشیاء از فاصله 150 متری وجود نداشته باشد راننده(اعم از اینکه داخل وسیله نقلیه باشد یا خارج آن)مکلف است چراغهای کوچک جلو و خطر عقب وسیله را روشن نگهدارد.
ماده 146 - هرگاه در راه‌ها،نقصی برای هر نوع وسیله نقلیه موتوری ایجاد شود راننده مکلف است آن را از مسیر عبورومرور خارج و در محل مناسبی که موجب سد راه و مزاحمت سایر وسائل نقلیه و عابرین پیاده نباشد متوقف سازد،در این موارد و در سایر مواردی که وسیله نقلیه قادر به حرکت نباشد و انتقال آن به محل مناسب مقدور نشود به منظور اخبار به سایر رانندگان علائم ایمنی به ترتیب زیر در محل قرار دهد:
یک مثلث نورتاب قرمز به ابعاد 30 سانتیمتر در فاصله هفتاد متری عقب و در مسیر موافق عبور کامیونها و تریلیها و اتوبوسها،مثلث مشابه دیگری در فاصله هفتاد متری جلو وسیله نقلیه به نحوی که کاملا قابل رؤیت باشد.
ماده 147 - اگر وسیله نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل میکند در ساعات و شرایط مندرج در ماده 145 در راههای خارج شهر از کار بیفتد راننده موظف است که علاوه بر استفاده از مثلث نورتاب یک چراغ الکتریکی قرمز با باطری در فاصله هفتاد متری جلو و یکی در فاصله هفتاد متری عقب و یکی در پهلوی وسیله از کارافتاده بگذارد.
ماده 148 - رانندگان کلیه وسائل نقلیه موظفند که از منتهی الیه سمت راست راه،حرکت نمایند مگر در موارد زیر:
الف‌در موقع سبقت گرفتن از وسیله نقلیه جلو.
ب‌موقعی که سمت راست راه به هر علتی مسدود و غیر قابل عبور باشد.
ج‌هنگام گردش به چپ.
ماده 149 - در بزرگراه‌ها و اتوبان‌هایی که در هر مسیر حرکت سه خط عبور یا بیشتر داشته باشند حرکت به صورت مستمر در مسیر حرکت سمت چپ ممنوع است مگر برای سبقت یا گردش به چپ.
ماده 150 - در راه‌هایی که به وسیله موانع مخصوص یا سکو به دو قسمت تقسیم شده رانندگان موظفند از قسمت راست حرکت کنند و حق ندارند از قسمت چپ استفاده نمایند و یا از روی موانع بگذرند.
ماده 151 - در راههای یک طرفه راننده وسائل نقلیه باید در جهت مجاز عبور کند و حرکت خلاف جهت مزبور ممنوع است.
ماده 152 - در میادین و تقاطع‌های سکودار رانندگان وسائل نقلیه موظفند از طرف راست میدان و یا سکو گردش نمایند.
ماده 153 - وسائل نقلیه چرخ لاستیکی کندرو(یا سرعت کمتر از 30 کیلومتر)در هنگام تردد در راه‌هایی که مجاز اعلام شده مکلفند از منتهی الیه سمت راست و یا محل‌هایی که برای عبور آنها تعیین شده حرکت نمایند.
ماده 154 - در مواقعی که وسیله نقلیه‌ای از روبروی وسیله نقلیه دیگری در جهت مخالف حرکت میکند راننده هریک از آنها بایستی حتی المقدور در طرف راست خود حرکت نماید و مخصوصا در راه‌هایی که از هرطرف فقط یک وسیله نقلیه میتواند عبور کند رانندگان باید سعی نمایند که در هنگام عبور فاصله کافی بین دو وسیله وجود داشته باشد.
ماده 155 - در راه‌ها و مناطقی که میزان سرعت رانندگی به وسیله تابلو و یا علائم دیگر راهنمایی معین نگردیده حداکثر سرعت مجاز برای رانندگان وسائل نقلیه به قرار زیر میباشد:
الف‌در شهرها.
1-در خیابانها پنجاه کیلومتر در ساعت.
2-در کوچه‌ها و میدان‌ها و پیچها بیست کیلومتر در ساعت.
ب‌در راههای خارج شهر و مناطق غیر مسکونی روزها 95 کیلومتر و شب‌ها 80 کیلومتر در ساعت.
ماده 156 - راهنمایی و رانندگی میتواند در مواقع یا محل‌های ضروری از طریق نصب تابلو یا علائم دیگر حداقل سرعت را نیز معین و اعلام نماید.در این صورت رانندگی با سرعت کمتر از حداقل مجاز نخواهد بود.
