قانون مدیریت پسماندها
مصوب 1383/2/20
ماده 1 - جهت تحقق اصل پنجاهم(50)قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیانبار پسماندها و مدیریت بهینه آنها،کلیه وزارتخانه‌ها و سازمانها و مؤسسات و نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام میباشد و کلیه شرکتها و مؤسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی موظفند مقررات و سیاستهای مقرر در این قانون را رعایت نمایند.
ماده 2 - عبارات و اصطلاحاتی که در این قانون به کار رفته است دارای معانی زیر میباشد:
الف‌سازمان:سازمان حفاظت محیط زیست.
ب‌پسماند:به مواد جامد،مایع و گاز(غیر از فاضلاب)گفته میشود که به طور مستقیم یا غیر مستقیم حاصل از فعالیت انسان بوده و از نظر تولیدکننده زائد تلقی میشود.پسماندها به پنج گروه تقسیم میشوند:
1-پسماندهای عادی:
به کلیه پسماندهایی گفته میشود که به صورت معمول از فعالیتهای روزمره انسانها در شهرها،روستاها و خارج از آنها تولید میشود از قبیل زباله‌های خانگی و نخاله‌های ساختمانی.
2-پسماندهای پزشکی(بیمارستانی):
به کلیه پسماندهای عفونی و زیان‌آور ناشی از بیمارستانها،مراکز بهداشتی،درمانی،آزمایشگاههای تشخیص طبی و سایر مراکز مشابه گفته میشود سایر پسماندهای خطرناک بیمارستانی از شمول این تعریف خارج است.
3-پسماندهای ویژه:
به کلیه پسماندهایی گفته میشود که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمیت،بیماریزایی،قابلیت انفجار یا اشتعال،خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد و آن دسته از پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی،صنعتی،کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند جزء پسماندهای ویژه محسوب میشوند.
4-پسماندهای کشاورزی:
به پسماندهای ناشی از فعالیتهای تولیدی در بخش کشاورزی گفته میشود از قبیل فضولات،لاشه حیوانات(دام،طیور و آبزیان)،محصولات کشاورزی فاسد یا غیر قابل مصرف.
5-پسماندهای صنعتی:
به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیتهای صنعتی و معدنی و پسماندهای پالایشگاهی صنایع گاز،نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته میشود از قبیل براده‌ها،سرریزها و لجن‌های صنعتی.
ج‌مدیریت اجرائی پسماند:شخصیت حقیقی یا حقوقی است که مسؤول برنامه‌ریزی، ساماندهی،مراقبت و عملیات اجرائی مربوط به تولید،جمع‌آوری،ذخیره‌سازی،جداسازی،حمل‌و نقل،بازیافت،پردازش و دفع پسماندها و همچنین آموزش و اطلاع‌رسانی در این زمینه میباشد.
1-دفع:کلیه روشهای از بین بردن یا کاهش خطرات ناشی از پسماندها از قبیل بازیافت، دفن بهداشتی،زباله‌سوزی.
2-پردازش:کلیه فرایندهای مکانیکی،شیمیایی،بیولوژیکی که منجر به تسهیل در عملیات دفع گردد.
دمنظور از آلودگی همان تعریف مقرر در ماده (9)قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست -مصوب 1353/3/28-است.
تبصره 1- پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی،صنعتی و کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند،جزو پسماندهای ویژه محسوب میشوند.
تبصره 2- فهرست پسماندهای ویژه از طرف سازمان،با همکاری دستگاههای ذی ربط تعیین و به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست خواهد رسید.
تبصره 3- پسماندهای ویژه پرتوزا تابع قوانین و مقررات مربوط به خود میباشند.
تبصره 4- لجن‌های حاصل از تصفیه فاضلابهای شهری و تخلیه چاههای جذبی فاضلاب خانگی در صورتی که خشک یا کم رطوبت باشند،در دسته پسماندهای عادی قرار خواهند گرفت.
ماده 3 - مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موظف است با همکاری وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاههای حسب مورد،استاندارد کیفیت و بهداشت محصولات و مواد بازیافتی و استفاده‌های مجاز آنها را تهیه نماید.
ماده 4 - دستگاههای اجرائی ذی ربط موظفند جهت بازیافت و دفع پسماندها تدابیر لازم را به ترتیبی که در آیین‌نامه‌های اجرائی این قانون مشخص خواهد شد،اتخاذ نمایند.آیین‌نامه اجرائی مذکور میبایستی دربر گیرنده موارد زیر نیز باشد:
1-مقررات تنظیم شده موجب گردد تا تولید و مصرف،پسماند کمتری ایجاد نماید.