ماده 157 - رانندگان حق ندارند در راه‌ها آنقدر با سرعت کم حرکت نمایند که باعث کندی عبورومرور یا اختلال در آن بشوند مگر آنکه برای احتراز از خطر و تصادف ضروری باشد.
ماده 158 - رانندگان وسائل نقلیه موظفند در تقاطع‌هایی که فاقد چراغ‌راهنما یا مأمور انتظامی یا تابلوی ایست میباشد،در سر پیچها،جاده‌های تنگ و تپه‌ها به طور کلی در محل‌هایی که موانعی در مسیر حرکت آنان وجود داشته باشد همچنین در مواقع بارندگی یا مه یا کولاک و امثال آنها از سرعت وسیله نقلیه تا حدی که بر حسب مورد برای احتراز از خطر یا تصادف ضرورت دارد بکاهند.
ماده 159 - رانندگانی که قصد سبقت گرفتن از وسائل نقلیه‌ای را که در جهت آنان حرکت میکنند دارند باید پس از دادن علائم لازم فقط از سمت چپ آنها سبقت گرفته و پس از سبقت و طی مسافت کافی مجددا به طرف راست خود متوجه شوند به نحوی که راه وسیله نقلیه‌ای که از آن سبقت گرفته شده مسدود نگردد یا موجب تصادف نشود،سبقت گرفتن از طرف راست وسیله نقلیه‌ای که در حال گردش به چپ میباشد مجاز است.
ماده 160 - رانندگان وسائل نقلیه‌ای که از آنها سبقت گرفته میشود،بایستی راه را برای وسیله نقلیه‌ای که در حال سبقت گرفتن است باز کنند و بر سرعت خود نیفزایند.
ماده 161 - سبقت گرفتن در موارد زیر ممنوع است:
1-در سر پیچ‌های تند و سربالاییهایی که میدان دید کم است.
2-از پنجاه متر مانده به پیچها تا پنجاه متر بعد از آن یا در تقاطع راه‌ها یا در تقاطع راه‌آهن.
3-در مواقعی که میدان دید به هر علتی کافی نباشد.
4-سبقت از وسیله نقلیه‌ای که خود در حال سبقت گرفتن است مگر در راه‌هایی که سه خط عبور و یا بیشتر داشته باشد.
5-برای اتوبوسها و کامیونها و تریلیها در معابر شهری.
6-از یک صد متر مانده به مدخل تونل‌ها و پلها تا انتهای آنها.
7-در تقاطعی که با نصب علائم مخصوص سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.
ماده 162 - رعایت مقررات مربوط به حق تقدم عبور برای همه اجباری است مگر در مواردی که به موجب مقررات خاص با علائم مخصوص راهنمایی خلاف این حکم اجازه داده شده باشد.
ماده 163 - حق تقدم عبور وسائل نقلیه در تقاطع و میدان‌هایی که هیچگونه علامت و چراغ‌راهنما وجود نداشته باشد به ترتیب زیر است:
1-در تقاطع‌های همعرض اگر دو وسیله نقلیه‌ای که روبروی یکدیگر در حرکتند بخواهند با هم داخل خیابان مجاور واحدی شوند حق تقدم عبور با وسیله‌ای است که به سمت راست گردش میکند.
2-هرگاه دو یا چند وسیله نقلیه از دو یا چند راه مختلف به مدخل تقاطع همعرض یا میدانی برسند.حق تقدم عبور با وسیله‌ای است که در طرف راست وسیله دیگر قرار دارد.
3-در سه‌راه‌ها حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که مستقیم حرکت میکند و لو این که عرض خیابانی که مسیر آن است از عرض خیابان تلاقیکننده کمتر باشد.
ماده 164 - در برخورد راه اصلی با راه فرعی حق تقدم با وسیله‌ای است که از راه اصلی عبور میکند.رانندگانی که از راه فرعی وارد راه اصلی میشوند باید قبل از ورود به راه اصلی توقف کامل نمایند و پس از اطمینان از عدم برخورد با وسائل نقلیه‌ای که احتمالا در راه اصلی حرکت میکنند وارد این راه بشوند.
ماده 165 - رعایت حق تقدم برای وسیله نقلیه‌ای که از راه خصوصی یا گاراژ یا کوچه یا تعمیرگاه و امثال آنها به معابر عمومی وارد میشود لازم است.
ماده 166 - وسیله نقلیه‌ای که در حرکت است به وسائل نقلیه متوقفی که در حال حرکت کردن یا جلو و عقب یا دور زدن هستند حق تقدم دارد.
ماده 167 - در گذرگاه عابر پیاده حق تقدم عبور با عابرین پیاده است.
ماده 168 - در راههای دوطرفه هرگاه وسیله نقلیه‌ای بخواهد گردش به چپ کند حق تقدم با وسیله نقلیه‌ای است که مستقیم عبور میکند.
ماده 169 - در محل پارک کنار خیابان حق تقدم برای پارک کردن با وسیله نقلیه‌ای است که ضمن حرکت به عقب مشغول پارک کردن است.
ماده 170 - راننده وسیله نقلیه‌ای که در حرکت است هنگام شب یا هر موقع دیگری که به علت کمی روشنایی نتواند اشیاء و اشخاص را از فاصله 150 متری به خوبی تشخیص دهد باید چراغهای آن را به ترتیب مقرر در مواد بعدی روشن نماید.
ماده 171 - در خیابانها و جاده‌هایی که نور کافی وجود دارد،باید فقط از چراغهای کوچک و در صورت خرابی ناگهانی چراغهای کوچک جلو،از نور پایین چراغهای بزرگ استفاده شود.
ماده 172 - در ساعاتی که چراغها روشن باشند اگر چند وسیله نقلیه متصل به هم حرکت کنند روشن کردن چراغ‌هایی که به لحاظ محل نصبشان پوشیده میشوند ضرورت ندارد ولی در هر حال چراغهای جلو وسیله اول و چراغهای عقب وسیله آخر باید روشن باشند.
ماده 173 - رانندگان وسائل نقلیه موتوری موظفند که در جاده‌ها از نوربالا استفاده نمایند مگر در موارد زیر:
1-در موقع روبرو شدن با وسیله نقلیه‌ای که در جهت مخالف حرکت میکند،در این صورت راننده بایستی از فاصله 150 متری از نورپایین استفاده کند.
2-هنگامی که وسیله نقلیه از فاصله 150 متری عقب وسیله نقلیه دیگری که در حال حرکت عبور میکند،مگر وقتیکه در حال سبقت گرفتن باشد.
ماده 174 - قواعد گردش در تقاطع راه‌ها به شرح زیر است:
1-برای گردش به راست باید وسیله نقلیه را به منتهی الیه سمت راست هدایت کرده و کاملا از کنار تقاطع گذشت.
2-برای گردش به چپ بایستی از فاصله یکصد متری تقاطع با دادن علامت وارد مسیر سمت چپ شد به طوری که پس از ورود به تقاطع،وسیله در حدود مرکز تقاطع قرار گیرد و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسائل نقلیه‌ای که مستقیم در حرکتند با حداقل سرعت به چپ گردش نماید به نحوی که پس از ورود به خیابان مورد نظر در مجاورت محور وسط آن خیابان قرار گیرد.
ماده 175 - در راههای یکطرفه برای گردش به چپ رانندگان موظفند وسیله نقلیه را به منتهی الیه طرف چپ راه هدایت و سپس به چپ گردش کنند.
ماده 176 - دور زدن در فاصله یکصد و پنجاه متری پیچها و سربالاییها که میدان دید، کافی نیست همچنین از روی خط ممتد ممنوع است.
ماده 177 - عقب راندن وسیله نقلیه هنگام ضرورت باید با احتیاط کامل برای احتراز از وقوع هرگونه حادثه و انسداد راه عبور وسائل نقلیه صورت گیرد.
ماده 178 - رانندگان وسائل نقلیه همگانی که مسافر ندارند باید در ایستگاه‌هایی که از طرف راهنمایی و رانندگی علامت‌گذاری شده متوقف شوند مگر اینکه واحد مذکور مقررات دیگری اعلام کند.
ماده 179 - کلیه رانندگان وسائل نقلیه برای سوار و پیاده کردن سرنشینان خود بایستی فقط در محل‌های مجاز و در منتهی الیه سمت راست سواره‌رو توقف نمایند.
ماده 180 - در نقاط غیر مسکونی و خارج از شهر توقف کوتاه یا طولانی حتما باید در پارکینگ‌هایی که در حاشیه راه احداث شده انجام شود.
ماده 181 - هیچ راننده‌ای مجاز نیست وسیله نقلیه‌ای را که موتور آن روشن است و لو در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پیاده و دور شود.در سراشیبی باید پس از توقف چرخ‌های جلوی وسیله نقلیه به سمت راست کنار راه استقرار یابد.