2-تسهیلات لازم برای تولید و مصرف کالاهایی که بازیافت آنها سهل‌تر است،فراهم شود و تولید و واردات محصولاتی که دفع و بازیافت پسماند آنها مشکل‌تر است،محدود شود.
3-تدابیری اتخاذ شود که استفاده از مواد اولیه بازیافتی در تولید گسترش یابد.
4-مسؤولیت تأمین و پرداخت بخشی از هزینه‌های بازیافت بر عهده تولیدکنندگان محصولات قرار گیرد.
ماده 5 - مدیریتهای اجرائی پسماندها موظفند بر اساس معیارها و ضوابط وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی ترتیبی اتخاذ نمایند تا سلامت،بهداشت و ایمنی عوامل اجرائی تحت نظارت آنها تأمین و تضمین شود.
ماده 6 - سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه‌هایی که نقش اطلاع‌رسانی دارند و همچنین دستگاههای آموزشی و فرهنگی موظفند جهت اطلاع‌رسانی و آموزش،جداسازی صحیح،جمع‌آوری و بازیافت پسماندها اقدام و با سازمانها و مسؤولین مربوط همکاری نمایند.
تبصره- وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی،صنایع و معادن،کشور و بهداشت،درمان و آموزش پزشکی به منظور کاهش پسماندهای کشاورزی،موظفند نسبت به اطلاع‌رسانی و آموزش روستاییان و تولیدکنندگان اقدام لازم را به عمل آورند.
ماده 7 - مدیریت اجرائی کلیه پسماندها،غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداریها و دهیاریها و در خارج از حوزه و وظائف شهرداریها و دهیاریها به عهده بخشداریها میباشد.مدیریت اجرائی پسماندهای صنعتی و ویژه به عهده تولیدکننده خواهد بود.در صورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداریها،دهیاریها و بخشداریها خواهد بود.
تبصره- مدیریتهای اجرائی میتوانند تمام یا بخشی از عملیات مربوط به جمع‌آوری، جداسازی و دفع پسماندها را به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار نمایند.
ماده 8 - مدیریت اجرائی میتواند هزینه‌های مدیریت پسماند را از تولیدکننده پسماند با تعرفه‌ای که طبق دستورالعمل وزارت کشور توسط شوراهای اسلامی بر حسب نوع پسماند تعیین میشود،دریافت نموده و فقط صرف هزینه‌های مدیریت پسماند نماید.
ماده 9 - وزارت کشور با هماهنگی سازمان موظف است برنامه‌ریزی و تدابیر لازم برای جداسازی پسماندهای عادی را به عمل آورده و برنامه زمان‌بندی آن را تدوین نماید. مدیریتهای اجرائی مندرج در ماده (7)این قانون موظفند در چارچوب برنامه فوق و در مهلتی که در آیین‌نامه اجرائی این قانون پیش‌بینی میشود،کلیه پسماندهای عادی را به صورت تفکیک شده جمع‌آوری،بازیافت یا دفن نمایند.
ماده 10 - وزارت کشور موظف است در اجرای وظائف مندرج در این قانون ظرف مدت شش ماه پس از تصویب این قانون،نسبت به تهیه دستورالعمل تشکیلات و ساماندهی مدیریت اجرائی پسماندها در شهرداریها،دهیاریها و بخشداریها اقدام نماید.
ماده 11 - سازمان موظف است با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت،درمان و آموزش پزشکی (در مورد پسماندهای پزشکی)،صنایع و معادن،نیرو و نفت(در مورد پسماندهای صنعتی و معدنی)،جهاد کشاورزی(در مورد پسماندهای کشاورزی)ضوابط و روشهای مربوط به مدیریت اجرائی پسماندها را تدوین و در شورای عالی حفاظت محیط زیست به تصویب برساند.وزارتخانه‌های مذکور مسؤول نظارت بر اجرای ضوابط و روشهای مصوب هستند.
ماده 12 - محل‌های دفن پسماندها بر اساس ضوابط زیست محیطی توسط وزارت کشور با هماهنگی سازمان و وزارت جهاد کشاورزی تعیین خواهد شد.
تبصره 1- شورای عالی شهرسازی و معماری موظف است در طرحهای ناحیه‌ای جامع، مناطق مناسبی را برای دفع پسماندها در نظر بگیرد.
تبصره 2- وزارت کشور موظف است اعتبارات،تسهیلات و امکانات لازم را جهت ایجاد و بهره‌برداری از محل‌های دفع پسماندها رأسا یا توسط بخش خصوصی فراهم نماید.
ماده 13 - مخلوط کردن پسماندهای پزشکی با سایر پسماندها و تخلیه و پخش آنها در محیط و یا فروش،استفاده و بازیافت این نوع پسماندها ممنوع است.