ماده 182 - رانندگان وسائل نقلیه در موارد زیر موظفند به ترتیبی که در زیر مقرر میشود توقف نمایند:
1-در موقع برخورد با وسیله نقلیه امدادی که دستگاه‌های اخبار صوتی یا بصری خود را به کار انداخته باشند باید وسیله نقلیه را به منتهی الیه سمت راست راه،هدایت و عند اللزوم تا گذشتن وسائل نقلیه امدادی متوقف شوند.
2-قبل از ورود به تقاطعی که فاقد علائم یا مأمور راهنمایی است باید توقف کنند و سپس با احتیاط کامل از تقاطع بگذرند.
3-قبل از رسیدن به گذرگاه عابر پیاده و در صورت عبور اشخاص باید وسیله نقلیه خود را متوقف سازند و با حرکت دادن دست چپ،رانندگان پشت سر را نیز به توقف دعوت نمایند.
4-هنگام برخورد با اتومبیل‌های مدارس که برای سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان در حال توقف میباشند.
ماده 183 - توقف در محل‌های زیر ممنوع است:
1-پیاده‌رو و گذرگاه عابر پیاده.
2-مقابل مدخل خیابانها و جاده‌ها و کوچه‌ها یا مدخل اتومبیل‌رو ساختمان‌ها.
3-داخل تقاطع.
4-در فاصله پانزده متری میدانی یا تقاطع یا سه‌راه‌ها یا تقاطع راه‌آهن.
5-پنج متری شیرهای آب منصوب در راه‌ها.
6-پانزده متری اطراف چراغ‌راهنما یا تابلوی راهنمایی که در کنار جاده‌ها نصب شده است.
7-کوچه‌ها.
8-از ابتداء تا انتهای پیچها.
9-در فاصله پانزده متری مدخل گاراژهای آتش‌نشانی،پلیس و بیمارستانها.
10-کنار وسائل نقلیه‌ای که خود متوقف میباشند.(توقف دوبله)
11-روی پلها و داخل تونل‌ها و معابر هوایی(راه‌هایی که بر روی پایه قرار دارند)
12-در خیابان‌هایی که پیاده‌رو آنها قابل عبور نبوده و پیاده‌ها اجبارا از قسمتی از سواره‌رو عبور میکنند.
13-در ایستگاه‌های وسائل نقلیه عمومی و حریم آنها که با علائم راهنمایی مشخص است.
14-در محل‌هایی که تابلوهای توقف مطلقا ممنوع نصب شده است.
15-در هر نقطه از معابر به منظور تعمیر وسیله نقلیه جز در مورد ماده 146 که باید به ترتیب مقرر در همان ماده عمل شود.
16-در محل‌هایی که دستگاه پارکومتر نصب شده در کنار راه به علت نینداختن سکه در داخل آن با پایان یافتن زمان معین و یا از کار افتادن دستگاه که علامت پارکینگ ممنوع را نشان دهد.
17-در سطح آسفالت جاده‌های دوبانده.
18-در خطوط عبور بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها.
ماده 184 - رانندگان موتورسیکلت بایستی در موقع رانندگی فقط روی زین موتور بنشینند و حق ندارند شخص دیگری را بر ترک سوار کنند مگر اینکه در ترک نیز یک زین کامل نصب شده یا موتورسیکلت دارای سایدکار باشد.
ماده 185 - رانندگی با دوچرخه رکابدار بدون داشتن زین محکم در محل مخصوص ممنوع است.
ماده 186 - دوترکه سوار کردن اشخاص روی دوچرخه ممنوع است.
ماده 187 - دوچرخه‌سواران مکلفند:
1-هنگام حرکت کاملا از طرف راست راه عبور نمایند.
2-در صورت تعدد دوچرخه‌سواران در یک ردیف حرکت کنند مگر آنکه معبری ویژه برای آنها اختصاص داده شده باشد.در این صورت حق ندارند از خارج معبر ویژه و مخصوص عبور نمایند.
ماده 188 - عبور دوچرخه‌سوار از پیاده‌رو و وسط دسته‌جات،بازار و نقاط شلوغ و پرتردد ممنوع است.
ماده 189 - رانندگان موتورسیکلت و دوچرخه حق ندارند در راه‌ها حین رانندگی بار و اشیاء دیگری حمل کنند یا حرکت ورزشی نمایند یا اعمالی انجام دهند که مستلزم برداشتن دست‌های آنان از روی فرمان باشد.
ماده 190 - در سایر موارد پیش‌بینینشده در این آیین‌نامه،ملاک عمل آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی جاری در کشور است.
ماده 191 - جداول جرائم رانندگی در مناطق آزاد بر اساس ماده 45 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین‌مصوب 1369-بنا به پیشنهاد دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و تصویب وزارت کشور خواهد بود.
2(3)