ماده 14 - نقل و انتقال برون مرزی پسماندهای ویژه تابع مقررات کنوانسیون بازل و با نظارت مرجع ملی کنوانسیون خواهد بود.نقل و انتقال درون مرزی پسماندهای ویژه تابع آیین‌نامه اجرائی مصوب هیأت وزیران خواهد بود.
ماده 15 - تولیدکنندگان آن دسته از پسماندهایی که دارای یکی از ویژگیهای پسماندهای ویژه نیز میباشند،موظفند با بهینه‌سازی فرآیند و بازیابی،پسماندهای خود را به حداقل برسانند و در مواردی که حدود مجاز در آیین‌نامه اجرائی این قانون پیش‌بینی شده است،در حد مجاز نگهدارند.
ماده 16 - نگهداری،مخلوط کردن،جمع‌آوری،حمل‌ونقل،خریدوفروش،دفع،صدور و تخلیه پسماندها در محیط،بر طبق مقررات این قانون و آیین‌نامه اجرائی آن خواهد بود.در غیر این صورت اشخاص متخلف به حکم مراجع قضائی به جزای نقدی در بار اول برای پسماندهای عادی از پانصد هزار(500/000)ریال تا یکصد میلیون(100/000/000)ریال و برای سایر پسماندها از دو میلیون(2/000/000)ریال تا یکصد میلیون(100/000/000)ریال و در صورت تکرار،هر بار به دوبرابر مجازات قبلی در این ماده محکوم میشوند.
متخلفین از حکم ماده (13)به جزای نقدی از دو میلیون(2/000/000)ریال تا یکصد میلیون(100/000/000)ریال و در صورت تکرار به دوبرابر حداکثر مجازات و در صورت تکرار مجدد هر بار به دوبرابر مجازات بار قبل محکوم میشوند.
ماده 17 - متخلفین از حکم ماده (14)این قانون موظفند پسماندهای مشمول کنوانسیون بازل را به کشور مبداء اعاده و یا در صورت امکان معدوم کردن در داخل تحت نظارت و طبق نظر سازمان(مرجع ملی کنوانسیون مذکور در ایران)با هزینه خود به نحو مناسب دفع نمایند. در غیر این صورت به مجازاتهای مقرر در ماده (16)محکوم خواهند شد.
ماده 18 - در شرایطی که آلودگی،خطر فوری برای محیط و انسان دارد،با اخطار سازمان وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی،متخلفین و عاملین آلودگی موظفند فورا اقداماتی را که منجر به بروز آلودگی و تخریب محیط زیست میشود متوقف نموده و بلافاصله مبادرت به رفع آلودگی و پاکسازی محیط نمایند.در صورت استنکاف،مرجع قضائی خارج از نوبت به موضوع رسیدگی و متخلفین و عاملین را علاوه بر پرداخت جریمه تعیین شده ملزم به رفع آلودگی و پاکسازی خواهد نمود.
ماده 19 - در تمام جرائم ارتکابی مذکور،مرجع قضائی مرتکبین را علاوه بر پرداخت جریمه به نفع صندوق دولت،به پرداخت خسارت به اشخاص و یا جبران خسارت وارده بنا به درخواست دستگاه مسؤول محکوم خواهد نمود.
ماده 20 - خودروهای تخلیهکننده پسماند در اماکن غیر مجاز،علاوه بر مجازاتهای مذکور، به یک تا ده هفته توقیف محکوم خواهند شد.
تبصره- در صورتی که محل تخلیه،معابر عمومی،شهری و بین شهری باشد،به حداکثر میزان توقیف محکوم میشوند.
ماده 21 - درآمد حاصل از جرائم این قانون به حساب خزانه‌داری کل کشور واریز و همه ساله معادل وجوه واریزی از محل اعتبارات ردیف خاصی که در قوانین بودجه سنواتی پیش‌بینی میشود،در اختیار دستگاههایی که در آیین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهند شد،قرار خواهد گرفت تا صرف آموزش،فرهنگ‌سازی،اطلاع‌رسانی و رفع آلودگی ناشی از پسماندها، حفاظت از محیط زیست و تأمین امکانات لازم در جهت اجرای این قانون گردد.
ماده 22 - آیین‌نامه اجرائی این قانون توسط سازمان با همکاری وزارت کشور و سایر دستگاههای اجرائی ذی ربط حداکثر ظرف مدت شش ماه تهیه و به تصویب هیأت وزیران میرسد.
ماده 23 - نظارت و مسؤولیت حسن اجرای این قانون بر عهده سازمان میباشد.
2(1)